مخالفت تاکتیکی امریکا با حضور ترکیه و برزیل

دیپلماسی ایرانی: بعد از ارسال پاسخ ایران به نامه دفتر خانم اشتون که در بر دارنده پیشنهاد ایران درباره زمان و مکان مذاکرات بود، موج تازه ای از تحرکات و موضع‌گیری‌ها پیرامون آغاز مذاکرات هسته‌ای میان ایران و 1+ 5 ایجاد شده است.

منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده است که ایران در این نامه پیشنهاد داده است که مذاکرات در استانبول، ترکیه انجام شود ولی به زمان پیشنهادی ایران برای آغاز مجدد مذاکرات اشاره‌ای نکرده است. منابع غربی اعلام کرده‌اند که زمان پیشنهادی ایران در این نامه 23 نوامبر یا 5 دسامبر است. اما با توجه به سخنان منوچهر متکی که گفته است انعطاف در هر دو طرف برای تعیین زمان و مکان مذاکرات وجود داشته و در واقع مشخص کردن آن کار سختی نیست، به نظر نمی‌رسد مشکلی در مورد تعیین زمان گفت‌وگو ها وجود داشته باشد.

اما آن چه تا کنون هم علت اصلی به تعویق افتادن مذاکرات بوده است، بحث درباره چارچوب و محتوای مذاکرات است. ایران بعد از بیانیه تهران، برای ورود ترکیه و برزیل به جمع کشورهای مذاکره کننده درباره مسئله هسته‌ای ابراز تمایل کرده بود. در روزهای گذشته مقامات ترک هم ابراز امیدواری کرده بودند که بتوانند در به توافق رسیدن ایران و گروه 1+5 نقش مثبتی ایفا کنند. البته باید به خاطر داشت که مقامات ایرانی گرچه از حضور برزیل و ترکیه در مذاکرات استقبال کرده و این حضور را سازنده توصیف کرده بودند اما الزامی برای این حضور قائل نشده‌اند.

سخنان هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه ایالات متحده، مبنی بر عدم تمایل امریکا برای حضور ترکیه و برزیل در مذاکرات گروه 1+5 با ایران، این پیام را به ایران می دهد که امریکا نمی‌خواهد با بیشتر کردن کشورهای مذاکره کننده، در ابتدای مذاکرات امتیازی به ایران داده و به خواست ایران عمل کند. البته تاکید هیلاری کلینتون درباره عدم حضور ترکیه و برزیل بیشتر معطوف به اولین جلسه مذاکرات بوده است. او گفته است: در اولین نشست فقط نمایندگان گروه 1+5 باید با فرستاده ایران مذاکره کنند.

بنابراین با توجه به سخنان وزیر امور خارجه ایالات متحده و موضع قبلی ایران درباره حضور ترکیه و برزیل و عدم اصرار ایران بر حضور این کشور ها، حداقل چارچوب جلسه اول مذاکرات گروه 1+5 با ایران مشخص می شود. نماینده ایران در زمان و مکانی که درباره تعیین آن انعطاف وجود دارد، در اولین جلسه مذاکرات گروه 1+5 با با ایران با نماینده این گروه یعنی کاترین اشتون دیدار خواهد کرد.

اما موضوع و محتوای مذاکرات هنوز مشخص نیست. گرچه منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران، هفته گذشته درباره چگونگی تعیین دستور کار جلسات انعطاف نشان داد و گفت که دستور جلسات می تواند از پیش مشخص شود یا در ابتدای جلسه درباره دستور کار توافق شود، اما به نظر می رسد این انعطاف نمی‌تواند اختلاف نظر میان ایران و گروه 1+5 را درباره دستور جلسات رفع کند.

از سخنان مقامات ایرانی این گونه برداشت می شود که موضوع گفت و گو ها را مسئله هسته ای ایران نمی دانند. این جمله که موضوع هسته ای ایران خاتمه یافته است و ایران درباره آن مذاکره نخواهد کرد، به دفعات در موضع گیری های مقامات ایرانی دیده شده است. محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران در سفر به قزوین در تازه ترین موضع گیری خود درباره مذاکرات ایران و گروه 1+5 گفته است: بارها گفته‌ایم که ملت ایران در مورد حقوق اساسی خود با هیچ کس مذاکره نخواهد کرد. مذاکرات در مورد همکاری برای رفع مشکلات و دغدغه های جهانی و کمک به صلح و امنیت جهانی خواهد بود و در شرایط برابر. او گفت که طرف های گفت و گو باید غرور و تکبر را کنار بگذارند و در شرایط برابر بر سر میز مذاکره حاضر شوند.

اما طرف غربی، اولویت موضوع مذاکرات را برنامه هسته ای ایران می داند، گرچه با طرح مسائل دیگر مخالفتی ندارد. فیلیپ کراولی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده در این باره گفته است: نگرانی اصلی ما مسلما مقاصد هسته‌ای ایران است. اما در چهارچوب 1+5 ما با گفت و گو درباره مسائل دیگر مخالفتی نداریم.

به نظر می رسد گروه 1+5 به زعامت ایالات متحده، در پی آن است که مذاکرات را با چارچوب و موضوع مورد نظر خود آغاز کند و با موضع گیری دو پهلو درباره مباحثی مانند اضافه شدن طرف های گفت‌وگو یا دستور جلسه‌ای غیر از مسئله هسته‌ای ایران، با چنین مسائلی را به عنوان امتیازی برای ایران موافقت کند.