ترکیه در تلاش برای تعریف نقش‌های فعال‌تر
دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد که با روی کار آمدن آقای داوود اوغلو به جای آقای باباجان در دولت رجب طیب اردوغان، سیاست خارجی ترکیه به کلی تغییر کرده است. دلایل این دگرگونی و اهدافی که ترکیه از این تغییر دنبال می‌کند از دید شما چیست؟
اصلی ترین شاخصه هایی که در ارتباط با دیپلماسی خارجی جدید ترکیه مطرح می‌شود امر فعال‌تر کردن سیاست خارجی ترکیه با این جهت‌گیری است که مشکلات را به ویژه در ارتباط با همسایگان به صفر برساند. از جهت حجم تلاش های دیپلماتیک نیز ما شاهد افزایش چشمگیر سفرهای سیاسی در سطوح مختلف از جمله در رده سران می باشیم.سومین نکته در این رابطه که بسیار مهم است ایجاد توازن و تعادل در سیاست خارجی و با رویکردی واقع گرایانه و اصلاح برخی سیاست های نادرست گذشته است .این دگرگونی های اخیر اثار خودش را نشان داده است.
برخی معتقدند که تحرکات منطقه‌ای و بین المللی ترکیه موقتی است و ریشه‌ای و ادامه‌دار نیست. این مساله در ارتباط با روابط ترکیه و اسرائیل مطرح است. با توجه به جایگاه و قدرت ارتش ترکیه و اختلاف دیدگاه ارتش و دولت در مساله رابطه با اسرائیل، تصور می‌کنید که سیاست‌های ترکیه ادامه دار باشد؟
نمی‌توان دوام و ادامه این تحرکات ترکیه را به طور قطعی پیش بینی کرد ، باید بررسی کرد که این مواضع برای ترکیه امتیازاتی در پی داشته است یا خیر. پاسخ مثبت به این سوال برای ما راهنما خواهد شد که ترکیه این تحرکات را ادامه خواهد داد.در رسانه های ترکیه اغلب از روند فعلی سیاست خارجی ای کشور اظهار رضایت نسبی قابل مشاهده است.
ترکیه مایل است که در مساله خاورمیانه در موضعی قرار نگیرد که طرف دیگر را از دست دهد. از زمان اعلام موجودیت نامشروع اسرائیل در دهه چهل میلادی، ترکیه از اولین دولت هایی بود که اسرائیل را به رسمیت شناخت و پس از آن نیز در چارچوب روابطش با غرب، تعهداتش در ناتو و پیروی از سیاست های آتاتورک، سکولاریسم و سایر مشخصه‌هایی که برای ترکیه وجود دارد، این کشور حمایت از اسرائیل را ادامه داد.
اما در طول سال‌های اخیر شاهدیم که این مواضع تاحدودی تعدیل شده است؛ ترکیه همچنان رابطه خود با اسرائیل را دارد اما در کنار آن، مشکلات خود با سوریه و سایر کشورهای اسلامی را تا حدود زیادی حل و فصل کرده است. همچنین روابط خود با کشورهای اسلامی را فعال کرده است.
ترکیه سال گذشته در این جهت گام‌هایی برداشته بود و برای پیگیری برخی مذاکرات آشکار و پنهان مورد اعتماد سوریه و اسرائیل قرارگرفته بود. گرچه طی ماه‌های اخیر اسرائیلی ها معتقد هستند که ترکیه بیشتر طرف کشورهای عربی و اسلامی را گرفته است .در یک دوسال گذشته به تدریج از اعتماد تل آویو به آنکارا کاسته شد اما شاید این مطلب از کاهش نسبی روابط اسرائیل و ترکیه نشات گرفته باشد. به عنوان نمونه طی سال‌های گذشته واز میانه دهه نود میلادی هواپیماهای جنگنده اسرائیل بر فراز آسمان ترکیه مانورهای نظامی خود را برگزار می‌کردند و در آن زمان ایران نسبتاز نگرانی خودبه اثرات این اقدام به ترکیه تذکر داده بود اما اخیرا اسرائیلی ها اعلام کردند که ترکیه دیگر اجازه این نوع استفاده از فضای هوایی خود رابه اسراییل نمی دهد. تغییر سیاست‌ها و کاهش امتیازاتی که اسرائیل در گذشته از جانب ترکیه داشته می‌تواند منجر به نارضایتی اسرائیل شود وشده است. رفت و آمدهای میان اسرائیل و ترکیه بویژه در بعد نظامی قابل توجه بود اما به نظر می‌رسد که اکنون روند گسترش روابط میان ترکیه و اسرائیل متوقف شده و حتی در برخی موارد روند معکوس پیدا کرده است اگرچه هنوز دو طرف با یکدیگر رابطه گسترده ای دارند. واقعه اخیر حمله اسرائیل به کاروان کمک به مردم غزه روابط میان ترکیه و اسرائیل را حتما متاثر خواهد کرد.
دولت ترکیه در حال حاضر به لحاظ شاخص‌هایی که برای دولت‌های موفق برشمرده می‌شود از وضعیت خوبی برخوردار است. ترکیه دولت موفقی دارد اما این کشور بارها سابقه کودتا داشته و در حال حاضر هم نظامی‌ها در ترکیه قدرت بالایی دارند. بر این اساس نمی‌توان تضمینی برای ادامه سیاست‌های جاری ترکیه ارئه داد با این وجود سیاست فعلی ترکیه توسط بسیاری از صاحب نظران داخلی و منطقه‌ای مور تایید است و چنانچه حکومت غیر نظامی‌ها در ترکیه ادامه داشته باشد، احتمال آن‌که این تحرکات منطقه‌ای و بین المللی ترکیه ادامه داشته باشد، زیاد است.
در حال حاضر ترکیه نقشه‌هایی برای نقش آفرینی در سطح بین المللی دارد. از روسیه و گرجستان گرفته تا افغانستان و پاکستان و صلح اعراب و اسرائیل. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ترکیه قصد ندارد در حد یک کشور کوچک باقی بماند. از مجموع مواضع دولتمردان این کشور می‌توان دریافت که ترکیه مایل است حداقل یک بازیگر منطقه‌ای قوی باشد. اما این حداقل است و آنکارا تاکید دارد که در سطح جهانی سهم و نقش بیشتری داشته باشد. این کشور پیوند با اتحادیه اروپا و امریکا را برای خود امتیاز می‌داند، از موقعیت جغرافیایی برجسته جمعیت، توانایی های اقتصادی، نفوذ در آسیای مرکزی و قفقاز و ارتباط با خلیج فارس و کشورهای عربی و مسلمان بودن ترکیه به عنوان امتیازاتی یاد می‌کند که هر یک توانایی‌ها و فرصت‌هایی را ایجاد می‌کند و مایل است از این فرصت‌ها و قابلیت‌ها حداکثر استفاده را ببرد و به عنوان یک بازیگر قدرتمند بین المللی ظاهر شود. به نظر می‌رسد که ترکیه در این جهت نسبتا موفق گام برداشته است البته تا نقطه هدف فاصله وجود دارد.
با نقشی که ترکیه در پرونده هسته‌ای ایران بدست آورده، توازن گذشته میان ایران و غرب در مساله هسته‌ای ایران تغییر کرده است. توازن فعلی را چطور می‌بینید و موقعیت جدید ترکیه در مساله هسته‌ای ایران چه تاثیری بر نقش دیپلماتیک این کشور در آینده خواهد داشت. بیان دیگر ترکیه از ورود به مساله هسته‌ای ایران پاسخ به چه انتظاراتی را دنبال می‌کند؟
اهداف ترکیه از فعالیت در مساله هسته‌ای ایران متفاوت با ایران است. ایران منافع ملی خود را لحاظ می کند و ترکیه و برزیل نیز به همین ترتیب عمل می‌کنند. آنچه که موجب ورود ترکیه به مساله هسته‌ای ایران در جهت منافع ملی شده است را عمدتا می‌توان در راستای تاکیدی که این کشور به نقش آفرینی سیاسی در حوزه مسائل بین المللی و منطقه‌ای دارد، ارزیابی کرد. علاوه بر این ترکیه برای روابط اقتصادی و تجاری خود با ایران فصل مهمی را باز کرده است. تجارت میان دو کشور و موضوع لوله گاز از سرفصل‌های مهمی در بخش اقتصادی میان ایران و ترکیه است. یکی از سیاست‌های کلان ترکیه در بخش اقتصاد این است که این کشور تبدیل به یک چهار راه ترانزیتی گاز شود و این در حالی است که ایران دومین دارنده گاز در جهان است. در همین راستا پروژه ناباکو بدون وجود ایران شاید اینده روشنی نخواهد داشت. این‌ها منافعی است که ترکیه را در صورت تحریم ایران نگران می‌کند و در صورتی که ایران تحت تحریم قرار گیرد، منافع اقتصادی ترکیه متاثر خواهد شد.
بر این اساس علاوه بر اهدافی که ترکیه در راستای نقش آفرینی موثر در منطقه و جهان دنبال می‌کند، منافع این کشور در قبال ایران نیز ایجاب می‌کند که ترکیه در بحث هسته‌ای ایران فعال باشد.ترکیه نمی خواهد ناچار شود ازمیان منافع دوست بودن با امریکا در یک طرف ومنافع دوست بودن با ایران از طرف دیگر ناچارشود یکی را انتخاب کند ودیگری را ازدست بدهد.ترکیه منافع حاصله از روابط با هردوطرف را می خواهد. اما نسبت به تعیین کننده بودن حضور ترکیه و برزیل در بحث هسته‌ای ایران تردیدجدی وجود دارد چراکه آنچه در سطح بین المللی در جریان است کشورهای قدرتمندتری را در برابر ایران قرار داده است که با ابزار بین المللی خود در سازمان‌های بین المللی مانند آژانس سیاست ها و برنامه‌های خود را پیگیری می‌کنندودل بستن به قابلیت های ترکیه وبرزیل برای حل مساله بیشتر به یک سراب می ماند.
نظر شما :