نگرش اسراییل نسبت به ترکیه تغییر می‌کند

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه پس از درگیری لفظی با شیمون پرز، رییس جمهور اسراییل اجلاس داووس را ترک کرد و اعلام کرد که هرگز دوباره در اجلاس داووس شرکت نخواهد کرد. اما آیا این مسئله بر روی روابط ترکیه و اسراییل تاثیرگذار خواهد بود؟ مصاحبه دیپلماسی ایرانی با دکتر مجید صفا تاج، کارشناس مسائل بین المللی.

به نظر شما آیا درگیری لفظی بین رجب اردوغان و شیمون پرز در روابط بین ترکیه و اسراییل تاثیرگذار خواهد بود؟
پیشینه روابط ترکیه و اسراییل، پیشینه ای تاریخی است که نمی توانیم آن را به دهه های اخیر نسبت بدهیم. بلکه پس از تشکیل رژیم صهیونیستی این روابط وجود داشته. اما به هرحال رویکرد جدید دولت ترکیه و بخصوص حزب عدالت و توسعه که یک رویکرد نسبتا مستقلی نسبت به دولت های گذشته است و لقب اسلام گرایی هم دارد، رویکردی است که مورد نگرانی اسراییلی ها است. بارها هم اسراییل این نگرانی را به گونه های مختلف اعلام کرده است.

 در حوادث غزه طبیعتا با توجه به مواضعی که دولت آقای اردوغان گرفت و حرکت های خودجوشی که در ترکیه علیه رژیم صهیونیستی انجام شد، پیش بینی می شد که به هر حال روابط ترکیه و اسراییل در این سطح که به صورت یک روابط کاملا راهبردی و استراتژیک باشد پایدار نماند.

به نظر می­رسد که آقای اردوغان در انتظار چنین فرصتی بود تا موضع خود را نسبت به اسراییل در اعلام کند. این حرکت آقای اردوغان قطعا در نوع نگرش اسراییلی ها نسبت به دولت فعلی و روابط و تعاملات آنها تاثیر زیادی خواهد داشت. اما بعید به نظر می رسد که همه روابط دیپلماتیک، روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین ترکیه و اسراییل در روزهای آینده قطع شود. این یک فرآیندی است که ابتدای آن حوادث غزه بود. این حرکت سیاسی آن بود و به نظر می رسد که دولت ترکیه در انتظار است تا ببیند واکنش های جهانی نسبت به این مسئله چه خواهد بود و بعد از آن تصمیم بگیرد که چه خواهد کرد. ولی آنچه که مشخص است این است که این حرکت آقای اردوغان در نوع نگرش اسراییلی ها نسبت به ترکیه جدید تاثیر خواهد داشت.

برخی بر این عقیده اند که این مسئله بیشتر مصرف داخلی خواهد داشت تا بخواهد روابط بین ترکیه و اسراییل را از بین ببرد و اردوغان از آن برای پیروزی در انتخابات محلی که قرار است دو ماه دیگر برگزار شود استفاده خواهد کرد. نظر شما چیست؟
من با این دیدگاه که اردوغان این حرکت را انجام داد تا در انتخابات آینده بتواند آرای بیشتری را کسب کند موافق نیستم. چرا که عکس این مسئله نیز وجود دارد و روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی هنوز ادامه دارد. استمرار روابط با اسراییل می تواند باعث ریزش آرای حزب عدالت و توسعه شود. بنابراین این حرکت، حرکتی بود که عمدتا در مبانی فکری و سیاسی حزب عدالت و توسعه وجود داشته منتها شرایط به گونه ای فراهم شد که این حرکت انجام گرفت. از نظر من همانطور که آقای اردوغان هم اعلام کردند این مسئله یک مسئله انسانی است. بنابراین انگیزه اصلی دفاع از انسانیت بوده، چرا که حزب عدالت و توسعه در حال حاضر پایگاه قوی تری نسبت به دیگر احزاب در ترکیه دارد و نیاز به یک حرکت سیاسی برای کسب آرای داخل ندارد. اما به هر حال این حرکت در افزایش آرای حزب عدالت و توسعه در انتخابات آتی تاثیر گذار خواهد بود.

حرکت آقای اردوغان، لابی های اسراییلی در امریکا را نیز به واکنش واداشته است. ترکیه به شدت به لابی اسراییلی ها در امریکا به دلیل پرونده قتل عام ارامنه در کنگره امریکا نیازمند است. به نظر شما با این مسئله چگونه روبه رو خواهد شد؟
طبیعی است که وقتی یک جریان جدیدی روی کار می آید و مواضع مستقلی نسبت به امریکا و رژیم صهیونیستی دارد، با واکنش منفی این کشورها و جریان ها مواجه خواهد شد. در گذشته ما شاهد این بودیم که حزب رفاه با فشارهایی که امریکایی ها داشتند، محاکمه و منحل  شد که بعد از آن حزب عدالت و توسعه آقای اردوغان روی کار آمد.

دیدگاه ها و مبانی فکری آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه دیدگاه هایی است که با دیدگاه های احزاب لائیک و سکولار ترکیه تفاوت زیادی دارد و از همان ابتدا این فرآیند تغییر و تحول در برنامه های سیاست داخلی و سیاست های خارجی ترکیه برنامه ریزی شده بود.

رفتاری که اردغان با شیمون پرز انجام داده با موضعی که در قبال امریکا در حمله به عراق گرفت در یک فرآیند قابل بررسی هستند. به نظر می رسد که این فرآیند ادامه پیدا کند و قطع نشود اما از سوی لابی های صهیونیست ها در امریکا قطعا مورد واکنش و مورد اعتراض قرار خواهد گرفت. به اعتقاد من این حزب خودش را برای اتخاذ سیاست های مستقل تری در ارتباط با امریکا آماده کرده است و حتی ممکن است در آینده نه چندان دور بحث پایگاه اینجرلیک امریکا در ترکیه هم مورد مشاجره بین امریکا و ترکیه قرار بگیرد.

 به هر حال دولت ترکیه ملزم به پیروی از تصمیم های کنگره و مجلس امریکا است اما در صورتی که دوباره حزب عدالت و توسعه روی کار بیاید این فرآیند ادامه خواهد داشت.