کمیته تحریم شورای امنیت چگونه عمل می کند؟

هدف از اين تحريم‌هاى اجبارى اعمال فشار بر يک دولت يا کشور خاص براى عمل به اهداف تعيين شده از سوى شوراى امنيت، بدون توسل به زور است. اين تحريم‌ها ابزارى مهم در دستان شوراى امنيت، براى اجراى تصميماتش است.

به همين جهت، در پى تصويب هر قطعنامه‌اى در سازمان ملل که واجد يکى از انواع تحريم عليه کشور يا کشورهايى خاص باشد، کميته‌اى موسوم به کميته پيگيرى قطعنامه تشکيل مى‌شود. از جمله کميته‌هاى پيگيرى قطعنامه‌اى که اکنون فعال هستند مى‌توان به کميته پيگيرى قطعنامه 1718 درباره کره‌شمالى ( با موضوع تسلیحات اتمی شامل تحریم فروش سلاح، فن آوری اتمی و موشکی، لغو کمک های مالی به افراد مرتبط با برنامه اتمی، محدودیت سفر دیپلمات های ذکر شده در قطعنامه) کميته پيگيرى قطعنامه 1591 درباره سودان (درباره بحران دارفور تحریم تسلیحاتی گروه ها و قبیله های متخاصم در دارفور تحریم سفر افراد مرتبط با درگیری در دارفور و لغو کمک های اقتصادی به گروههای ذکر شده در ضمیمه قطعنامه) کميته پيگيرى قطعنامه 1267 درباره طالبان القاعده و گروه‌هاى تروريستى مرتبط اشاره کرد.  شش قطعنامه پس از 1267 تصویب شده که این قطعنامه را مادیفای کرده است.  موضوع این قطعنامه تحریم افراد مرتبط با بن لادن برای تحریم سفر و مسدود شدن حساب های بانکی اعضای این گروه ها است.)

به همين ترتيب در پى تصويب قطعنامه 1737 در سازمان ملل متحد کميته‌اى تحت عنوان کميته پيگيرى قطعنامه 1737 در تاريخ 23 دسامبر 2006 در سازمان ملل متحد تشکيل شد تا بر شيوه اجراى تدابير موضوعه‌ى اين قطعنامه از سوى جمهورى اسلامى ايران نظارت کند و نيز به وظايفى که در بند 18 همين قطعنامه بر عهده‌اش قرار گرفته است، عمل کند.

در بند 18 از قطعنامه 1737 آمده است:

شوراى امنيت تصمیم می‌گیرد تا بر طبق ماده 28 آیین کار موقتی خود، کمیته ای را تشکیل دهد که در آن هر 15 عضو شورای امنیت حضور خواهند داشت و وظایف ذیل را به عهده بگیرد:

(الف) تلاش جهت دریافت اطلاعات در رابطه با اقدامات اتخاذ شده تمامی کشورها خصوصا کشورهای منطقه و کشورهایی تولید کننده اقلام، مواد تجهیزات، کالاها و فناوری مورد اشاره در بند 3 و 4 فوق، برای اجرای مؤثر اقدامات مقرر شده در بند های 3، 4، 5، 6،7، 8، 10 و 12 این قطعنامه و نیز دریافت هر گونه اطلاعات بیشتری که کمیته در این زمینه مفید تشخیص دهد.

(ب) تلاش جهت دریافت اطلاعات از دبیرخانه آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص اقدامات اتخاذ شده توسط آژانس برای اجرای مؤثر اقدامات مقرره در بند16 این قطعنامه و دریافت هر گونه اطلاعات بیشتری که کمیته در این زمینه مفید تشخیص دهد.

(ج) بررسی و اتخاذ اقدامات مقتضی در خصوص اطلاعات مربوط به نقض های احتمالی اقدامات مقرر شده در بند های 3، 4، 5، 6،7، 8، 10 و12 این قطعنامه؛

(د) بررسی و تصمیم گیری در خصوص درخواست های مربوط به معافیت‌های مقرر در بندهای 9، 13 و 15 فوق؛

(ه) در صورت ضرورت، تعیین موارد بیشتری از اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری که برای اهداف بند 3 فوق در نظر گرفته شوند؛

(و) در صورت ضرورت، تعیین سایر افراد و نهادهایی که موضوع اقدامات مقرر در بندهای 8 و 10 فوق قرار گیرند؛

(ز) ترویج و انتشار اصول راهنمای لازم بمنظور تسهیل اجرای اقدامات مقرر شده در این قطعنامه که در آنها از جمله از دولت‌ها خواسته شود تا هر جا امکان دارد اطلاعاتی در خصوص اینکه چرا فرد و یا نهادهای مشمول معیارهای مقرر شده در بندهای10 و12 گردیده و همچنین هر گونه اطلاعات شناسایی‌کننده مرتبط را ارائه دهند؛

(ح) ارائه گزارش به شورای امنیت در خصوص کار کمیته و در خصوص اجرای این قطعنامه، حداقل هر 90روز یکبار، همراه با نقطه نظرات و توصیه‌ها بویژه در مورد راه های تقویت کارآمدی اقدامات مقرر در بندهای 3، 4، 5، 6، 7، 8، 10 و 12 فوق؛   

بر اساس قطعنامه‌ى 1737، تمام کشورهاى عضو سازمان ملل متحد بايد ظرف دو ماه از تصويب قطعنامه، تدابير اتخاذ شده در کشورهاى مطبوع خود در جهت اجراى بندهاى 3، 4، 5، 6، 7، 8، 10 و 12 و نيز هر گونه اطلاعات مفيد ديگرى را به اطلاع کميته تحريم برسانند که تا تاريخ 26 فوريه 2007 چهل و يک کشور و نيز اتحاديه اروپا گزارش‌هاى خود را به اين کميته ارائه کرده‌اند.  

رئيس فعلى اين کميته که دوره رياستش تا 31 دسامبر 2007 نيز ادامه خواهد داشت، يوهان سي. وربک (نماينده دائم بلژيک در سازمان ملل) است. دو نايب رئيس اين کميته در سال 2007 غنا و پرو هستند. رئيس و نايب‌رئيس‌هاى کميته‌هاى تحريم از سوى رئيس دوره‌اى شوراى امنيت و پس از مشورت با اعضاى شورا، انتخاب مى‌شوند.

کميته‌هاى پيگيرى قطعنامه‌هاى سازمان ملل پس از رفع موارد و مشکلاتى که در درجه اول باعث طرح پرونده مربوطه در سازمان ملل شده است، با صدور قطعنامه جديدى که پايان تحريم‌‌ها و خروج کار پرونده از دستور کار شوراى امنيت را اعلام مى‌کند، منحل مى‌شوند.

به همين ترتيب کميته‌ پيگيرى قطعنامه 1343 (2001) درباره ليبريا پس از تصويب قطعنامه 1521 (2003) و کميته پيگيرى قطعنامه 661 (1990) درباره تجاوز عراق به کويت پس از تصويب قطعنامه 1438 (2003) منحل شدند.