از نامه ترامپ تا میانجیگری روس‌ها
دیپلماسی پنهان؛ بین خطوط تحریم‌ها و مذاکرات بی‌صدا
دیپلماسی ایرانی: در شرایط کنونی که ایالات متحده فشارهای اقتصادی و تحریمی علیه ایران اعمال می‌کند، خبر ترامپ مبنی بر ارسال نامه به ایران، هم‌زمان با تلاش‌های دیپلماتیک روسیه برای میانجیگری، نشان‌دهنده یک موقعیت پیچیده است. از یک سو، سیاست «فشار حداکثری» دولت جدید آمریکا به‌طور جدی ادامه دارد و تحریم‌ها علیه ایران به‌ویژه در زمینه‌های نفتی و اقتصادی شدت یافته است. این فشارها هدف اصلی خود را وادارکردن تهران به پذیرش شرایط مد‌نظر ایالات متحده می‌دانند. در سوی دیگر، روس‌ها به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در مذاکرات هسته‌ای، به نظر می‌رسد در تلاش هستند تا کانال‌های دیپلماتیک میان ایران و آمریکا را حفظ کرده و از هر فرصتی برای ایجاد فضایی برای مذاکرات استفاده کنند. گفت‌وگوهای پنهان و میانجیگری‌ها ممکن است غیرمستقیم به فرایندهای دیپلماتیک جدیدی منجر شوند؛ هرچند ترامپ به‌طور علنی مذاکره با ایران را رد کرده است. این وضعیت می‌تواند بیانگر وجود دیپلماسی پنهان باشد؛ جایی که طرف‌ها بدون اعلام رسمی، در پی ایجاد زمینه‌هایی برای مذاکرات در آینده هستند. با‌این‌حال، شرایط کنونی، به‌ویژه فشارهای اقتصادی و نظامی، ممکن است هرگونه توافقی را پیچیده کند.
طرح جدید ترامپ برای بازرسی نفتکش‌های ایرانی در دریا و واکنش تهران
دولت دونالد ترامپ تحت تأثیر نگرانی‌های ادعایی خود درباره گسترش سلاح‌های کشتار جمعی، در حال بررسی طرحی جدید برای متوقف‌کردن و بازرسی نفتکش‌های ایرانی در دریا‌ست. این برنامه که تحت چارچوب ابتکار امنیت اشاعه (PSI) قرار دارد، هدف خود را به تعویق انداختن تحویل نفت خام ایران به پالایشگاه‌ها و مختل‌کردن زنجیره تأمین درآمدی تهران قرار داده است. طرح مذکور به‌ویژه در مسیرهای دریایی حیاتی مانند تنگه مالاکا در آسیا مورد بررسی قرار می‌گیرد. به گفته منابع آگاه، هدف اصلی این اقدام، ایجاد یک اثر بازدارنده است که از طریق تأخیر در تحویل محموله‌های نفتی، عدم اطمینان در تجارت نفت ایران ایجاد کند. این طرح که به مدیریت ایالات متحده و با حمایت بیش از صد کشور دیگر از سال 2003 اجرا شده است، می‌تواند به دولت‌های خارجی اجازه دهد تا طبق درخواست واشنگتن، محموله‌های نفتی ایران را هدف قرار دهند. با‌این‌حال، هنوز مشخص نیست آیا آمریکا پیش از ارائه این پیشنهاد با کشورهای امضاکننده این ابتکار تماس گرفته و نظر آنها را در این زمینه جویا شده است یا خیر.
سردار علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه، در واکنش به این اقدام هشدار داده است در صورت تعرض به شناورهای ایرانی، ایران نیز به کشتی‌های کشورهای دشمن حمله خواهد کرد، همان‌طور که در گذشته نیز نشان داده است. البته مسعود پزشکیان در جریان استیضاح همتی در مجلس ایران، خبر داد که ترامپ «بار دیگر دستوری را برای تحریم بسیاری از کشتی‌های ما در دریا امضا کرده و آنها را در وضعیت نامشخصی قرار داده که چگونه محموله‌های نفت و گاز خود را تخلیه کنند». به ادعای برخی رسانه‌ها، این تحولات نشان می‌دهد که ایالات متحده قصد دارد فشار بر ایران را افزایش دهد تا از موضع قدرت بتواند به مذاکراتی جامع و توافقی پایدار دست یابد. جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا نیز استفاده از این ابتکار برای کاهش صادرات نفت ایران را کاملا موجه دانسته و با ادبیات ضدایرانی تأکید کرده است که فروش نفت برای ایران حیاتی است تا از آن برای تأمین منابع مالی فعالیت‌های هسته‌ای و حمایت از گروه‌های تروریستی استفاده کند.
آغاز روند بازنگری کلیه معافیت‌های تحریمی ایران
در ادامه تنش‌های دیپلماتیک و فشارهای اقتصادی مستمر علیه ایران، ایالات متحده بار دیگر سیاست‌های تحریمی خود را بررسی کرده است. تمی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، روز پنجشنبه در کنفرانس خبری خود اعلام کرد دولت آمریکا در حال ارزیابی معافیت‌های تحریمی است که به ایران اجازه می‌دهد از برخی فرصت‌های اقتصادی بهره‌مند شود. او در پاسخ به پرسشی درباره تمدید معافیت عراق برای پرداخت هزینه برق وارداتی از ایران، تأکید کرد هنوز تصمیمی در این زمینه گرفته نشده، اما آمریکا از عراق خواسته است تا وابستگی خود به منابع انرژی ایران را کاهش دهد و از تلاش‌های عراق برای رسیدن به استقلال انرژی حمایت می‌کند.
به گزارش رویترز، ایالات متحده همچنین به دنبال اعمال فشار بیشتر بر بغداد است تا صادرات نفت از منطقه کردستان عراق به ترکیه از سر گرفته شود. مقامات آمریکایی بر این باورند که افزایش تولید نفت عراق می‌تواند علاوه بر کنترل قیمت‌های جهانی نفت، فضای بیشتری برای کاهش صادرات نفت ایران فراهم کند. مذاکرات پیچیده بین دولت فدرال عراق و اقلیم کردستان برای ازسرگیری این صادرات همچنان ادامه دارد، اما آمریکا بر این نکته تأکید دارد که همکاری عراق در این زمینه نقش کلیدی در فشار به تهران دارد.
تحرکات دیپلماتیک روسیه و ایالات متحده در میانه فشارهای اقتصادی علیه ایران
در بحبوحه افزایش فشارهای ایالات متحده علیه ایران، تحرکات دیپلماتیک در سطح جهانی نیز ادامه دارد. وزارت خارجه روسیه روز جمعه ۱۷ اسفند اعلام کرد سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه این کشور، در دیداری با کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران، به بررسی تلاش‌های بین‌المللی برای حل مسئله برنامه هسته‌ای ایران پرداخته است. این ملاقات روز پنجشنبه ۱۶ اسفند برگزار شد، اما جزئیات بیشتری از محتوای آن منتشر نشد. در همین راستا، میخائیل اولیانوف، نماینده ارشد روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، طی مصاحبه‌ای اظهار کرد روسیه همواره آماده است نقش سازنده‌ای در مذاکرات دیپلماتیک ایفا کند. وی افزود در گفت‌وگوهای اخیر در ریاض، کانالی برای ارتباط دوجانبه بین ایران و آمریکا ایجاد شده است، اما تأکید کرد که «برنامه قطعی» برای آغاز مذاکرات هسته‌ای وجود ندارد.
اولیانوف همچنین از نبود اراده سیاسی در گذشته برای احیای توافق هسته‌ای سخن گفت و تأکید کرد که اگر مذاکرات جدیدی آغاز شود، ممکن است چندین ماه طول بکشد. وی همچنین مخالفت خود را با افزودن مسائل موشکی و منطقه‌ای ایران به مذاکرات بیان کرد؛ چرا‌که این مسائل به نظرش می‌تواند روند مذاکرات را پیچیده و بی‌نتیجه کند. دیپلمات ارشد روس در ادامه بر نقش مخرب اسرائیل در این تنش‌ها اشاره کرده و گفت: «اسرائیل نباید در این گفت‌وگوها دخالت کند». در سوی دیگر، ایالات متحده همچنان بر مواضع خود در برابر ایران تأکید دارد. به گزارش بلومبرگ، برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، به میانجیگری روسیه در تنش‌های ایران و آمریکا واکنش نشان داد و با بیانی ضدایرانی تأکید کرد: «دولت ترامپ با هر دو دشمنان و متحدان خود به‌طور یکسان گفت‌وگو خواهد کرد، اما همیشه از موضع قدرت و برای دفاع از امنیت ملی آمریکا».
او افزود که ترامپ در ابتدای دوره دوم ریاست‌جمهوری خود سیاست «فشار حداکثری» را تمدید کرده و تصریح کرده است آمریکا هرگز اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. این در حالی است که مقامات ارشد ایران همچنان مذاکره مستقیم با آمریکا در شرایط «فشار حداکثری» را رد کرده‌اند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در اوایل ماه مارس اعلام کرده بود مذاکره با آمریکا تا زمانی که سیاست فشار حداکثری ادامه یابد، امکان‌پذیر نخواهد بود. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه نیز به‌طور صریح اعلام کرد تا به الان هیچ‌گونه مذاکرات مستقیمی با ایران وجود نداشته است.
فشار حداکثری به‌عنوان ابزار دیپلماسی
در میانه فشارهای ایالات متحده بر ایران، دونالد ترامپ در مصاحبه‌ای با فاکس بیزنس اعلام کرد نامه‌ای به رهبر عالی ایران نوشته و در آن ابراز امیدواری کرده است که تهران آماده مذاکره باشد. این اظهارات به وضوح نشان‌دهنده رویکرد دوگانه کاخ سفید است که از یک سو از ابزار فشار حداکثری استفاده می‌کند و از سوی دیگر به دیپلماسی برای دستیابی به اهداف خود می‌پردازد. از زمان آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، سیاست فشار حداکثری شدت گرفته و تحریم‌های اقتصادی و امنیتی بیشتری علیه ایران وضع شده است. ترامپ همواره تأکید کرده که هدف نهایی این فشارها، جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و محدود‌کردن نفوذ منطقه‌ای آن است. واشنگتن امید دارد با اعمال فشار و کاهش منابع مالی ایران، تهران را به پذیرش شرایط خود وادار کند. در این راستا، فشارهای وارد‌شده به‌عنوان ابزاری برای آغاز مذاکرات از موضع قدرت و دستیابی به یک توافق جامع‌تر با ایران به کار گرفته می‌شود./شرق
نظر شما :