بیم و امیدهای صلح رویایی ترامپ

دیپلماسی ایرانی: جنگ و درگیری همچنان در منطقه دونتسک و بخش هایی از خارکوف و کوپیانسک اوکراین ادامه دارد ولی وضعیت حاکم بر میدان جنگ از تداوم روند فرسایشی و حاکم شدن خستگی و نومیدی بر نیروهای نظامی حکایت دارد. عملا طرفین منازعه به این جمع‌بندی رسیده‌اند که تعیین سرنوشت جنگ در جغرافیای کارزار امری بس دشوار یا شاید محال است. لذا در چنین شرایطی مسکو و کی‌یف نشانه‌های جدیدی از علاقه مندی برای نشستن پشت میز مذاکره و دستیابی به راه حل صلح را بروز داده و برای اولین بار مقامات روسی از آمریکا به عنوان میانجی مورد وثوق یاد کرده‌اند. البته دیگر میانجی‌گران مطرح از جمله چین، ترکیه، مجارستان و فرانسه همچنان فعال هستند.

عملیات روسیه در 20 فوریه 2014 و با نفوذ نیروهای نظامی در کریمه، الحاق  شبه جزیره و درگیری جدایی طلبانه در دونباس آغاز شد که به دلیل توافق شکننده و ضعیف مینسک 2 در سال 2015 با میانجی گری فرانسه و آلمان به طور موقت متوقف شد. آنچه از 24 فوریه 2022 می‌بینیم، فقط مرحله جدیدی در مقیاسی بسیار بزرگتر از  رقابت پوتین و هژمون جهانی است که 15 سال پیش آغاز شد. به نظر می رسد عملیات ویژه اوکراین، از تهدیدات علیه جمهوری مولداوی و سایر کشورهای  اروپایی و مجموع رویکرد ستیزه جویانه طرفین تا صحبت از آخرالزمان هسته ای و جنگ سوم جهانی در جغرافیایی گسترده پیش می رود.

در این شرایط بر کسی پوشیده نیست که جنگ روسیه و اوکراین به انسجام ناتو کمک شایان کرد. جناح شرقی ناتو بیش از هر زمان دیگر امنیت خود را وابسته به نقش آفرینی آمریکا با محوریت ناتو می‌داند. اجلاس رهبران در هفتاد و پنجمین سالگرد سازمان در واشینگتن فرصتی مجدد برای ارزیابی آخرین وضعیت اوکراین و ضرورت تقویت نیروهای این سازمان در منطقه پیرامونی دریای سیاه بود؛ لذا رهبران کشورهای ناتو در این اجلاس بر اتحاد کشورهای پیمان برای انطباق ائتلاف با واقعیت های جدید همان طور که در مفهوم استراتژیک جدید مصوب در مادرید تعریف شده بود، که در آن روسیه مهم ترین خطر برای امنیت یورو آتلانتیک است، تاکید و بار دیگر بر اولویت سیاسی، امنیتی و اهمیت استراتژیک دریای سیاه توجه خاص کردند.

طبق اعلام وزارت دفاع روسیه تاکنون خسارات و تلفات چشمگیری به شرح ذیل به اوکراین وارد شده است:

در مجموع، بیش از یک هزار هواپیما، ۷۰۰ بالگرد، ۱۶هزار هواپیمای بدون سرنشین، ۹۰۰ سامانه موشکی پدافند هوایی،  ۱۹هزار دستگاه تانک و سایر خودروهای زرهی جنگی، ۴هزار خودروی جنگی مجهز به MLRS، ۱۲هزار اراده توپخانه صحرایی و غیره در جریان عملیات ویژه نظامی منهدم شده است.

همچنین از زمان آغاز عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین، تلفات اقدامات رزمی، بیش از ششصدهزار سرباز بوده است که این رقم شامل مزدوران خارجی که به بیمارستان‌های اوکراین و خارج از کشور منتقل شده‌اند، و همچنین سربازانی که در نتیجه حملات تسلیحات دقیق دوربرد در مناطق عقب کشته شده‌اند، نمی‌شود. در عین حال به اذعان رسانه‌های غربی‌ تعداد سربازان کشته شده اوکراینی اطلاعات ناخوشایندی برای ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین است. مریادک رافری، در مقاله‌ای  نوشته است: تعداد کشته‌ها همچنان وحشتناک‌ترین راز مخفی رئیس جمهور ولادیمیر زلنسکی است، اگرچه با قضاوت بر اساس تمام داده‌های خارجی، شکی نیست که تعداد کشته‌ها و مجروحان از پایان تابستان به شدت افزایش یافته است.

در آن سوی کارزار و  طبق اعلام رسمی طرف اوکراینی خسارات و تلفات ارتش روسیه به شرح ذیل است:
در مجموع، ۵۰۰ هواپیما، ۴۵۰ بالگرد، ۲۰هزار هواپیمای بدون سرنشین، ۱۱۰۰ سامانه موشکی پدافند هوایی، ۹۴۵۰ دستگاه تانک و سایر خودروهای زرهی جنگی، هم چنین بیش از ۱۶۳۰۰ خودروی جنگی مجهز به توپخانه صحرایی و خمپاره انداز، 29 کشتی جنگی، ۲۷۰۰ سامانه موشکی، 21300 خودروی نظامی منهدم و بیش از ۶۰۰هزار نفر کشته ‌و زخمی‌ شده اند. البته شکی نیست که معمولا آمارهای اعلامی در جنگ ها با ارقام عینی فاصله دارد.

واقعیت این است که این کازار با خوش بینی مسکو و کی‌یف بدون در نظر گرفتن عواقب ویرانگر آن شروع شد و امروزه به کانون زورآزمایی محور یورآتلانتیک و روسیه تبدیل شده است و برخی قدرت ها و کشورهای مختلف نظیر آمریکا، انگلیس، چین، هند، ترکیه، برخی کشورهای عربی و غیره از این آب گل آلود ماهی خود را صید کرده‌اند و به این روند با تامین نیازهای تحریمی روسیه، خرید انرژی ارزان قیمت و به ویژه فروش تسلیحات به طرفین منازعه ادامه دارد. 

در این شرایط باید اذعان کرد که با فرسایشی شدن بزرگترین جنگ هزاره سوم طرفین اشتیاق مشهودی به رویکرد میز مذاکره نشان می دهند؛ اگر چه در شرایط جاری توقعات و انتظارات دو طرف تا دستیابی به یک راه حل مرضی الطرفین فاصله زیادی دارد. 

کلام آخر این که هر دو طرف مسکو و کی‌یف با حساسیت تمام رویکرد و اقدامات ریاست جمهوری آمریکا را دنبال می‌کنند و بر این باورند که ترامپ اهتمام جدی دارد تا در تعیین سرنوشت و پایان منازعه نقش مهمی داشته باشد. البته بر کسی پوشیده نیست که از طرفی بدون مشارکت تمامی طرف های درگیر به‌ویژه اروپا دستیابی به صلح پایدار و درازمدت امری سخت و دور از دسترس است و از سوی دیگر در برنامه صلح مورد نظر ترامپ و پوتین مجموعه ای از موضوعات منطقه ای و بین‌المللی در حال چانه زنی است که به‌نوعی شروع مرحله ای جدید در عرصه ژئوپلیتیک جهانی و نظم در حال گذر را نوید می دهد.