افزایش جمعیت عراق در سایه کمبود زیرساخت‌های توسعه

دیپلماسی ایرانی: وزارت برنامه‌ریزی عراق تاکید کرد که نتایج سرشماری نفوس و مسکن نشان می‌دهد که نرخ رشد جمعیت در این کشور کاهش یافته و این کشور شاهد انفجار جمعیتی نیست.

با وجود اینکه کارشناسان و شخصیت‌های آکادمیک با وزارت برنامه‌ریزی عراق هم نظر هستند اما اشاره کردند که افزایش جمعیت همچنان ادامه دارد و این مسأله کشور را در برابر کمبود گسترده به ویژه در ناحیه فرصت‌های شغلی قرار می‌دهد.

این کارشناسان هشدار دادند که «هدیه جمعیتی»، (شمار نیروی کار جوان) در آینده تبدیل به معضل خواهد شد.

پیش از این «محمد شیاع السودانی»، نخست وزیر عراق اعلام کرد که جمعیت عراق به 45 میلیون و 407 هزار و 895 نفر رسیده است.

در همین راستا، «عبدالزهره الهنداوی»، سخنگوی وزارت برنامه‌ریزی عراق گفت که عراق در وضعیت انفجار جمعیتی قرار ندارد چرا که نتایج سرشماری کنونی نشان دهنده کاهش نرخ رشد جمعیت است.

وی افزود که نرخ رشد جمعیت در 10 سال گذشته 3.3 درصد بود اما در پنج سال گذشته به 2.5 درصد است و در این سرشماری اخیر نرخ رشد جمعیت به 2.3 درصد کاهش یافت.

الهنداوی توضیح داد که نرخ رشد جمعیت کاهش یافته و این مسأله موجب شده، سخن از انفجار جمعیتی بعید باشد بلکه این افزایش نرخ جمعیت عادی تلقی می‌شود چرا که هر جسم زنده‌ای رشد می‌کند و حتی میانگین تعداد اعضای خانواده در عراق به موجب سرشماری عراق کاهش یافته و به 5.3 نفر رسیده است در حالی که پیشتر 6 یا 7 نفر بود بنابراین نرخ رشد و باروری کاهش یافته است.

وی اشاره کرد که داده‌هایی که سرشماری نشان داده، عادی و پیش‌بینی شده بود، این آمار بسیار مهم است و هدف از سرشماری،‌ اطلاع از شکاف‌های توسعه و مواضع ضعف و خلل بوده و همه این شاخص‌ها، قاعده‌ای برای طرح‌های توسعه از سوی دولت و وزارت برنامه‌ریزی خواهد بود.

قرار است فرآیند سرشماری نفوس و مسکن تا دهم ماه دسامبر 2024 برای تعیین سطح معیشت، مسکن، آموزش، بهداشت و سایر مسائل ادامه یابد.

نخست وزیر عراق در آمار اولیه اعلام شده از سرشماری گفت که 70.3 درصد از جمعیت عراق ساکن شهر و 29.7 درصد ساکن روستا هستند.

وی توضیح داد که شمار مردان به 22 میلیون و 784 هزار و 62 نفر به میزان 50.18 درصد جمعیت و شمار زنان نیز 22 میلیون و 623 هزار و 833 نفر به میزان 49.82 درصد رسیده است.

السودانی اشاره کرد که شمار خانواده‌هایی که سرپرست آن بانوان هستند 11.33 درصد و شمار خانواده‌های با سرپرست مرد 88.67 درصد است و در عراق 8 میلیون و 37 هزار و 221 منزل وجود دارد که 92.1 درصد آن منزل شخصی و 6.6 درصد آپارتمانی و 4 درصد نیز خانه‌های گلی است.

در همین راستا «علی عبدالامیر»، استاد جغرافیای انسانی در دانشگاه بغداد در گفت‌وگویی با العالم الجدید گفت که عراق از کشورهای بزرگ منطقه از لحاظ نرخ رشد جمعیت به شمار می‌رود به گونه‌ای که از کشورهای دارای رشد بالا است.

وی افزود که با وجود اینکه براساس سرشماری، نرخ رشد کاهش یافته اما این کاهش کند است.

عبدالامیر اشاره کرد که میزان جمعیتی که براساس سرشماری مشخص شده، پیش‌بینی شده بود چرا که در پیش‌بینی‌ها، انتظار می‌رفت جمعیت به 44 الی 45 میلیون نفر برسد و با وجود اینکه نرخ رشد کاهش یافته اما افزایش جمعیت همچنان بالاست و بارزترین مسأله‌ای که توسعه با آن مواجه است، همین مسأله است چرا که با افزایش قابل توجه جمعیت مرتبط است و هر مقدار جمعیت افزایش یابد، نیازهای آن‌ها نیز افزایش می‌یابد بنابراین، باید رشد موازی یا بالاتری در اقتصاد، مسکن و خدمات اساسی وجود داشته باشد اما این مسأله وجود ندارد.

این استاد جغرافیای انسانی پیش‌بینی کرد که عراق با کمبود قابل توجه در زمینه توسعه در سال‌های آتی مواجه شود به ویژه با توجه به اینکه اکنون نیز با کمبود مواجه است، چرا که این شکاف میان افزایش جمعیت و خدمات ارائه شده به آن‌ها، گسترش خواهد یافت.

وی اشاره کرد که این آمار جدید، نیازمند وضع طرح‌هایی است و این مسأله به نوبه خود به هزینه‌هایی نیاز دارد و این یکی از مشکلاتی است که عراق در آینده با آن مواجه می‌شود.

این استاد دانشگاه بیان کرد که آمار مهمی از این سرشماری در آمد و آن شمار جمعیت در سن کار است که به 60.2 درصد رسید و این یعنی عراق وارد مرحله «هدیه جمعیتی» شده که اگر به صورت درست از آن بهره‌برداری نشود و یا کلاً از آن بهره‌برداری نشود این نعمت به نقمت تبدیل می‌شود.

وی در ادامه گفت که این شاخص، کشور را در برابر چالش بزرگی قرار می‌دهد و آن تامین نیاز جمعیت به کار است و اگر این مسأله رخ دهد، نرخ فقر کاهش می‌یابد اما این مسأله به سیاست‌های دولت و محیط اقتصادی، بازار کار و بخش خصوصی ربط دارد و اگر دولت نتواند کار را تامین کند، مشکلات زیادی به وجود خواهد آمد.

از طرفی دیگر «علی جبار»، متخصص مدیریت بحران توضیح داد که نتایج اولیه سرشماری نشان‌دهنده شماری از چالش‌ها است از جمله اینکه جمعیت از زمان سرشماری در سال 1977 در حدود 22 میلیون بیش از دو برابر شده است و این افزایش جمعیت تنها طی سه دهه بسیار نگران‌کننده است و نشان‌دهنده نبود سیاست توسعه‌ای به ویژه با توجه به این است که کشور بسیاری از عناصر اساسی زیرساخت‌ها، خدمات و اقتصاد و غیره را ندارد.

جبار افزود که عراق هنوز از جوامع جوان به حساب می‌آید که این مسأله هر کشوری را دارای محرک‌های اقتصادی و توسعه‌ای درست قرار می‌دهد که می‌توان از آن بهره‌برداری کرد، اما عراق این مزیت را به فاجعه از لحاظ حجم بیکاری تبدیل کرده است چرا که توازنی میان حجم فرصت‌های شغلی و این نیروی کار وجود ندارد و ناگفته نماند که این نیروی انسانی، از حرفه‌ای یا آموزش دیده نیست.

وی تصریح کرد که خوانش آمار سرشماری حاکی از تشدید مشکل مسکن است که یکی از خطرناک‌ترین چالش‌ها به شمار می‌آید علاوه بر اینکه سطح خدمات ارائه شده دولت برای پوشش نیاز جمعیت نیز از مشکلات دیگر است.

این کارشناس مدیریت بحران گفت که آمار سرشماری نشان می‌دهد که حجم خدمات کنونی در حوزه بهداشتی، آموزشی، خدماتی و غیره برای 60 درصد از جمعیت عراق کافی نیست.

وی افزود که نرخ رشد جمعیت 2.3 درصد است و این یعنی جمعیت عراق به میزان بیش از یک میلیون نفر در سال افزایش می‌یابد و میزان نیروی کار 60 درصد از کل جمعیت است بدان معنا که عراق به بیش از 622 هزار فرصت شغلی در سال نیاز دارد.

منبع: العالم الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱