صدای تهران در نیویورک شنیده می شود؟

مالک مصدق، روزنامه نگار

ددیپلماسی ایرانی: مطابق با برنامه‌ریزی انجام‌شده،۳۰ دقیقه بامداد دیروز چهارشنبه نوبت به سخنرانی مسعود پزشکیان، ریاست جمهوری اسلامی ایران، در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل رسید. با توجه به خط‌مشی، تأکیدات و نیز ریل‌گذاری دولت چهاردهم به‌‌ویژه در عرصه سیاست خارجی، بسیاری از نگاه‌ها متوجه گفته‌های رئیس‌جمهور جدید بود تا از نگاه او درباره بحران‌ها و چالش‌های منطقه‌ای و جهانی آگاه شوند. همان‌طور‌که پیش‌تر هم قابل پیش‌بینی بود، رئیس‌جمهور ایران در سخنرانی خود، ضمن محکوم‌کردن جنایات اسرائیل در غزه و لبنان، از آمادگی تهران برای ازسرگیری مذاکرات و پیش‌بردن سیاست تنش‌زدایانه با غرب گفت.

سخنرانی پزشکیان‌ با یاد ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید ایران، شروع شد و سپس ادامه داد: «من اینک برای اولین بار از جایگاه ریاست‌ جمهوری اسلامی ایران با شما سخن می‌گویم. مردم ما در انتخاب من به شعار محوری وفاق ملی رأی دادند». به گفته رئیس‌جمهور: «من با برنامه‌ای مبتنی‌بر اصلاحات، وفاق ملی، تعامل سازنده با جهان و توسعه اقتصادی، وارد کارزار انتخابات شدم و موفق شدم اعتماد هم‌وطنانم را در پای صندوق‌های رأی جلب نمایم. من قصد دارم بنیان‌هایی استوار برای ورود کشورم به عصر جدید و نقش‌آفرینی سازنده و مؤثر در نظام در‌حال ظهور جهانی پایه‌گذاری کنم، موانع و چالش‌ها را برطرف کنم و مناسبات کشورم را براساس ملزومات و واقعیت‌های دنیای امروز سازمان‌دهی نمایم».

پزشکیان سخنانش را با اشاره به جنایات اسرائیل پی گرفت و یادآور شد: «مردم جهان در یک سال گذشته، ماهیت رژیم اسرائیل را دیده‌اند؛ دیده‌اند سردمداران این رژیم چگونه جنایت می‌کنند و در 11 ماه بیش از 41 هزار مردم بی‌گناه را در غزه به خاک‌وخون کشیدند که بیشتر زنان و کودکان بی‌گناه بوده‌اند. ولی به نسل‌کشی، کودک‌کشی، جنایت جنگی و تروریسم دولتی می‌گویند «دفاع مشروع»! به بیمارستان و مهدکودک و مدرسه می‌گویند «هدف مشروع نظامی»! به مردم آزادی‌خواه و شجاعی که در غرب و شرق جهان به نسل‌کشی آنها اعتراض می‌کنند می‌گویند «یهودستیز»! به مردم مظلومی که پس از هفت دهه اشغال و تحقیر، علیه آنها به پا خاسته‌اند می‌گویند «تروریست»! ولی این اسرائیل است که دانشمندان، دیپلمات‌ها و مهمانان ما را در سرزمین‌ ما ترور کرده و از داعش و گروه‌های تروریستی پنهان و آشکار حمایت کرده است. در مقابل، ایران از جنبش‌های آزادی‌بخش و مردمی حمایت کرده‌ است‌ که چهار نسل است قربانی جنایات و استعمارگری رژیم اسرائیل بوده‌اند. ما در کنار مردم کشورهای شما، که در خیابان‌ها علیه اقدامات اسرائیل تظاهرات می‌کنند، ایستاده‌ایم و جنایت علیه بشریت را محکوم می‌کنیم».

رئیس‌جمهور‌ ایران در محور دیگری از سخنان خود به ارائه پیشنهادی پرداخت و از منظر او: «تنها راه پایان دادن به کابوس 70ساله ناامنی در غرب آسیا و جهان، بازگرداندن حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین است. لذا پیشنهاد می‌کنیم‌ تمامی مردم فلسطین، چه کسانی که اکنون در سرزمین‌ مادریشان حضور دارند و چه آنهایی که مجبور به ترک خانه و کاشانه شده‌اند، در یک همه‌پرسی سراسری، آینده خود را تعیین کنند. ما معتقدیم با چنین سازوکاری می‌توان به صلحی پایدار رسید. تنها از این طریق است که مسلمان، یهودی و مسیحی می‌توانند در سرزمینی واحد و در آرامش و به دور از نژادپرستی و آپارتاید‌ کنار هم زندگی کنند».

 ایران هرگز آغازگر هیچ جنگی نبوده است

مسعود پزشکیان در ادامه گفته‌هایش سراغ ادعایی درباره نقش ایران در ناامینی منطقه و جهان رفت و با ارجاع تاریخی تصریح کرد: «به تاریخ معاصر منطقه نگاه کنید! ایران هرگز آغازگر هیچ جنگی نبوده و تنها دربرابر تجاوز دیگران قهرمانانه از خود دفاع نموده و متجاوزان را پشیمان ساخته است. ایران، سرزمین هیچ ملتی را اشغال نکرده است، چشم به منابع هیچ کشوری نداشته است، و بارها برای ایجاد صلح و ثبات پایدار در منطقه طرح‌های گوناگون به همسایگان و مجامع بین‌المللی پیشنهاد داده است. ما از ضرورت اتحاد منطقه و تشکیل یک «منطقه قوی» سخن گفته‌ایم. «منطقه متحد و قوی» بر چند اصل استوار است: اول اینکه بپذیریم همسایه هستیم و به لطف همسایگی همواره در کنار هم باقی خواهیم ماند. حضور قدرت‌های خارجی در منطقه موقتی و منشأ بی‌ثباتی است. توسعه و پیشرفت ما و شما به یکدیگر گره خورده است. برون‌سپاری امنیت به کشورهای فرامنطقه‌ای به سود هیچ‌یک از ما نیست. دوم اینکه نظم جدید منطقه باید فراگیر و به سود همه همسایگان باشد. نظمی که منافع تک‌تک کشورهای همسایه را تأمین نکند، نمی‌تواند پایدار باشد. سوم اینکه کشورهای همسایه و برادر نباید منابع ارزشمند خود را در جهت رقابت‌های فرسایشی و مسابقه تسلیحاتی هدر دهند. منطقه ما از جنگ، تنش‌های فرقه‌ای، تروریسم و افراط‌گرایی، قاچاق مواد مخدر، کمبود آب، بحران پناهندگان، تخریب محیط‌ زیست و مداخلات خارجی رنج می‌برد. ما می‌توانیم با هم به این چالش‌های مشترک، برای تأمین آینده بهتر نسل‌های بعدی رسیدگی نماییم».

با این گفته‌ها، پزشکیان تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران مصمم به تأمین و تضمین امنیت خود است؛ نه ایجاد نا‌امنی برای دیگران. ما خواهان صلح برای همه هستیم و با هیچ‌کس سر جنگ‌ودعوا نداریم. ما خواستار صلح و امنیت پایدار برای مردم اوکراین و روسیه هستیم. جمهوری اسلامی ایران ضمن مخالفت با جنگ و تأکید بر لزوم توقف سریع درگیری‌های نظامی در اوکراین، از هرگونه راه‌حل صلح‌آمیز حمایت می‌کند و معتقد است تنها از طریق گفت‌وگو این بحران خاتمه می‌یابد».

 ما آماده تعامل با اعضای برجام هستیم

محور دیگر سخنان رئیس‌جمهور به برجام و مذاکرات با غرب اختصاص داشت و دراین‌باره پزشکیان بیان داشت: «ایران و قدرت‌های جهانی با نگرشی فرصت‌محور به برجام دست یافتند و ما در‌برابر شناسایی حقوق ایران و رفع تحریم‌ها، بالاترین سطح از نظارت‌ها در حوزه هسته‌ای را پذیرفتیم. خروج یک‌جانبه ترامپ از برجام نشانگر دیدگاه تهدید‌محور در عرصه سیاسی و نگاه قدرت‌محور در عرصه اقتصادی بود. تحریم‌های یک‌جانبه مردم را هدف قرار داده و در پی نابودی بنیان‌های اقتصادی ایران است. هدف، امنیتی‌سازی ایران است و نتیجه آن، ناامنی همگان. سیاست فشار حداکثری زمانی علیه ملت ایران به کار گرفته شد که ایران به گواهی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، به تمامی تعهداتش در برجام پایبند بود».

پزشکیان در فراز مهمی از سخنانش صراحتا گفت: «ما آماده تعامل با اعضای برجام هستیم و اگر تعهدات برجامی به طور کامل و با حسن نیت اجرا شود، می‌توان در مورد دیگر مسائل هم وارد گفت‌وگو شد». رئیس‌جمهوری ایران در محور بعدی کلامش خطاب به مردم آمریکا متذکر شد: «این ایران نیست که در کنار مرزهای شما پایگاه نظامی ساخته است. ایران نیست که کشور شما را تحریم کرده و مانع‌ روابط تجاری شما با جهان شده است. ایران نیست که مانع‌ دسترسی شما به دارو می‌شود. این ایران نیست که مانع دسترسی شما به نظام بانکی و پولی جهان شده است. ما نیستیم که سران ارتش شما را ترور کرده‌ایم؛ بلکه آمریکاست که عزیزترین سردار نظامی ایران را در فرودگاه بغداد ترور کرده است». پس از آن پزشکیان لحن مثبتی به سخنانش داد و طی پیامی به همه دولت‌هایی که راهبردی غیرسازنده در قبال ایران پیش گرفته‌اند، عنوان داشت: «از تاریخ درس بگیریم. ما می‌توانیم از این محدودیت‌ها فراتر رویم و دوران جدیدی را آغاز کنیم. این دوران جدید با به رسمیت شناختن دغدغه‌های امنیتی ایران و همچنین کار مشترک بر سر مسئله‌های مشترک شروع می‌شود».

رئیس‌جمهوری با ذکر این جملات به اولین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازما ملل پایان داد که «ایران آمادگی دارد برای ساختن دنیایی بهتر با قدرت‌های جهان و همسایگانش، مراودات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی مؤثر و از جایگاه برابر داشته باشد. پاسخ مناسب به چنین پیامی که از ایران صادر می‌شود، اعمال تحریم‌های بیشتر نیست؛ بلکه اجرای تعهدات قبلی در رفع تحریم‌ها برای بهبود واقعی شرایط اقتصادی مردم ایران است و زمینه‌سازی برای توافق‌های بیشتر. من امیدوارم این صدا از ایران امروز به‌خوبی شنیده شود».

ارزیابی‌های مختلف از اولین سخنرانی پزشکیان در سازمان ملل

بدیهی بود که اولین سخنرانی مسعود پزشکیان در مجمع سازمان ملل با واکنش‌های مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی همراه باشد و هر‌کس از زاویه نگاه خود گفته‌های رئیس‌جمهوری را تحلیل کند. همچنان که برای مثال حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی در دولت دوازدهم، ذیل واکنش به سخنرانی رئیس‌جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «پزشکیان در کوتاه‌ترین سخنرانی یک رئیس‌جمهور ایران در مجمع عمومی؛ هم با صریح‌ترین تعابیر میز و میدان را نمایندگی کرد و راهبرد دفاعی ایران را به رخ کشید؛ هم پیام صلح و دوستی و همکاری را به همسایگان و منطقه ابلاغ کرد؛ هم خوی تجاوزگری و سیاست فشار حداکثری را به چالش کشید».

غلامعلی حدادعادل هم در تحلیل خود از سخنان رئیس‌جمهور در هفتاد‌و‌نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، مواضع مسعود پزشکیان را درست و اصولی عنوان کرد و تصریح کرد «مواضع رئیس‌جمهور، مواضع انقلاب اسلامی و ادامه راهی است که با امام (ره) آغاز شد و مقام معظم رهبری هم پرچم‌دار آن هستند». او در گفت‌وگویش با ایرنا، به این نکته پرداخت «مواضع رئیس‌جمهور در واقع نقد تزویری است که در جهان امروز با دروغ‌گویی و فریب حاکم شده و به نام صلح، جنگ و به نام عدالت ظلم و به نام طرفداری از حقوق بشر انسان‌کشی و کودک‌کشی می‌کنند و روح حاکم بر نطق رئیس‌جمهور بر این مبنا بود». عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد «ممکن است جزئیاتی هم در سخنان رئیس‌جمهور باشد که هرکس به گونه‌ای آن را تفسیر و تعبیر کند». جواد هروی، سخنگوی حزب اعتدال و توسعه، با بیان اینکه مواضع جمهوری اسلامی ایران در زبان دکتر پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل کاملا روان و شفاف بیان شد، معتقد است «بیانات او برگرفته از دیدگاه‌های مردم بود». سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در ادامه ارزیابی خود این را هم اضافه کرد «تبیین دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران از زبان دکتر پزشکیان به صورت شفاف بیان شد و جمهوری اسلامی به‌هیچ‌عنوان خواهان به مخاطره افتادن منافع کشورها، چه در فضای خاورمیانه و چه در فضای جهانی نیست».

هروی باور دارد، «نگاهی که دکتر پزشکیان در سخنان خود در سازمان ملل به همه رسانه‌های جهان القا کرد، این بود که ما چنین موضعی درباره کشورمان نداریم و ساختار درونی نظام جمهوری اسلامی کاملا مبتنی بر وفاق است و خودشان هم اشاره کردند که آنچه در ماه‌های گذشته انجام شد، حاکی از وفاق گروه‌های مختلف سیاسی است». این فعال سیاسی با بیان اینکه رئیس‌جمهور رسما اعلام کرد که من نماینده جمهوری اسلامی ایران هستم و این پیام وفاق و دوستی و فضای صلحی را که در درون کشور است، به بیرون هم اعلام می‌کنم، افزود: «تصور می‌کنم نگاه او حداقل به بحث مجامع سیاسی و تصمیم‌گیر جهانی یک انعکاس از وفاق داخلی در صحنه سیاسی جهان بود».

مجلسی: پزشکیان اگرچه حرف جدیدی نداشت، اما گفته‌هایش قابل دفاع است

پیرو آنچه عنوان شد، فریدون مجلسی هم در گفت‌وگویی با «شرق» و در ارزیابی اولین سخنرانی مسعود پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل، اگرچه قائل به این نیست که رئیس‌جمهور ایران مواضع جدیدی را در نیویورک مطرح کرده، باوجوداین تأکید دارد «گفته‌های پزشکیان با تمرکز بر تنش‌زدایی، لحنی ملایم و مثبت داشت» که به باور این دیپلمات پیشین کشورمان، «می‌تواند پالس مثبت و آثار روانی سازنده‌ای را برای پیگیری دیپلماسی فعال منطقه و فرامنطقه‌ای برای چهار سال پیش‌روی دولت چهاردهم به همراه داشته باشد. بنابراین سخنانش قابل دفاع هستند». لازم به ذکر است که در تأیید تحلیل فریدون مجلسی، جوزپ بورل در مقام مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از آمادگی خود برای تسهیل مذاکرات هسته‌ای خبر داد که نشان می‌دهد پالس مثبت تهران از سوی غربی‌ها و مشخصا اروپا دریافت شده است.

در همین زمینه اتحادیه اروپا دیروز چهارشنبه با صدور بیانیه‌ای نوشت که جوزپ بورل در ملاقات با عباس عراقچی، ضمن تأکید بر اهمیت احیای دیپلماسی هسته‌ای، آمادگی خود را به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام، برای تسهیل یک راه‌حل دیپلماتیک در راستای رسیدگی به نگرانی طرف‌های مختلف این توافق اعلام کرد. به نوشته ایرنا، در این بیانیه که یک نسخه آن در تارنمای اتحادیه اروپا منتشر شد، آمده است: «نماینده عالی (جوزپ بورل) بر اهمیت احیای دیپلماسی هسته‌ای تأکید و آمادگی مستمر خود به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام، تحت قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را برای تسهیل یک راه‌حل دیپلماتیک که به نگرانی‌های طرف‌های مختلف رسیدگی کند، اعلام کرد». بورل همچنین اضافه کرد «این هفته (مجمع عمومی سازمان ملل متحد) فرصت مناسبی برای رایزنی و ارتباط با اعضای برجام است».

فریدون مجلسی در ادامه گپ‌و‌گفت خود با «شرق» از منظر دیگری به تحلیل محورهای اولین سخنرانی مسعود پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل ورود می‌کند و با یادآوری حساسیت شرایط منطقه خاورمیانه به واسطه جنگ اسرائیل در غزه و لبنان، موضع‌گیری رئیس‌جمهور ایران درباره تحولات فلسطین را قابل قبول می‌داند؛ چرا‌که از دید این تحلیلگر مسائل بین‌المللی، «پزشکیان در سخنرانی خود به دنبال تشدید تنش، درگیری و تقابل نبود، بلکه سعی داشت از مسیر دیپلماسی به حل بحران کمک کند». از طرف دیگر این دیپلمات پیشین کشورمان موضع‌گیری‌های پزشکیان درباره آمادگی تهران برای آغاز مذاکرات با غرب و احیای برجام را از این زاویه واکاوی می‌کند «بدون‌شک رئیس‌جمهور ایران این چراغ سبز را بدون هماهنگی با تهران به طرف‌های غربی نشان نداده است»، پس این کارشناش یقین دارد «روزهای پیش‌رو در ادامه نشست مجمع عمومی سازمان ملل می‌تواند به کلید‌خوردن مذاکرات برجامی منجر شود».

البته مجلسی به برخی حاشیه‌سازی‌ها، انتقادات، هجمه‌ها و حملات جریان‌های رادیکال داخلی درباره برخی موضع‌گیری‌های مسعود پزشکیان هم اشاره دارد و به گفته او، «مسعود پزشکیان، ضمن حفظ خطوط اصلی جمهوری اسلامی ایران درباره موضوع فلسطین سعی کرده است در مجمع عمومی سازمان ملل شرایط را برای کنترل تنش در خاورمیانه و محدودکردن سیاست‌های جنگ‌افروزانه بنیامین نتانیاهو فراهم کند». به‌همین‌دلیل مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی، «انتقادات یکی، دو روز اخیر برخی رادیکال‌های داخلی را مکمل آتش‌افروزی‌ها در غزه و لبنان تعبیر می‌کند». با توجه به مجموع نکات یاد‌شده، مجلسی در بخش پایانی گفت‌وگوی خود با «شرق» دوباره به واکاوی محورهای اولین سخنرانی پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل بازمی‌گردد و «پیشنهاد رئیس‌جمهور درباره راه‌حل دو کشوری را جزء نکات کلیدی و طلایی مواضع پزشکیان در نیویورک می‌داند»./شرق