چالش‌های وجودی پس از جنگ غزه

ترجمه و تالیف: حسن حمزه، کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: در مقاله‌ای که اخیراً در مجله فارن افرز منتشر شده، دو پژوهشگر غربی به نام‌های ایان زولتمان، استاد سیاست بین‌الملل و نظریه سیاسی در دانشگاه دورهام بریتانیا، و ایان پاپ، استاد مطالعات اسرائیلی در دانشگاه مریلند آمریکا، به بررسی آینده اسرائیل پس از پایان جنگ غزه پرداخته‌اند. این مقاله با عنوان «افول اسرائیل» به تحلیل چالش‌های داخلی و خارجی پیش روی اسرائیل می‌پردازد و هشدار می‌دهد که این رژیم با آینده‌ای تاریک مواجه خواهد شد. نویسندگان استدلال می‌کنند که تنش‌های سیاسی و اجتماعی داخلی، همراه با تغییرات جمعیتی و ایدئولوژیک، می‌تواند اسرائیل را به سمت یک دولت غیرلیبرال و قومی-مذهبی سوق دهد.

نویسندگان مقاله با اشاره به اعلامیه استقلال اسرائیل در سال 1948، یادآور می‌شوند که این رژیم در ابتدا متعهد شده بود تا یک دولت دموکراتیک با برابری کامل حقوق سیاسی و اجتماعی برای همه ساکنان، فارغ از دین، نژاد یا جنسیت باشد. با این حال، آنها استدلال می‌کنند که این وعده هرگز به طور کامل محقق نشده است. فلسطینی‌ها در اسرائیل برای دو دهه تحت حکومت نظامی زندگی کردند و دولت نتوانست تناقض بین اصل جهانی اعلامیه استقلال و نیاز محدود به ایجاد اسرائیل به عنوان یک دولت یهودی را حل کند.

این تناقض بارها و بارها در طول تاریخ اسرائیل بروز کرده و باعث ایجاد اختلالات سیاسی شده که سیاست و جامعه اسرائیل را شکل داده است. نویسندگان معتقدند که جنگ فعلی در غزه و بحران اصلاحات قضایی که قبل از آن رخ داد، اسرائیل را به سمت نقطه فروپاشی سوق داده و این رژیم را در مسیری غیرلیبرال و خشونت‌آمیز قرار داده است.

سیستم انتخاباتی مبتنی بر نمایندگی نسبی در اسرائیل، به احزاب حاشیه‌ای و افراطی اجازه داده است تا وارد کنست شوند. از سال 1996، اسرائیل 11 دولت مختلف را تجربه کرده، که به طور متوسط هر دو سال و نیم یک دولت جدید تشکیل شده است. در فاصله سال‌های 2019 تا 2022، پنج دور انتخابات برگزار شد که در آن احزاب کوچک نقش مهمی در تشکیل و سرنگونی دولت‌ها داشتند و تأثیری نامتناسب با اندازه خود به دست آوردند.

نتانیاهو پس از انتخابات نوامبر 2022، احزاب افراطی را به دولت آورد و آنها را در مرکز تصمیم‌گیری سیاسی قرار داد، هرچند که این احزاب همچنان در حاشیه باقی مانده بودند. در سال 2023، نتانیاهو و متحدانش در جناح راست، اصلاحات قضایی را پیشنهاد کردند که نظارت دادگاه عالی بر دولت را محدود می‌کرد. این پیشنهادها به اعتراضات گسترده‌ای منجر شد که شکاف داخلی در اسرائیل را بین کسانی که خواهان یک دولت دموکراتیک با قوه قضاییه مستقل هستند و کسانی که می‌خواهند دولت هر کاری که می‌خواهد انجام دهد، آشکار کرد.

نویسندگان هشدار می‌دهند که اگر مسیر فعلی تغییر نکند، اسرائیل به سمت «آینده‌ای همگن با چشم‌اندازی تیره» حرکت خواهد کرد که در آن ارزش‌های غیرلیبرال غالب خواهند بود و ماهیت دولت و جامعه را تعیین خواهند کرد. آنها پیش‌بینی می‌کنند که اسرائیل در مسیر تبدیل شدن به یک دولت استبدادی نه تنها در رفتارش با فلسطینی‌ها بلکه با شهروندان خود نیز قرار دارد.

تغییرات جمعیتی و اجتماعی – سیاسی، از جمله افزایش مداوم جمعیت ارتدوکس و گرایش به سمت راست در میان جوانان یهودی اسرائیلی، همچنین کاهش تعداد یهودیان اسرائیلی که خود را سکولار می‌دانند، به ظهور یک جناح سیاسی مذهبی‌تر منجر شده است. این جناح، درگیری اسرائیل را به عنوان نبردی بین یهودیت و اسلام، بدون هیچ فضایی برای سازش بین آنها می‌بیند.

در میان سیاستمداران ملی‌گرای مذهبی افراطی که به دولتی با نقش مهم دین اعتقاد دارند، می‌توان به بتسلئل اسموتریچ وزیر دارایی، ایتمار بن گویر، وزیر امنیت ملی و آوی معوز اشاره کرد که همگی بازیگران مهمی در دولت نتانیاهو هستند. آنها بخش کوچک اما تأثیرگذاری از جنبش صهیونیسم مذهبی معروف به «هاردال» را تشکیل می‌دهند. پیروان این جنبش معتقدند که خداوند تمام فلسطین را به یهودیان بخشیده و ارزش‌های غربی مانند جنبش همجنس‌گرایان را رد می‌کنند. نمایندگان این جریان در دولت، کنست، مدارس مذهبی «یشیوا» و مدارس آمادگی نظامی «مخینوت» حضور دارند و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که راست اسرائیل در آینده قابل پیش‌بینی تأثیرگذار خواهد ماند.

با این حال، نویسندگان خاطرنشان می‌کنند که بسیاری از اسرائیلی‌های غیرمذهبی که معمولاً میانه‌رو بودند، پس از حملات حماس بیشتر به سمت دولت ملی‌گرای قومی افراطی متمایل شده‌اند. این حملات برای این جریان ثابت کرده است که هیچ آشتی یا صلحی با فلسطینی‌ها و حامیانشان ممکن نیست.

در پایان، نویسندگان نتیجه می‌گیرند که وضعیت خطرناکی که اسرائیل با آن روبه‌روست، احتمال وقوع رویدادهای آینده را غیرقابل پیش‌بینی می‌کند. اگرچه این رویدادها اجتناب‌ناپذیر نیستند، اما به هیچ وجه بعید نیستند. اسرائیل همچنان می‌تواند خود را از لبه پرتگاه عقب بکشد، اما هزینه عدم انجام این کار غیرقابل تحمل خواهد بود.

نتیجه‌گیری:

مقاله تحلیلی ارائه شده توسط ایان زولتمان و ایان پاپ در مجله فارن افرز، تصویری نگران‌کننده از آینده اسرائیل پس از جنگ غزه ترسیم می‌کند. این پژوهشگران با بررسی دقیق روندهای سیاسی، اجتماعی و جمعیتی در اسرائیل، به این نتیجه رسیده‌اند که این کشور با چالش‌های وجودی جدی روبه‌روست. آنها استدلال می‌کنند که ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی، از جمله افزایش نفوذ جریان‌های افراطی مذهبی – ملی‌گرا، تغییرات جمعیتی به نفع گروه‌های ارتدوکس، و تشدید تنش‌های سیاسی، می‌تواند اسرائیل را به سمت یک دولت غیرلیبرال و قومی – مذهبی سوق دهد.

با این حال، نویسندگان تأکید می‌کنند که این مسیر اجتناب‌ناپذیر نیست. آنها معتقدند که اسرائیل هنوز فرصت دارد تا از این مسیر خطرناک فاصله بگیرد، اما هشدار می‌دهند که هزینه عدم اقدام می‌تواند بسیار سنگین باشد. این تحلیل، ضمن ارائه یک دیدگاه انتقادی نسبت به وضعیت فعلی اسرائیل، زنگ خطری برای سیاستگذاران و جامعه اسرائیل است تا نسبت به روندهای جاری و پیامدهای بلندمدت آنها تجدیدنظر کنند. در نهایت، این مقاله نه تنها برای درک آینده احتمالی اسرائیل، بلکه برای فهم پویایی‌های پیچیده سیاسی و اجتماعی در منطقه خاورمیانه نیز حائز اهمیت است.