پادشاه اردن در مخمصه

نویسنده: جیمز دورسی

دیپلماسی ایرانی: ملک عبدالله اردن بین دو گزینه بد گیر کرده است. حماس و حامیان منطقه‌ای آن از یک ‌طرف و همچنین سیاستمداران حامی اسرائیل از سوی دیگر او را تحت فشار قرار می‌دهند.

گروه‌های مسلح در سوریه و عراق به دنبال آن هستند تا پای پادشاهی اردن را، که دستکم ۵۰ درصد جمعیت آن را فلسطینی‌ها تشکیل می‌دهند، به جنگ در غزه باز کنند.

حماس، اخوان‌ المسلمین، و ایران می‌خواهند اردن را به مسیری برای انتقال تسلیحات به گروه‌های فلسطینی در کرانه باختری تبدیل کنند.

در حمایت از حماس، گروه‌های عراقی در ماه ژانویه به یک پایگاه نظامی امریکا حمله کردند که در نتیجه آن سه سرباز امریکایی کشته و حداقل ۳۴ نفر دیگر زخمی شدند. پس از اینکه ایالات متحده با یک سری حملات هوایی این اقدام را تلافی کرد، ایران به‌سرعت شبه‌نظامیان را مهار کرد.

در سوی دیگر، شهرک‌نشینان اسرائیلی به کاروان‌های کامیون‌های حامل کمک‌های انسان‌دوستانه اردنی که از کرانه باختری به سوی غزه در حرکت بودند، حمله کردند.

در عین ‌حال، سیاستمداران اسرائیلی به رهبری ایتمار بن غفیر وزیر راست افراطی امنیت داخلی رژیم صهیونیستی، با بازدیدهای تحریک‌آمیز از مسجد الاقصی سومین مکان مقدس اسلام که توسط اردن اداره می‌شود، وضعیت را پیچیده‌تر کرده است.

ملک عبدالله با رهگیری پهپادهای ایرانی که در حمله گسترده پهپادی و موشکی جمهوری اسلامی در ۱۹ آوریل از حریم هوایی کشورش به اسرائیل عبور می‌کردند و همچنین با سرکوب تظاهرات طرفداران فلسطینی در ماه مارس و آوریل، خود را در سیبل انتقادات قرار داده است.

ملک عبدالله سرنگونی پهپادهای ایرانی در حریم هوایی اردن را اقدامی در راستای دفاع از کشورش دانست و تأکید کرد: اردن میدان جنگ برای هیچ طرفی نخواهد بود.

با این‌ حال، ملک عبدالله که به حمایت نظامی و اقتصادی ایالات متحده وابسته است، چه بسا چاره‌ای جز سرنگونی هواپیماهای بدون سرنشین نداشته است.

منتقدان در شبکه‌های اجتماعی تصاویری از پادشاه اردن منتشر کردند که پرچم اسرائیل را به دور خود پیچیده و لباس نظامی اسرائیل را بر تن دارد. آن‌ها با جملاتی مانند “خائن” و “عروسک خیمه‌شب‌بازی غربی” او را مورد خطاب قرار دادند.

حمید جهنیان، یک مهندس اردنی، به ملک عبدالله تبریک گفت «که نه‌تنها در حمایت از هم‌وطنان عرب فلسطینی ناکام ماند، بلکه تمایل بیشتری برای حمایت از نسل‌کشی آن‌ها از خود نشان داد» . منابع اردنی مدعی هستند که اخوان‌المسلمین سازمان‌دهنده این اعتراضات است.

تقریباً ۲۲ درصد از اردنی‌ها بیکار هستند و حدود نیمی از جوانان قادر به یافتن شغل نیستند. همین مسأله سبب شده تا مقامات نگران آن باشند که تظاهرات طرفداران فلسطینی به اعتراضات اجتماعی و اقتصادی تبدیل شود.

وضعیت پیچیده ملک عبدالله که مدت‌هاست متحد نزدیک ایالات متحده است، نشان می‌دهد که جنگ غزه پتانسیل بی‌ثبات کردن بیشتر خاورمیانه را دارد.

فشار بر ملک عبدالله می‌تواند جرقه تغییرات در چندین منطقه کلیدی خاورمیانه از جمله اسرائیل و عراق بزند.

احتمالاً ملک عبدالله نفع را در فشار افکار عمومی اسرائیل بر محدود شدن فضا برای مانور بنیامین نتانیاهو، آزادی اسیران در اختیار حماس، پایان‌دادن به جنگ غزه و وادارکردن اسرائیل به توقف تهاجم خود به غزه از طریق دادگاه‌های بین‌المللی می‌بیند.

ملک عبدالله همچنین ممکن است تصمیم مقتدی صدر، روحانی شیعه عراقی را برای ورود مجدد به سیاست و رقابت در انتخابات سال آینده در این قالب ببیند که او در صدد است تا “چارچوب هماهنگی” مورد حمایت ایران را، که پشتوانه اصلی دولت محمد شیعه السودانی است، به چالش بکشد.

با این‌ حال، منابع اردنی اوایل این ماه اعلام کردند که سرویس‌های امنیتی این کشور یک باند قاچاق اسلحه به این کشور را خنثی کرده‌اند. آن‌ها، بدون وجود شواهد روشنی، به ایران مشکوک بودند و معتقد بودند که تهران در صدد بوده تا به اعضای فلسطینی – اردنی اخوان‌المسلمین یا مخالفان ملک عبدالله در انجام اقدامات خرابکارانه کمک کند.

در ماه مارس، آژانس امنیت داخلی اسرائیل، شین بت، ادعا کرد که تلاش‌های ایران برای قاچاق مقادیر زیادی سلاح پیشرفته به کرانه باختری را خنثی کرده است.

شین بت گفت که این اقدامات توسط «واحد ۴۰۰۰» و اداره عملیات ویژه اطلاعات سپاه پاسداران و یگان عملیات ویژه نیروی قدس سپاه پاسداران در سوریه موسوم به «واحد ۱۸۸۴۰» هدایت می‌شود.

این آژانس گفت که منیر مقداح یکی از مقامات ارشد فتح، ساکن اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در لبنان، در این طرح‌ها شرکت داشته است.

حماس در واکنش به این موضوع تأکید کرد که «هیچ ارتباطی با هیچ اقدامی که اردن را هدف قرار می‌دهد» ندارد. یک مقام اردنی اخوان‌المسلمین هم گفت که اعضای دستگیر شده آن مستقل عمل کرده‌اند.

گروه‌های مسلح عراقی در ماه آوریل تأکید کردند که آماده تسلیح ۱۲۰۰۰ مبارز مقاومت اسلامی در اردن هستند تا جبهه جدیدی را علیه اسرائیل باز کنند.

اما با وجود افزایش خشم عمومی و چند حادثه مرزی هیچ مدرکی دال بر حضور نیروی مقاومت اسلامی در اردن نیست.

رامی خوری، محقق و روزنامه‌نگار پیشنهاد کرد که اردن یک تعادل ظریف را مدیریت می‌کند.

این روزنامه‌نگار می‌گوید: «اردنی‌ها بر این موضوع واقف هستند تا زمانی که کشورشان از حمایت نظامی (و مالی) گسترده امریکا برخوردار باشد، کشور در وضعیت ثبات قرار دارد.»

منبع: مدرن دیپلماسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱