حضور پررنگ مقامات عربی در مراسم رئیس جمهوری ایران به چه معناست؟

دیپلماسی ایرانی: حضور چشمگیر هیئت‌های کشورهای شورای همکاری در مراسم تشییع و ادای احترام به رئیس جمهور فقید ایران، ابراهیم رئیسی، نشان می‌دهد هر دو طرف علاقه‌مند به ادامه توسعه روابطی هستند که بیش از ۴ دهه شاهد تنش بوده است.

مواضع کشورهای شورای همکاری که از زمان اعلام ناپدید شدن بالگرد حامل رئیسی و وزیر امور خارجه و پس از یافتن لاشه بالگرد و واکنش تهران قبل و بعد از اعلام نتیجه حادثه غم‌انگیز برجسته شد، این سیگنال را به همه فرستاد که همه طرف‌ها، چه در ایران و چه کشورهای عربی، در پی تحکیم ارتباط حتی در عزاداری هستند. این همان چیزی است که رهبر ایران، آیت الله خامنه‌ای، در دیدار با امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، بر آن تأکید کرد و گفت: «هیچ راهی جز همبستگی و وفاق برای کشورهای منطقه وجود ندارد». وی همچنین تأکید کرد که «سیاست کشور» پس از شهادت رئیسی «تغییر نخواهد کرد»؛ اشاره‌ای روشن به رویکرد اخیر تهران در گشودن آغوش به روی همسایگان جنوبی خود در آن سوی آب‌هاست.

از زمان اعلام ازسرگیری روابط بین عربستان و ایران در مارس سال ۲۰۲۳ در یک توافق تاریخی، و با برگزاری دیدار‌های منظم بین مقامات ایران و کشورهای شورای همکاری، شاهد تقاربی هستیم که در واکنش به حادثه اخیر شهادت رئیس جمهور ایران و وزیر خارجه‌اش، به وضوح نمایان شد.

به محض اینکه تهران خبر ناپدید شدن بالگرد حامل رئیس جمهور ابراهیم رئیسی را اعلام کرد، کشورهای شورای همکاری آمادگی خود را برای ارائه کمک اعلام کردند. وزارت امور خارجه عربستان در بیانیه‌ای در آن زمان گفت که ریاض آماده ارائه هرگونه کمکی است که «برادرمان» ایران در عملیات جست‌وجو برای رئیس جمهور و همراهانش به آن نیاز دارد.

پس از اعلام مقامات ایرانی مبنی بر شهادت رئیس جمهور ابراهیم رئیسی و همراهانش، واکنش کشورهای شورای همکاری به این حادثه، بازتاب‌دهنده تمایل دیرینه آنان به تحکیم ثبات در منطقه بود.

علی باقری کنی، سرپرست وزارت امور خارجه ایران، تماس‌های تسلیت همتایان خود در کشورهای شورای همکاری را دریافت کرد و در جریان این تماس‌ها بر ادامه مسیر گسترش و تعمیق روابط با کشورهای همسایه و همچنین ادامه این رویکرد تأکید کرد، همانطور که در پاسخ به تماس تسلیت همتای کویتی خود، عبدالله الیحیا، بیان کرد.

هیئت بلندپایه عربستان در تهران

واکنش‌های کشورهای شورای همکاری به بیانیه‌ها و تماس‌ها ختم نشد، بلکه این کشورها هیئت‌هایی را به تهران، پایتخت ایران، برای ادای احترام فرستادند که از همه بالاتر حضور هیئت قطری به ریاست شیخ تمیم بن حمد امیر قطر بود.

هیئت عربستانی نیز یکی از برجسته‌ترین هیئت‌های عزاداری بود که ریاست آن را شاهزاده منصور بن متعب بن عبدالعزیز، مشاور ملک سلمان و یکی از بزرگ‌ترین اعضای خانواده سلطنتی از نظر سنی،بر عهده داشت.

هیئت سعودی همچنین شامل وزیر امور خارجه شاهزاده فیصل بن فرحان بود که پس از حدود ۷ سال قطع رابطه، نماینده کشورش در مذاکرات آشتی ایران و عربستان بود. همچنین عبد الله بن سعود العنزی، سفیر عربستان در ایران، که در سپتامبر ۲۰۲۳ با ورود به تهران، توافق تاریخی بین دو کشور را نهایی کرد، عضو این هیئت بود.

آیا بحرین به قطع روابط پایان می‌دهد؟

هیئت‌های کشورهای شورای همکاری به عربستان، قطر و کویت محدود نمی‌شد، تا آنجا که بحرین که هنوز در وضعیت قطع روابط دیپلماتیک با ایران قرار دارد، عبداللطیف الزیانی وزیر امور خارجه خود را برای تسلیت به نام پادشاه، دولت و ملت بحرین اعزام کرد.

روز پس از ادای احترام هیئت بحرینی، خبرگزاری رسمی بحرین (بنا) به نقل از پادشاه بحرین، شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه، خبر داد که وی در جریان دیدار با رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، گفت که دلیلی برای تأخیر در ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین این دو کشور وجود ندارد. وی افزود که منامه خواهان بهبود روابط خود با تهران است.

خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا) هم گزارش داد که سفر وزیر امور خارجه بحرین به این کشور اولین سفر در ۱۳ سال گذشته است و اشاره کرد که پادشاه بحرین دوشنبه گذشته پیام تسلیتی به آیت الله علی خامنه‌ای رهبر ایران ارسال کرده است.

نکته قابل توجه در ترکیب هیئت بحرین که سفیر در تهران ندارد، حضور جمعه الکعبی، سفیر این کشور در عمان بود. مسقط همواره به عنوان واسطه‌ای قابل اعتماد در مذاکرات با ایران، چه با کشورهای شورای همکاری و چه با سایر کشورها، عمل کرده است، زیرا از روابط تاریخی با ایران در کنار اشتراک جغرافیایی تنگه هرمز، یکی از مهم‌ترین آبراه‌های دریایی جهان، برخوردار است.

هیئت‌های عمان و امارات

از سوی سلطان نشین عمان، هیئتی منصوب از سوی سلطان هیثم بن طارق شامل وزرای اطلاعات، اوقاف و امور مذهبی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه و سفیر عمان در ایران حضور داشتند.

از امارات متحده عربی، وزیر امور خارجه این کشور، شیخ عبدالله بن زاید، ریاست هیئتی متشکل از وزرا و چهره‌های مردمی این کشور بر عهده داشت. وزیر امور خارجه امارات تسلیت شیخ محمد بن زاید آل نهیان رئیس جمهور این کشور را به مناسبت درگذشت رئیس جمهور فقید و همراهانش ابلاغ کرد.

اخیراً روابط شورای همکاری و ایران پس از اعلام آشتی عربستان در سال گذشته با میانجیگری چین و عراق که روابط قوی با هر دو طرف دارند شروع به آرام شدن و توسعه بیشتر کرده است.

ایران پیش از این هیئت‌های تسلیت به کشورهای شورای همکاری به مناسبت درگذشت رهبرانشان ارسال کرده بود. از جمله حضور وزیر فقید حسین عبداللهیان به نمایندگی از رئیس جمهور فقید برای تسلیت درگذشت شیخ خلیفه بن زاید رئیس سابق امارات متحده عربی در مه 2022 به امارات رفته بود.

عبداللهیان همچنین به نمایندگی از کشورش درگذشت شیخ نواف الاحمد الصباح امیر سابق کویت در دسامبر گذشته را با سفر به کویت تسلیت گفت.

در سال ۲۰۲۰، جواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق ایران، یکی از اولین کسانی بود که به مسقط رفت تا درگذشت سلطان قابوس بن سعید، سلطان سابق عمان را به سلطان جدید این کشور تسلیت بگوید.

منبع: الشرق / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱