با دیپلماسی می‌شد از جنگ ویتنام جلوگیری کنیم

نویسنده: دکتر اسفندیار خدایی، دکتری مطالعات آمریکای شمالی، دانشگاه تهران، دانشکده مطالعات جهان

دیپلماسی ایرانی: بیست سال بعد از جنگ ویتنام، مک نامارا، وزیر دفاع آمریکا در زمان جنگ ویتنام، با نخست‌وزیر ویتنام دیدار کرد. در این گفت وگو، آنها به این نتیجه رسیدند که اگر آمریکا و ویتنام منظور همدیگر را می‌فهمیدند، می‌شد جلوی این جنگ خونین و مرگبار را گرفت. جنگی که میلیونها ویتنامی و ده ها هزار آمریکایی را هلاک کرد و ده ها میلیون نفر زخمی و آواره و بی‌خانمان کرد.

مک‌نامارا گفت: ما گمان می‌کردیم شما به دنبال همراهی با چین کمونیست و تقابل با بلوک غرب بودید. اما ظاهراً بعد از جنگ این طور نشد.

نخست‌وزیر ویتنام با ناراحتی: شما آمریکائی‌ها اگر تاریخ خوانده بودید می‌فهمیدید که ما صدها سال به‌خاطر استقلال‌مان با چین جنگیدیم، شما چطور گمان کردید که ما بازیچه و ابزار چین می‌شویم؟ ما بخاطر استقلال‌مان بود که با چین و با شما جنگیدیم.

مک‌نامارا: اگر ما می‌دانستیم شما این را می‌خواهید به جای جنگ، به شما کمک می‌کردیم، چون استقلال شما به نفع ما هم بود. ما می‌توانستیم هر دو به هدفمان برسیم بدون آنکه این همه هزینه در جنگ بدهیم.

آمریکائی‌ها داستان ویتنام را تکه‌ای از جنگ سرد با بلوک کمونیسم می‌دیدند و گمان می‌کردند ویتنام به دنبال همراهی با جبهه چین و شوروی و مقابله با آمریکا و غرب است، ولی ویتنامی‌ها از استقلال خود دفاع می‌کردند و گمان می‌کردند آمریکا به دنبال استعمار ویتنام به سبک استعمار هند توسط بریتانیاست.

هنر دیپلماسی در این است که خود را به جای طرف مقابل بگذاریم و از زاویه دید او به مسئله نگاه کنیم، آنگاه با فهم خواسته حریف، وارد مذاکره و دیپلماسی شویم و از این طریق منافع خود را دنبال کنیم. دیپلماسی باید مستقیماً با حریف مقابل انجام شود. اگر طرف ثالثی واسطه دیپلماسی باشد، منافع او کار مذاکرات را پیچیده و خراب می‌کند. اشتباه آمریکا این بود که به جای مذاکره با ویتنام شمالی، با چین مذاکره می‌کرد. چین‌ خود مهمترین تهدید برای استقلال تایوان در طول تاریخ بوده است و در این مذاکرات به دنبال منافع خود و گرفتار ساختن آمریکا در ویتنام بود.

در طول تاریخ، دیپلماسی و گفت وگو جلوی هزاران جنگ بزرگ و کوچک را گرفته است. این جنگ ها در حافظه تاریخ ثبت نشده‌اند چون هیچ‌وقت رخ نداده‌اند، چون دیپلماسی زمینه تفاهم و تعامل را فراهم و سوء تفاهمات را رفع کرده است.

حتی در جدال ایدئولوژیک که یکی از طرفین خود را حق مطلق خدایی می‌پندارد و طرف مقابل را باطل یزیدی می‌شمارد و نسبت به نگاه او کور است، ‌گفت وگو و دیپلماسی مستقیم می‌تواند جلوی برخی جنگ های بیهوده را بگیرد. در زندگی روزمره نیز گفت وگو در حفظ روابط انسان ها نقش اساسی دارد و عامل مهمی در موفقیت کسب و کار و آرامش در زندگی محسوب می‌شود./مطالعات راهبردی امریکا