تلاش برای حفظ منافع یا رقابت با امریکا؟

دیپلماسی ایرانی: از زمان اوج‌گیری تنش‌ها در دریای سرخ در پی تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به نوار غزه، سوالات و در عین حال تحلیل‌های بسیاری درخصوص حضور و مداخله چین در این منطقه مطرح شده است.

در این میان سوالاتی نیز وجود دارد که پاسخ به آنها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ برای مثال آیا این اقدام پکن موقتی است و یا واشنگتن آن را خواهد پذیرفت؟ و یا اینکه این اقدام از سوی چین تا چه حد بر شرایط کنونی دریای سرخ و حتی تعاملات کلی منطقه‌ای تاثیر مستقیم خواهد داشت؟ و در نهایت آیا این حرکت حاوی پیامی به انصارالله یمن است یا سیگنالی از سوی چین برای نشان دادن مخالفت خود با حضور امریکا و انگلیس در این آب ها؟

دریای سرخ بدون شک شریان اصلی صادارت کالاهای چینی به اروپاست؛ به طوری که تا قبل از دسامبر 2023، در حدود 99 درصد از کشتی‌های کانتینری که بین چین و اروپا در تردد بودند از این دریا عبور می‌کردند.

پس از وقوع عملیات طوفان الاقصی در هفتم اکتبر سال گذشته و آغاز جنگ غزه، نیروهای انصارالله یمن دست‌کم 34 حمله را علیه کشتی‌های عبوری از دریای سرخ و کانال سوئز به عنوان یکی از مهمترین و حیاتی‌ترین آبراهه‌های جهان برای داد و ستد و انتقال کالا و انرژی از آسیا و خاورمیانه به اروپا انجام داده‌اند.

در ماه‌های اخیر، به موازات شدت گرفتن حملات نیروهای یمنی به کشتی‌های اسرائیلی یا کشتی‌هایی که مقصدشان اراضی اشغالی بوده است، در حدود 90 درصد کشتی‌های کانتینری عبوری نیز مسیر خود را از دریای سرخ به سمت آفریقا تغییر داده‌اند.

بدیهی است که حوادث و اختلالات امنیتی در دریای سرخ بر ثبات منطقه تاثیر می‌گذارد و از این رو حملات انصارالله یمن نیز دریای سرخ را به کانون حوادث در منطقه تبدیل کرده است.

حملات موشکی و پهپادی نیروهای یمنی به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ، بسیاری از کشتی‌های متعلق به شرکت‌های چینی و اروپایی مانند شرکت کشتیرانی دانمارکی «مرسک» را تحت تاثیر قرار داده و سبب شده تا تعدادی از شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی و چینی تغییر مسیر دهند.

این در حالی است که مسیر جدید که از آب های اطراف قاره آفریقا می‌گذرد اگرچه نسبتا امن‌تر است اما طولانی‌ و پرهزینه‌ بوده و تا حدی نیز موجب کندی در روند تجارت بین‌المللی شده است.

در این میان اگرچه چین با اقدامات نیروهای انصارالله چندان موافق نیست، اما نه تنها از پیوستن به ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده امریکا برای محافظت از کشتی‌های تجاری در دریای سرخ امتناع کرده بلکه حملات‌ نظامی امریکا و انگلیس علیه یمن را نیز محکوم کرده است.

پکن همچنین به قطعنامه 2722  شواری امنیت درباره یمن رای ممتنع داد و اعلام کرد که شورای امنیت و این قطعنامه هرگز به هیچ کشوری اجازه استفاده از زور علیه یمن را نمی‌دهد.

به نظر می‌رسد که چین با اقداماتی از این دست تلاش می‌کند روابط خوب خود با کشورهای عربی را حفظ کرده و تمایلی ندارد تا به عضویت ائتلافی درآید که از سوی کشورهای عربی طرد شده است.

بنابراین، به نظر می‌رسد پکن همزمان با این که مخالفت خود را با حملات ائتلاف امریکا و انگلیس به مواضع انصارالله یمن ابراز کرده است، موضع خود در خصوص نارضایتی از اقدامات انصارالله را نیز اعلام و خواستار عمل به مفاد این قطعنامه، توقف ایجاد مزاحمت برای کشتی‌های غیرنظامی و احترام به آزادی دریانوردی همه کشورها در دریای سرخ و خلیج عدن شده است.

در اینجا باید این نکته را متذکر شد که چین از سال 2008 به بعد بیش از 150 کشتی و ناو جنگی را به خلیج عدن فرستاده و پس از آغاز جنگ غزه نیز 6 کشتی جنگی چینی با هدف محافظت از تردد دریایی این کشور به آب‌های خاورمیانه اعزام شده است.

درگیری قدرت‌های بزرگ پس از آغاز جنگ غزه و با افزایش حضور نظامی در آب های دریای سرخ آغاز شد. امریکا در 19 دسامبر 2023 از تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی تحت عنوان «نگهبان رفاه» برای مقابله با حملات انصارالله در دریای سرخ خبر داد و درست یک ماه پس از آن نیز اتحادیه اروپا ماموریت دریایی ویژه این اتحادیه موسوم به «آسپیدس» را با هدف محافظت از کشتی‌های تجاری آغاز کرد.

در فاصله اندکی از این تحولات، چین نیز در راستای حفاظت از منافع خود در 24 فوریه سال 2024 با صدور بیانیه‌ای از اعزام ناوگان 46 نیروی دریایی ارتش این کشور به منطقه خبر داد و اعلام کرد که ناوگان اعزامی در سه گروه عملیاتی سازماندهی شده که عمدتا بر دریای سرخ و خلیج عدن تمرکز خواهند داشت و در عین حال بخش دیگری از نیروی دریایی این کشور نیز به منظور مقابله با دزدان دریایی در منطقه شاخ آفریقا مستقر خواهند شد.

همچنین با بروز اختلال در حرکت کشتی‌ها و ناوبری دریایی در آب‌های دریای سرخ و افزایش حضور نظامی در این منطقه، تعاملات تجاری چین در سراسر جهان به ویژه از طریق کانال سوئز تحت تاثیر بسیاری قرار گرفته است. این درحالی است که پکن در سال‌های اخیر و در راستای منافع خود، میلیاردها دلار را در کشورهای آفریقایی سرمایه‌گذاری کرده است و در حال حاضر نیز از احتمال وقوع درگیری‌های گسترده‌تر بیم دارد.

بنابراین اگر رژیم صهیونیستی به دنبال ادامه جنگ و یا گسترش دامنه عملیات نظامی خود به شهر رفح در باریکه غزه باشد، بدون شک چین وادار خواهد شد تا اقدامات بیشتری را در راستای حفظ منافع خود و در امان ماندن از تبعات منفی تشدید اوضاع متشنج در منطقه انجام دهد؛ ملاحظات و اقداماتی که می‌توانند در نهایت به تقویت حضور دفاعی و امنیتی چین در دریای سرخ منجر شود.

در همین حین، سفیر چین در یمن نیز با اشاره بر تاثیرات منفی تنش‌های منطقه‌ای بر کشتیرانی چین، خواستار توقف جنگ غزه شده و بر این موضوع تاکید داشته که پایان جنگ غزه به توفف حملات نیروهای یمنی به کشتی‌های تجاری عبوری نیز منجر خواهد شد.

همچنین وزارت امور خارجه چین نسبت به افزایش هزینه بیمه حمل‌و‌نقل دریایی هشدار داده و بالارفتن هزینه‌های باربری و حمل‌و‌نقل دریایی، طولانی‌تر شدن مسافت و نیز تاخیر در تحویل محموله‌ها را از تبعات تغییر مسیر کشتی‌های چینی به سمت آفریقای جنوبی دانسته است.

به نظر می‌رسد که موضع چین در قبال تحولات منطقه پس از آغاز جنگ غزه و به ویژه شرایط جاری در دریای سرخ روشن و صریح است. به اعتقاد پکن حوادث امنیتی در آب های دریای سرخ و خلیج عدن در نتیجه تجاوز اسرائیل به نواز غزه بوده و تنها راه‌حل جلوگیری از بروز تنش‌های بیشتر و بازگرداندن امنیت به منطقه، اعمال فشار به رژیم صهیونیستی است تا جنگ را در باریکه غزه متوقف کند.

منبع: مدرن دیپلماسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱