راهبرد و روش هایی برای افزایش بصیرت سیاسی و کشف واقعیات ایران و جهان

نویسنده: اکبر فیجانی، مدرس دانشگاه 

دیپلماسی ایرانی: همان طور که می دانید در جهان امروزی، به علت حجم وسیع شایعات و سوگیری و تحریف نامحسوس اطلاعات با انواع ترفندهای رسانه ای، تشخیص واقعیت از غیر واقعیت و کشف حقیقت، کاری بسیار دشوار و مستلزم مطالعه گسترده، تفکر منتقدانه و هوشیاری زیاد است. از این رو، یک راهبرد موثر این است که، متناسب با نوع اطلاعات مورد نیاز، از تلفیقی از منابع و روش های گوناگون و تا حد امکان مطمئن استفاده کنیم. اگر همیشه اطلاعات سیاسی را از رسانه های منتسب به یک جریان فکری یا جبهه سیاسی کسب کنیم، به احتمال زیاد به کشف و درک واقعیات قادر نخواهیم بود و از حقیقت دور می مانیم. 

در زیر چند روش برای جمع آوری اطلاعات سیاسی به منظور فهم بهتر واقعیات و کشف حقیقت پیشنهاد می شود. بدیهی است که هیچ یک از این روش ها به تنهایی کافی نیست؛ هر یک مزایا و کاستی هایی دارد. 

یک روش نسبتاً راحت، مراجعه به رسانه های گوناگون داخلی و خارجی دارای دیدگاه های متفاوت و ترجیحاً مخالف و ناهمسو، و مقایسه تحلیل آنها از حوادث و مسائل مورد نظر و به دنبال آن تحلیل شخصی و استنباط حقایق است (منظور رسانه های متداولی مانند روزنامه، رادیو، تلویزیون و پایگاه های اینترنتی است). 

روش دوم، در صورت دسترسی، بررسی توصیه یا گزارش اتاق های فکر کشورهای مختلف به دولت ها و مجالس (مثل گزارش اندیشکده های مختلف به کاخ سفید یا کنگره آمریکا) است. در این مورد نیز لازم است همزمان برونداد اندیشکده های وابسته به جریان های فکری متفاوت و احزاب ناهمسو در چند کشور (غربی و شرقی) را بررسی و حقایق را استنباط کنیم. 

راه سوم، و احتمالاً مطمئن تر از دو مورد قبل، بررسی کتب و مقالات سیاسی منتشر شده در ژورنال های علمی معتبر است. 

روش چهارم، در صورت موضوعیت و امکان دسترسی، بررسی گزارش ها افسران سازمان های اطلاعاتی و سفرای کشورهای مختلف است. البته این روش محدودیت زیاد دارد و بیشتر در مورد کشف واقعیات گذشته کاربرد دارد (تعداد بسیار کمی از این گزارش ها بعد از چند دهه آزاد و منتشر می شوند). 

روش پنجم، و بهترین و مطمئن ترین روش در بیشتر موارد، مراجعه به آثار و دیدگاه های نویسندگان و دانشمندان مستقل و دوستدار بشر است. البته شناسایی چنین افراد و گروه هایی کار آسانی نیست؛ زیرا بسیاری از افراد یا سایت های مدعی صلح طلبی و دفاع از حقوق بشر، در عمل خادم دولت ها و قدرتمندان ضد بشر و مروج جنگ هستند. 

یادآوری می شود که برای تحلیل یک حادثه یا مسئله واحد، بهتر است همزمان از چند روش و از چند رسانه ناهمسو استفاده شود و لازم است، ضمن پرهیز از وسواس و سوءظن غیر منطقی، در همه موارد با احتیاط به اطلاعات نگاه کنیم و هیچ چیز را بدون تحقیق و صد در صد باور نکنیم.