روند تصمیم گیری، مواضع و چشم انداز
درباره آغاز مذاکرات عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا
نویسنده: حامد مزرجی، فارغ التحصیل روابط بین الملل
دیپلماسی ایرانی: در 14 دسامبر در نشست سران کشورهای اتحادیه اروپا تصمیم بر آغاز مذاکرات با اوکراین و مولداوی برای کسب عضویت در اتحادیه اروپا مورد تایید قرار گرفت. تصمیمی که در شرایط فعلی و جنگ دوساله همه جانبه میان اوکراین و روسیه با تردیدهایی روبرو بود.
از موضوعات مهم دیگر مورد بحث در نشست 14 دسامبر، اختصاص 50 میلیارد یورو به اوکراین بود. به گفته چارلز میشل، رئیس شورای اروپایی، 26 کشور عضو اتحادیه اروپا از تعویق زمان برای بررسی بودجه حمایت کردند. این طرح فقط از جانب مجارستان مورد مخالفت قرار داشت، اما دلیل اصلی تعویق زمان برای تصمیم گیری، مخالفت اوربان نخست وزیر مجارستان نبود و بلکه نیاز سوئد به مشورت با پارلمان کشور بود. به همین خاطر، شورای اروپا در آغاز سال 2024 نشست فوق العاده ای برگزار خواهد کرد.
چارلز میشل در عین حال اطمینان داد که برای حمایت از اوکراین پول وجود خواهد داشت و تأکید کرد که اوکراین می تواند روی حمایت مالی اتحادیه اروپا حساب کند. برای کی یف، تصمیم گیری حمایت مالی اروپا حائز اهمیت است، زیرا اوکراین آخرین بخش از کمک های مالی کلان پیشین از سوی اتحادیه اروپا را در ژانویه دریافت خواهد کرد. از سوی دیگر، سرنوشت کمک های مالی آمریکا به اوکراین در سال آینده هم روشن نیست. میشل اطمینان داد، بدون تایید ویکتور اوربان نیز اوکراین می تواند این کمک را دریافت کند. 26 کشور عضو می توانند از بودجه ملی خود، حمایت مالی تعیین شده را به اوکراین انتقال دهند.
یوهانس هان کمیسار امور بودجه اتحادیه اروپا در رابطه با مرتبط بودن مسئله اوکراین و مجارستان اظهار داشت: حمایت مالی از مجارستان و اوکراین از سوی اتحادیه اروپا دو موضوع جداگانه می باشند. اما اتحادیه اروپا اصرار بر این دارد که حمایت مالی اوکراین باید از طریق تغییر بودجه اتحادیه اروپا صورت گیرد و بدین ترتیب این دو مسئله می تواند مرتبط شوند. او توضیح داد، مجارستان مخالف توافق بر سر توافق بسته مالی چهارساله می باشد و خواستار حمایت مالی سالانه و بدون تغییر در بودجه اتحادیه اروپا باشد. مبلغ ذکر شده 50 میلیارد یورو و بخشی از بودجه اتحادیه اروپا تا سال 2027 می باشد که 33 میلیارد یورو آن بصورت وام و 17 میلیارد بصورت بلاعوض می باشد. در عین حال 15 میلیارد نیز جداگانه برای تقویت مرزهای مجارستان از ورود مهاجرین غیرقانونی می باشد که به نفع بوداپست هم می باشد. در عین حال، هان هشدار داد، در صورت عدم توافق بوداپست، برنامه «ب» نیز در نظر گرفته شده است.
نکته مثبت دیگر برای اوکراین، توافق بر سر دوازدهمین بسته تحریمی علیه روسیه بود. رهبران اروپایی درباره جزئیات محدودیت های جدید علیه مسکو به توافق رسیده اند، اما به مرور زمان مفاد آن روشن خواهد شد. با این وجود اخبار بعدی حاکی از آن بود که علاوه بر مجارستان، اتریش نیز با زمینه های تحریمی علیه روسیه مخالفت هایی دارد و علت اصلی آن، گنجاندن بانک اتریشی رایفیزن در فهرست تحریم ها بود که با حذف آن از این فهرست توسط اوکراین، اتریش نیز حمایت خود را از وضع تحریم ها علیه روسیه اعلام کرد.
طبق توافقات طرفین، اوکراین لازم بود در 7 حوزه، اصلاحاتی را از طریق تصویب قوانین و تغییرات نهادی و اجرایی به مرحله عملیاتی برساند تا بتواند تاییدیه عضویت در اتحادیه اروپا را کسب کند.
1. اصلاح دادگاه قانون اساسی بخصوص قوانین مربوط به انتخاب قضات دادگاه قانون اساسی
2. ادامه اصلاحات قضایی.
3. مقابله با فساد مالی .
4. مبارزه با پولشویی و اصلاحات قوانین مربوطه.
5. اجرای قانون ضد الیگارشی.
6. تطبیق قوانین رسانه های جمعی با قوانین اروپایی.
7. تغییر در قوانین مربوط به اقلیت های ملی مرتبط با آموزش و زبان رسمی.
در نوامبر 2023، اتحادیه اروپا چنین ارزیابی نمود که اوکراین 90 درصد اصلاحات و توصیه های شورای اروپا برای آغاز این مذاکرات را انجام داده است. علیرغم تردیدهایی که حتی در میان شهروندان اوکراین وجود داشت اما تا حد زیادی اطمینان به موفقیت مذاکرات در مقامات اوکراینی مشاهده می شد. اوکراین تقریبا همه اقدامات لازم و قوانین توصیه شده جهت آغاز این پروسه را تصویب و اجرایی کرده بود.
میخاییل پولیاکوف، معاون اداره ریاست جمهوری، اولویت های چارچوب مذاکرات با کمیسیون اروپایی را سه جنبه دانست. مقررات زدایی یا کاهش بورکراسی در حوزه اداری اقتصادی را اولین جنبه دانست. دومین جنبه را انجام اصلاحات در حوزه قضایی عنوان کرد و سومین بخش از مسائل اصلاحات را انجام تغییرات و دگرگونی در ارتش دانست تا نیروهای نظامی اوکراین علاوه بر رسیدن به سطح کیفی نیروهای ناتو بتوانند به همگرایی و انطباق با نیروهای نظامی ناتو برسند.
روسلان استفانچوک، رئیس شورای عالی اوکراین درباره انجام کلیه اصلاحات لازم برای الحاق به اتحادیه اروپا گفت: این فهرست شامل 35 بخش است که در 6 زمینه دسته بندی شده است. برخی انجام شده است و برخی بمرور زمان به اجرا در می آید. پس از تصمیم شورای اروپا برای شروع مذاکرات عضویت، ما در مسیر همسان سازی قوانین ملی مطابق با قوانین عمومی اروپایی هستیم. موارد روشن است و شامل قوانین حقوقی، بازار، مالیات و گمرک، پزشکی و قوانین اجتماعی می باشند.
به گفته الگا استفانشینا، معاون نخست وزیر در امور همگرایی اروپایی اوکراین، مذاکرات همگرایی از 18 دسامبر آغاز می شود اما چارچوب مذاکراتی در مارس 2024 تایید می شود. در این زمان، اتحادیه اروپا بر روند اصلاحات نظارت خواهد داشت. سپس هماهنگی قوانین داخلی اوکراین و اروپایی آغاز می شود.
واکنش ها و مواضع نسبت به تصمیم اتحادیه اروپا برای آغاز مذاکرات عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا
تصمیم اتحادیه اروپا با واکنش ها و مواضع متفاوتی از سوی کشورها و شخصیت های سیاسی قرار گرفت. علاوه بر مواضع مثبت و منفی که در این باره مطرح شد، برخی کشورها چندان موضع آشکاری در رد یا تایید این تصمیم ابراز نکردند و علت آن می تواند به ظن آنها مسیر طولانی اوکراین تا کسب عضویت دائم اتحادیه اروپا باشد.
ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین در پیام خود به مردم اوکراین تبریک گفت و این اتفاق را مهم وباعث ارتقای سطح روحیه مردم در شرایط فعلی جنگی دانست. وی گفت: به همه شما بخاطر دستاوردهایتان تبریک می گویم. هر اتفاقی بیفتد، ما کار می کنیم و برای توسعه و پیشرفت اوکراین تلاش خواهیم کرد.
دیمیتری کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین دراین باره معتقد است: تعویق زمان تصمیم گیری برای اختصاص 50 میلیارد یورو به اوکراین بخاطر امکان وتوی مجارستان نبوده است و در واقع 26 کشور اتحادیه قصد داشتند تا به مجارستان زمان بدهند تا به این تصمیم بپیوندند. آنها مایل نیستند تا هر تصمیمی ( در اتحادیه اروپا) همواره به شکل منهای یک اتخاذ کنند. موضوع حل شده است، یا 27 کشور با همدیگر یا اینکه 26 کشور بجز مجارستان 50 میلیارد یورو را به اوکراین اختصاص می دهند. کولبا تصمیم اتحادیه را منطق تاریخ و اراده ملت اوکراین دانست. اروپا نیروی کافی وجود دارد که درک کند عضویت اوکراین موجب امنیت و رفاه اروپا می شود.
الگا استفانیشینا، معاون نخست وزیر در امور الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا در تفسیر آغاز مذاکرات اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا گفت: تصمیم برای آغاز پروسه مذاکرات جهت عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا بطور کامل و بدون هیچ پیش شرطی به تصویب رسید. از 18 دسامبر نیز مذاکرات برای مراحل بعدی آغاز می شود.
ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان بعد از تایید آغاز مذاکرات برای الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا، تصمیم فوق را نامطلوب دانست. او دلایلی را برای عدم استفاده از حق وتو جهت رد این تصمیم عنوان کرد. اول اینکه کشور او در برابر همه کشورها تنها بود. دوم آنکه سایر رهبران می خواستند بدین ترتیب انگیزه ضروری برای اوکراین جهت ادامه جنگ ایجاد کنند و از او در خواست کردند مانع این امر نشود. سومین علت مهم این بود که مجارستان چیزی را از دست نمی دهد و در صورت آنکه مذاکرات با اوکراین به منافع مجارستان زیانی برساند، هر زمانی می تواندآنرا متوقف کند.
نخست وزیر مجارستان همچنین استدلال کرد، با الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا، تمامی حمایت ها از اروپای مرکزی از جمله مجارستان به کی یف تعلق خواهد گرفت. به گفته وی، در تاریخ اروپا سابقه نداشته است که کشوری در حال جنگ مایل به الحاق به اتحادیه اروپا باشد.
از سوی دیگر، در همین راستا، مجارستان اصرار دارد ، اتحادیه اروپا قبل از توافق بر سر بودجه به روز شده اتحادیه که حاوی بسته کمک مالی برای کی یف است، بودجه لازم برای بوداپست را آزاد کند. ما الزامات قانونی را برآورده کرده‌ایم، بنابراین نمی‌دانیم چرا به 100 درصد وجوهی که به ما تعلق می‌گیرد، دسترسی نداریم.
البته به تعبیر یکی از کارشناسان، رفتار اوربان در نشست شورای اروپا را می توان چنین تفسیر کرد که او در داخل کشور( مجارستان) نشان می دهد از موضع خود عدول نکرده و از سوی دیگر همچنان می تواند به بازی های سیاسی و چانه زنی خود با کرملین جهت کسب امتیازات جدید از روسیه ادامه دهد.
چنین رفتار سیاسی می تواند مورد توجه باشد که به چه طریقی امروزه سیاستمداران بازی دوگانه خود را با غرب و شرق (در راستای منافع ملی به تعبیر خودشان) انجام می دهند و از مجرب ترین این دولتمردان بخصوص در مسئله جنگ اوکراین و روسیه می توان به عملکرد ویکتور اوربان و رجب اردوغان اشاره کرد. این دو رهبر با وجود عضویت هر یک از کشورها در دو سازمان اتحادیه اروپا و ناتو، بارها برخلاف درخواست های کشورهای غربی با روسیه همکاری کردند و از کشورهای دیگر گروکشی کردند. (قضیه عضویت سوئد و فنلاند در ناتو- قضیه دریافت سامانه اس 400 از روسیه – اعمال تحریم های انرژی و اقتصادی روسیه و...).
البته علاوه بر مجارستان، چند کشور دیگر نیز بودند که قبل از نشست مخالفت هایی با آغاز مذاکرات با اوکراین داشتند. رابرت فیتسو نخست وزیر اسلواکی چند بار اوکراین را کشوری فاسد از نقطه نظر مالی نامید. یورای بلانار وزیر خارجه اسلواکی دو هفته قبل از نشست اظهار داشت، با توجه به درگیری های شرق اوکراین، امکان پذیرش این کشور وجود ندارد. با این وجود، فیتسو نخست وزیر در 13 دسامبر اذعان کرد، اسلواکی آغاز مذاکرات با اوکراین را بلوکه نمی کند. ما همه چیز را درک می کنیم، صحبت از تصمیمی سیاسی است و این مسئله با واقعیت مطابقت ندارد. ولادیمیر پوتین در وصف چنین سیاستمدارانی در اتحادیه اروپا گفته بود: اینها طرفدار روسیه نیستند و ملی گرایی خودشان را دارند. آنها از منافع خودشان (کشور) دفاع می کنند.
علاوه بر آن، کارل نهامر صدراعظم اتریش بیان داشت: وین با آغاز مذاکرات اوکراین زمانی موافقت خواهد کرد که اتحادیه اروپا، همگرایی اروپایی بوسنی هرزگوین را که آنهم از سال 2022 نامزد عضویت اتحادیه اروپا شد را مورد تایید قرار دهد. کارولینا ادشتادلر وزیر امور اروپایی اتریش در ماه دسامبر در بوسنی گفت: ما می خواهیم بوسنی را در خانواده اتحادیه اروپا ببینیم. الحاق بوسنی به اتحادیه، ضرورت ژئوپلتیکی است.
بدین ترتیب، روشن است که اوکراین مسیر همواری برای الحاق به اتحادیه اروپا ندارد. جدا از چنین کشورهایی که بطور بالقوه قابلیت مخالفت با اوکراین به اتحادیه اروپا دارند، کشورهایی نیز می باشند که احزاب اپوزیسیون و یا نمایندگان احزاب با گرایش های نزدیک به روسیه با الحاق اوکراین مخالفت دارند.
تری ماریانی، نماینده فرانسوی پارلمان اروپا با گرایشات مایل به روسیه که الحاق کریمه به روسیه را برسمیت شناخته معتقد است: تا زمانی که رهبران فعلی اتحادیه اروپا حضور داشته باشند نمی توان تغییر اساسی در روابط اتحادیه با مسکو را انتظار داشت. در صورتی که در انتخابات ژوئن سال آینده پارلمان اروپایی نیروهای معتقد به روابط سازنده با روسیه انتخاب شوند، می توان امیدوار به تغییر روابط اروپا و روسیه بود. وی معتقد است، با این وجود، هیچ زمان روشنی را نمی توان برای الحاق قطعی اوکراین به اتحادیه را مشخص کرد.
علاوه بر کشورهای مخالف و موافق در داخل اتحادیه اروپا، مقامات دو کشور ترکیه و روسیه نیز نسبت به روند همگرایی اروپایی اوکراین اظهار نظراتی داشتند که در فضاسازی های سیاسی و نیز آینده افکار عمومی اروپایی بی تاثیر نمی تواند باشد.
نقطه نظر رجب اردوغان: هر چند ترکیه عضو اتحادیه اروپا نمی باشد، ولی نقطه نظر وی درباره پروسه گفتگوی اتحادیه اروپا با اوکراین قابل توجه است، بخصوص آنکه اوکراین و شخص زلنسکی در تقابلات اوکراین با روسیه، اعتبار بالایی برای ترکیه علیرغم سیاست نه چندان شفاف این کشور قائل است. ترکیه همکاری های اولیه ای برای تبادل اسرا و کمک به تاتارهای کریمه داشته و این کشور در میان تاتارهای کریمه نفوذ نسبی دارد.
اردوغان درباره توافق جدید اتحادیه اروپا با اوکراین گفت: مذاکرات اوکراین و مولداوی با اتحادیه اروپا چندین سال طول خواهد کشید همانگونه که با ترکیه این مذاکرات به درازا کشیده شده است. به گفته اردوغان، دریافت عنوان نامزد عضویت به معنای عضویت نیست. این پروسه به بن بست خواهد کشید. هیچ کدام از این کشورها از لحاظ اقتصادی و راهبردی ظرفیت های ترکیه را دارا نیستند که از سال 2005 نامزد عضویت است. ترکیه دارای حق عضویت می باشد ولی موانع سیاسی از این عضویت جلوگیری می کند. به اعتقاد وی، ترکیه از برخی کشورهای داخل اتحادیه اروپا برای عضویت محق تر است. او به اتحادیه اروپا توصیه نمود اشتباه خود را تصحیح کند.
موضع روسیه نیز نسبت به تایید آغاز مذاکرات برای الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا جالب توجه است. این کشور که تلاش داشت نشان دهد حساسیتی نسبت به الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا ندارد، اکنون مجبور شد تا واقعیت خط مشی سیاسی خود را نشان دهد. البته ماهیت سیاست روسیه نسبت به همگرایی اروپایی اوکراین از همان سال 2013 که یانکوویچ از امضای موافقت نامه عضویت وابسته اوکراین و اتحادیه اروپا در شهر ویلینیوس خودداری کرد و منجر به وقایع انقلاب ارزش ها در سال 2014 و سپس انضمام کریمه و وقایع دانباس تا سرانجام در فوریه 2022 منجر به جنگ روسیه و اوکراین شد، روشن بود. اما در تمام این سالها، مقامات روسیه تلاش داشتند تا با پررنگ کردن مسئله ناتو، خطر نظامی این سازمان را در سطح داخلی و منطقه ای پررنگ تر نمایند. چون نمی توانستند، گسترش اتحادیه اروپا را به عنوان یک سازمان سیاسی و اجتماعی را عاملی برای تقابل و خطر بالقوه اوکراین برای روسیه توجیه کنند.
دیمیتری پولیانسکی معاون نماینده دائم روسیه در سازمان ملل در مصاحبه ای با نشریه انگلیسی گفت: روسیه موضع خود را درباره الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا تغییر داده و اکنون موضعی شبیه به الحاق اوکراین به ناتو دارد. الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا اکنون نمی تواند بخشی از توافق نامه صلح باشد. وی توضیح داد: موضع روسیه بعد از اظهارات ژوزپ بورل رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا تغییر کرد که معتقد بود، وضعیت اوکراین باید در میدان جنگ حل شود. ولادیمیر مدینسکی رئیس هیئت مذاکره کننده روسیه با اوکراین در اواخر ماه مارس گفت: روسیه مخالفتی با الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا ندارد.
علاوه بر این، دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین نیز اظهار داشت: مذاکرات اتحادیه اروپا با اوکراین و مولداوی ممکن است سال ها یا دهه ها طول بکشد. پسکوف هشدار داد: اتحادیه اروپا همیشه معیارهای سختگیرانه ای برای الحاق داشته است. بدیهی است که در حال حاضر نه اوکراین و نه مولداوی این معیارها را دارا می باشند، بخصوص آنکه اتحادیه اروپا در حال حاضر دوران سختی را می گذراند. پسکوف تصمیم اتحادیه اروپا را کاملا سیاسی دانست و هدف آن را نشان دادن حمایت از این کشورها خواند. به عقیده پسکوف، چنین کشورهایی می تواند بلوک را بی ثبات نمایند. پسکوف افزود: مسکو نسبت به روند این مذاکرات بی تفاوت نمی باشد، با توجه به آنکه ما در یک قاره بسر می بریم.
استقبال از تصمیم اتحادیه اروپا از سوی مقامات اروپایی و کشورهای غربی
این مذاکرات و تایید تصمیم آغاز مذاکرات برای عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا برای اتحادیه اروپایی هم بسیار مهم بود. اتحادیه اروپا باید نشان می داد که به تعهدات خود علیرغم موضع تردیدآمیز برخی کشورها پایبند است.
تروبرتا متسولا رئیس پارلمان اروپایی نیز در تفسیر این تصمیم گفت: این لحظه موجب افتخار اروپا است.برای اوکراین، برای مولداوی. برای تمامی ما که بخاطر این ارزش ها مبارزه می کنیم. ما تاریخ ساز هستیم. فون درلاین رئیس کمیسیون اروپایی نیز ضمن اظهار خوشبختی از جامه عمل پوشاندن به تعهدات اتحادیه اروپا گفت: ما بخاطر شرکای خود اوکراین و مولداوی بسیار خرسندیم.
تروبرتا متسولا رئیس پارلمان اروپایی نیز در تفسیر این تصمیم گفت: این لحظه موجب افتخار اروپا است. برای اوکراین، برای مولداوی. برای تمامی ما که بخاطر این ارزش ها مبارزه می کنیم. ما تاریخ ساز هستیم.
فون درلاین رئیس کمیسیون اروپایی نیز ضمن اظهار خوشبختی از جامه عمل پوشاندن به تعهدات اتحادیه اروپا گفت: ما بخاطر شرکای خود اوکراین و مولداوی بسیار خرسندیم.
در فضای مثبت و منفی مواضع کشورها و مسیر نه چندان هموار اوکراین برای الحاق به اتحادیه اروپا، جمع بندی برخی از مقامات و کارشناسان درباره مدت زمان مذاکرات نیز متفاوت است.
امینه چاپاروا معاون وزیر خارجه در تفسیر برخی مواضع تردید آمیز مقامات کشورها امیدوار به حفظ همبستگی در اتحادیه اروپا همانند نشست 14 دسامبر می باشد. وی گفت: ما متوجه برخی فرصت طلبان سیاسی هستیم، پیام ها و سیگنال های متفاوتی می شنویم. آنها را نمی توان بطور قطعی ارزیابی کرد، اما باید واقعیت ها را در نظر گرفت. و واقعیت اینست که ما مذاکرات الحاق با اتحادیه اروپا را شروع کرده ایم که کمتر کسی آن را باور داشت.
امانوئل مکرون درباره امکان ایجاد مانع از سوی مجارستان بر مسیر همگرایی اوکراین گفت: مجارستان، نسبت به اتحادیه اروپا گروکشی نخواهد کرد. اوربان به من گفت: اگر اوکراین هفت شرط کمیسیون اروپایی را به اجرا در آورد، او در مسیر اوکراین مانعی ایجاد نمی کند.
کولودزیچیک، معاون وزارت کشاورزی لهستان با توجه به اختلافات شدید میان اوکراین و لهستان و مسدود سازی مرزهای اوکراین توسط مالکان زراعی و صاحبان صنعت و حمل و نقل لهستان اظهار داشت: باید بازار کشاورزی لهستان برای اوکراین تا 20 سال بعد از پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا ممنوع باشد.
رادسلاو سیکورسکی، وزیر امور خارجه جدید لهستان در سفر خود به کی یف گفت: ما خواهان آن هستیم تا پایان این دهه، اوکراین در چارچوب مرزهای شناخته شده بین المللی به عضویت اتحادیه اروپا در آید. ما معتقدیم پیروزی اوکراین نه تنها باعث تحکیم روحیه اوکراین و ملت اوکراین می شود بلکه باعث ارتقای روحی و تحکیم صلح در دنیای آزاد باشد.
ورا یوروا، معاون کمیسیون اروپایی در امور ارزش ها و شفافیت اظهار داشت: روند الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا به دهه نخواهد کشید، هر چند که زمان زیادی لازم دارد. وی اعتقاد دارد: از نقطه نظر اخلاقی مشکل بود که به اوکراین بگوییم ابتدا مشکلات ارضی خود را حل کن و سپس ما درباره الحاق به اتحادیه اروپا گفتگو کنیم. این صحیح است که تلاش های اوکراینیان در دو جهت است. در جهت پیروزی در جنگ و در جهت تعمیم و اجرای اصلاحات. این واقعا مسیر دشواری می باشد و اوکراینی ها می گویند که در این مسیر آماده می باشند.
با توجه به نقطه نظرات می توان چنین برداشت نمود، اوکراین در مسیر اروپایی خود علاوه بر کشورهایی نظیر مجارستان که بالقوه جزو کشورهای مخالف هستند، باید کشورهای هم پیمان و نزدیک به خود از نقطه نظر سیاسی را هم راضی کند که با توجه به مشکلات عدیده سیاسی داخلی و خارجی بسیار دشوار است. بخصوص در زمانی که در داخل اوکراین نگرانی ویژه ای از امکان روی کار آمدن مجدد دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا را دارند.
مسیر همگرایی اروپایی اوکراین:
نزدیک به دو سال از جنگ اوکراین و روسیه می گذرد. جنگی که آغاز آنرا باید از سال 2014 و دقیق تر از نوامبر 2013 زمانی که ویکتور یانکوویچ در نشست هم پیمانی شرقی در شهر ویلینیوس از امضای قرارداد عضویت وابسته اوکراین و اتحادیه اروپا خودداری کرد، دانست. اقدامی که منجر به میتینگ شبانه معترضین و هواداران همگرایی اروپایی در میدان اصلی شهر کی یف شد. معترضین این اقدام یانکوویچ را تحقیر و فریبی از سوی وی دانستند. در صورت سیاست مدبرانه از سوی یانکوویچ و عدم سفر وی به لیتوانی این امکان وجود داشت تا فضای خشونت آمیز اعتراضات ایجاد نشود و مذاکرات میان روسیه و اوکراین و اتحادیه اروپا در مجاری دیپلماتیک ادامه می یافت. می توان گفت، ممانعت از الحاق اوکراین به اتحادیه اروپا هدف واقعی روسیه بود که نتوانست از طریق مسالمت آمیز و مجبورساختن یانکوویچ از امضای موافقت نامه عضویت وابسته به آن جامه عمل بپوشاند. خواسته ای که بعدها با بهانه سرکوب روس زبانان اوکراین در مناطق شرق توسط حکومت اوکراین و سپس توجیه گسترش ناتو و نیروهای ناتو به مرزهای غربی خود، قصد رسیدن به آنرا داشت و سرانجام به جنگی همه جانبه میان دو کشور همسایه انجامید.
اعتراضات شبانه روزی اوکراین نزدیک به سه ماه ادامه یافت و سرانجام با بروز درگیری و کشته شدن بیش از 100 نفر از معترضین در میدان کی یف با فرار ویکتور یانکوویچ از اوکراین به روسیه و سپس روی کار آمدن دولت جدید موقت و سپس انتخاب پترو پوروشنکو ریس جمهور پنجم اوکراین نهایی شد.
در ادامه مطلب، وقایع نگاری کوتاه روند همگرایی اوکراین و اتحادیه اروپا می آید.
ابتکار امضای موافقت نامه عضویت وابسته در سال 2012 مطرح شد. اما دولت متمایل به روسیه یانکوویچ آماده سازی برای امضای آنرا در 21 نوامبر 2013 متوقف کرد. او در 28 و 29 نوامبر 2013 به عنوان رئیس جمهور وقت در شهر ویلینیوس لیتوانی برای امضای آن حضور یافت ولی این کار صورت نگرفت. همانطور که گفته شد، عملکرد وی، عامل تجمع میدان و در نتیجه سقوط دولت آزاروف و یانکوویچ شد. ویکتور یانکوویچ و نیکلای آزاروف علت خودداری از امضای موافقت نامه را عدم مفید بودن آن برای اوکراین بخصوص در زمینه های صنعتی و کشاورزی دانستند که به اعتقاد آزاروف می توانست به تخریب این دو حوزه مهم اقتصادی بیانجامد. در آن زمان آزاروف، انتقاداتی فرهنگی بخصوص در زمینه نگرش های جنسیتی در اروپا را عنوان کرد که اپوزیسیون آنها را نفی نمود و این مسائل را در سطح اروپا عمومی ندانستند. فیلم هایی که بطور غیررسمی از گفتگوهای یانکوویچ با رهبران اروپایی مانند آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و دیلا گریباسکایتا رئیس جمهور آن زمان لیتوانی به عنوان میزبان سومین نشست هم پیمانی شرقی منتشر شده، حاکی از فشار بیش از اندازه روسیه به وی در مدت سه سال بوده که یانکوویچ آنرا برای همتایان اروپایی ابراز کرد.
در 21 فوریه 2019، در دوره ریاست جمهوری پترو پوروشنکو پنج سال بعد از انقلاب ارزش ها، خط مشی راهبردی اوکراین در جهت کسب عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا و ناتو در قانون اساسی درج شد. از آن زمان اوکراین بطور کامل در راستای همگرایی اروپایی و اورآتلانتیکی همراه با منطبق سازی قوانین و سیاست خارجی عمل می کند.
بخش سیاسی این موافقت نامه در 21 مارس 2014 توسط آرسنی یاتسنیوک نخست وزیر آن زمان اوکراین به امضا رسید. بخش اقتصادی موافقت نامه عضویت وابسته اوکراین و اتحادیه اروپا توسط پوروشنکو رئیس جمهور پنجم اوکراین به امضا رسید. از 11 ژوئن وضع مقررات تردد بدون ویزا میان اوکراین و کشورهای عضو شین گن به امضا رسید که بر اساس آن شهروندان اوکراین می توانستند طی مدت 180 روز، 90 روز در کشورهای شین گن اقامت داشته باشند. از اول سپتامبر 2017موافقت نامه عضویت وابسته بطور رسمی جنبه اجرایی یافت.
بعد از آنکه جنگ همه جانبه روسیه علیه اوکراین در 24 فوریه 2022 آغاز شد، اوکراین تلاش نمود تا در همگرایی اروپایی خود تسریع نماید. در 28 فوریه اوکراین درخواست عضویت در اتحادیه اروپا توسط ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور ارائه شد. پارلمان اروپا، کمیسیون اروپایی و شورای اروپایی از درخواست اوکراین حمایت کردند و در 23 ژوئن اوکراین، عنوان نامزد عضویت در اتحادیه اروپا را دریافت کرد.
و سرانجام در 14 دسامبر 2023 شورای اروپایی تصمیم به آغاز مذاکرات برای عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا گرفت.
منابع استفاده شده:
نظر شما :