در انتظار پایان امپراطوری دلار

نویسنده: محمد عایش

دیپلماسی ایرانی: علی‌رغم این واقعیت که اقتصاد آمریکا هنوز حدود یک سوم اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد، تمام دگرگونی‌های عمده‌ای که جهان اخیراً شاهد آن بوده است یک تهدید راهبردی عمیق برای دلار آمریکا و سیطره این کشور بر اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد.

مهم است اعتراف کنیم سیطره سیاسی و نظامی یکی از علل دارای اهمیت در سلطه اقتصادی است و تحولات جهان طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد حضور سیاسی و نظامی آمریکا به ویژه در خارومیانه و آسیا در حال کاهش یافتن است. این مسئله قدرت‌های دیگر مانند روسیه و چین را وسوسه کرده است تا با استفاده از این کاهش حوزه نفوذ خود را افزایش دهند. توسعه طلبی روسیه و چین تنها در جنگ اوکراین خود را نشان نداد بلکه از سال‌های پیش مشخص بود.

می‌دانیم که سیستم «دلار نفتی» یا همان «Petrodollar» که اصول آن از سوی ایالات متحده آمریکا در دهه هفتاد قرن گذشته پایه‌گذاری شد، علت اصلی تسلط ارز این کشور بود و باعث شد دلار به یک ارز جهانی قوی و ثابت تبدیل شود. استراتژی «دلار نفتی» بر این اساس استوار است که کشورهای تولیدکننده نفت در هنگام فروش نفت – مهمترین کالای جهان از قرن گذشته تا کنون – می‌خواهند پرداخت‌ها به دلار آمریکا باشد و بنابراین هیچ خریدار نفتی نمی‌تواند بدون در اختیار داشتن دلار آن را دریافت کند؛ یعنی تا زمانی که تقاضا برای نفت ادامه داشته باشد، تقاضا برای دلار ضرورتا ادامه خواهد داشت.

اتفاقی که مدت‌هاست در حال رخ دادن است این است که سیستم «دلار نفتی» در اثر تحولات پی در پی سیاسی و نظامی متزلزل شده است. اقتصاد آمریکا نیز به موازات آن شاهد بحران‌های پی در پی است که به کاهش اعتماد به آن منجر شده است. این امر تقاضا برای طلا یا دیگر روش‌های امن را در راستای پرهیز از رفتن به سمت بحران اقتصادی شدید افزایش داده است. به ویژه در پی همه‌گیری کرونا و جنگ اوکراین و سیاست «تسهیل کمی» که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده امریکا در سال‌های گذشته در پیش گرفت.

در اواخر سال 2022، رئیس جمهوری چین، شی جین پینگ، در جریان نشستی که در ریاض، پایتخت عربستان سعودی برگزار شد، به رهبران کشورهای عربی خلیج فارس گفت: «چین برای خرید نفت و گاز به یوان تلاش خواهد کرد»؛ اما اقدام عملی برای رهایی از دلار آمریکا، در اوایل ماه مارس سال جاری اتفاق افتاد یعنی وقتی که هند عملا خرید نفت از روسیه را با روبل روسی آغاز کرد. این امر به این معناست که یک حرکت عملی به سمت شورش علیه سیستم «دلار نفتی» وجود دارد.

خلاصه این‌که جهان دگرگونی‌های عمیق سیاسی و اقتصادی از جمله تغییر آشکار در مراکز قدرت را شاهد است و این امر می‌تواند به سرنگونی دلار آمریکا و پایان سیطره انحصاری آن بر جهان منجر شود. از این‌رو دلار احتمالا مانند دهه‌های گذشته به عنوان پناهگاهی امن باقی نخواهد ماند.

منبع: القدس العربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11