توافق هسته‌ای محدود میان آمریکا و ایران و گزینه‌های کمتر بد

نویسنده: بشیر البکر

دیپلماسی ایرانی: اگرچه آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا جمعه هفته گذشته درستی اخبار درخصوص نزدیک بودن بازگشت آمریکا و ایران به توافق هسته‌ای را تکذیب کرد؛ اما نشانه‌هایی از پیشرفت چشمگیر در این زمینه وجود دارد.

نخستین اشاره جدی به پیشرفت این مذاکرات سخنان بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در روز سه شنبه هفته گذشته درخصوص موضع دولتش درباره توافق شکل گرفته میان واشنگتن و تهران بود.

قبل از سخنان نتانیاهو، ابوظبی روز دوشنبه هفته گذشته میزبان یک نشست چهارجانبه میان معاونان وزرای امور خارجه ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس بود. وزارت امور خارجه آلمان در بیانیه ای توضیح داد که در این دیدار به موضوعات مختلف از جمله برنامه هسته ای ایران اشاره شد.

طبق اطلاعاتی که تاکنون به بیرون درز کرده ایرانی‌ها با استناد به تفاهم‌های مطرح شده آماده توقف غنی سازی اورانیوم در سطوح بالا در مقابل کاهش تحریم‌های آمریکا هستند. همچنین طبق تفاهم‌های صورت گرفته آمریکا آماده است اجازه دهد 20 میلیارد دلار از سپرده‌های ایران در بانک‌های خارجی به ویژه در کره جنوبی و عراق آزاد شود.

نکته بسیار مهمی در پیش نویس توافق کنونی وجود دارد و آن هم این است که واشنگتن درصدد دستیابی به آن بوده و رسما از عمان خواسته است نزد ایران میانجی گری کند تا به این ترتیب به یک توافق هسته‌ای موقت دست یابد. در این راستا سه هفته پیش برت مک‌گرک، مسئول پرونده خاورمیانه در کاخ سفید به صورت محرمانه به عمان فرستاده شد.

آنچه تهران در این مرحله به آن نیاز دارد بسیار است؛ اما به نظر می رسد رویکرد قبلی خود در مذاکره با طرف‌های غربی برای احیای توافق هسته‌ای را که بر «همه چیز یا هیچ چیز» مبتنی بود، کنار گذاشته است و به نظر می‌رسد اکنون سیاست مرحله‌ای و کوچک کردن موضوعات را دنبال می‌کند.

به نظر می‌رسد اولویت در این مرحله آزادسازی میلیاردها دلار بلوکه شده در بانک‌های غربی باشد و نه لغو کامل تحریم‌های غرب. این مسئله به معنای واگذار کردن این موضوع به مرحله دوم است و تهران اطمینان دارد که در حل آن موفق خواهد بود چرا که سیاست لبه پرتگاهی که اجرا می‌کند تاکنون نتایج مهمی به همراه داشته است.

در این دوره، تهران سیاستی عمل‌گرایانه را دنبال می‌کند که مبتنی بر گرفتن بیشترین امتیازات و دستاوردها از دولت کنونی آمریکا قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی (پاییز 2024) است. به‌ویژه این‌که تضمینی وجود ندارد رئیس‌جمهور کنونی؛ یعنی جو بایدن در دوره دوم پیروز شود.

جو بایدن نیز می‌خواهد برای دور نخست ریاست جمهوری خود دستاورد احیای توافق هسته‌ای با ایران را حتی اگر جزئی باشد ثبت کند تا نشان دهد که او برنامه اتمی ایران را مهار کرده و اسرائیل و برخی دوستان در کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان و امارات را عصبانی نکرده است. این دو کشور گفته شده دیگر همان میزان مخالفت با توافق هسته‌ای را ندارند و گواه این امر آن است که ابوظبی از مذاکرات ایران و اروپا میزبانی کرد و ریاض رویکرد عادی سازی روابط با تهران را پیش گرفت.

در این میان موضوع مهم این است که طبق توافق جدید تهران تقریباً بدون هیچ بهایی به آنچه می‌خواهد می‌رسد. جایگاه ژئوپلیتیک خود را بهبود بخشیده، روابط با چین و روسیه را تقویت کرده و روابط با برخی از همسایگان از جمله رقیب منطقه‌ای خود عربستان سعودی را عادی کرده است. این امر باعث می‌شود بلندپروازی اتمی‌اش ناممکن نباشد تا زمانی که به خوبی از پس بازی لبه پرتگاه برآمده است. این امر طبق برآوردهای اسرائیل و غرب دو سال طول می‌کشد. برعکس آن نیز ممکن است چنانچه ایران ببیند فایده ادامه تهدید با سلاح اتمی بیشتر از دستیابی به آن است به ویژه این‌که این امر این کشور را در معرض خطر قرار می‌دهد.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11