تکاپوی بایدن برای عادی سازی روابط ریاض - تل آویو

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: روزنامه نیویورک تایمز از نزدیک شدن به توافق تاریخی بین عربستان سعودی و اسرائیل در سال آینده میلادی خبر داد و مدعی شد که بایدن، میانجی این توافق خواهد بود و ریاض برای این توافق شروطی را گذاشته است. آن گونه که این روزنامه آمریکایی روز شنبه در گزارشی عنوان داشته، ریاض شرط کرده است در ازای توافق با رژیم صهیونیستی، واشنگتن باید عربستان سعودی را در برابر هرگونه حمله نظامی محافظت کند. به علاوه با مشارکت سعودی-آمریکایی غنی سازی اورانیوم برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی انجام شود و همچنین محدودیت های فروش تسلیحات آمریکایی به عربستان سعودی برداشته شد.

این روزنامه نوشت که رژیم صهیونیستی مجبور است با غنی‌سازی هسته‌ای در عربستان سعودی برای اهداف صلح‌آمیز موافقت کند، که این کار کاملاً با سیاست این رژیم در تضاد است که هر کشوری را در خاورمیانه از داشتن سلاح هسته‌ای جلوگیری می‌کند. ناظران سیاسی بر این باورند که عربستان سعودی باید امتیازات بیشتری برای عادی سازی روابط با تل‌آویو دهد و قبل از امضای هرگونه توافق با رژیم صهیونیستی باید از موضع قدیمی خود که ایجاد یک کشور فلسطینی است عقب نشینی کند.

از سوی دیگر، نتانیاهو در صورت پذیرفتن عربستان سعودی با میانجی‌گری آمریکا با انتقادات تند مقامات ارشد ارتش خود مواجه خواهد شد، اگرچه انعقاد هرگونه توافق صلح با عربستان سعودی دستاورد مهمی برای نتانیاهو با توجه به بحران داخلی خواهد بود.

- عادی سازی، از توهم تا واقعیت!

در حالی موضوع تلاش دولت بایدن برای عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی مطرح است که نیویورک‌تایمز به‌نقل از چند مقام‌ ارشد آمریکا نوشت، «احتمال دستیابی به یک توافق سیاسی میان اسرائیل و عربستان سعودی پنجاه‌پنجاه است.» در همبن باره آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا پیش‌تر گفته بود که «هیچ توهمی درباره روند نزدیکی دو کشور ندارد؛ می‌داند که عادی‌سازی روابط بین ریاض و تل‌آویو زمان‌بر خواهد بود.»

به‌نوشته نیویورک‌تایمز، عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی به نفع دولت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی است و نتانیاهو هم سعی می‌کند از عادی‌سازی روابط با سعودی‌ها، به‌عنوان ابزاری سیاسی در برابر مخالفان داخلی خود استفاده کند. با این همه، مقام‌های ارشد دولت عربستان سعودی، از جمله ولیعهد محمد بن سلمان و فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه، بارها تاکید کرده‌اند که پیشبرد روند عادی‌سازی روابط با دولت اسرائیل منوط به تامین حقوق فلسطینی‌ها است. عربستان سعودی از راه‌حل تشکیل دو دولت مستقل حمایت می‌کند.

روزنامه نیویورک‌ تایمز در بخش دیگری از گزارش خود ضمن اشاره به سیاست فعلی عربستان سعودی در قبال دولت بایدن نوشت که «محمد بن سلمان از تقویت همکاری‌های نظامی، خریدهای تسلیحاتی و روابط امنیتی با ایالات متحده استقبال می‌کند» به‌نوشته نیویورک‌ تایمز، علاوه بر مواضع رژیم صهیونیستی و تهران، روابط چین و عربستان سعودی هم برای دولت آمریکا مهم است. به‌نوشته نویسندگان نیویورک‌ تایمز، دولت آمریکا هم‌زمان تلاش می‌کند تا با جلب نظر سعودی‌ها، جلو نزدیکی بیشتر ریاض به پکن را بگیرد.

- بایدن چه در سر دارد؟

آنتونی بلینکن،‌ وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در هشتم ماه ژوئن و سفر سه روز خود به عربستان به دنبال یافتن پلنی برای عادی سازی روابط میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی ، دو متحد بزرگ آمریکا در خاورمیانه، بوده است. در حالی که توازون قدرت در خاورمیانه با نزدیک شدن چین و روسیه به ایران در حال تغییر است، آنتونی بلینکن در این سفر در تلاش بود تا دیپلماسی آمریکا در خاورمیانه را که به بن رسیده است، بار دیگر سازماندهی کند.

وزیر امور خارجه آمریکا روز هشتم ماه ژوئن در یک کنفرانی مطبوعاتی که پس از بازگشت به کشورش برگزار شد، گفت: «ترویج عادی سازی روابط دیپلماتیک کشورهای عرب از جمله اسرائیل و عربستان سعودی کلید راهبرد آمریکاست.» وزیر امور خارجه آمریکا همچنین در هنگام بازگشت به وطن از داخل هواپیما با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی تلفنی گفت وگو کرد. 

به نظر می رسد وزیر امور خارجه آمریکا در این تماس تلفنی احساسی که درباره عادی سازی روابط میان دو کشور از طرف عربستان سعودی دریافت کرد، به نخست وزیر اسراییل ابلاغ کرده است. دیپلماسی آمریکا در خاورمیانه در سال های اخیر بارها تغییر کرده است. سال 2018 دولت دونتالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده که روابط نزدیک با عربستان سعودی و اسرائیل داشت، به طور یک جانبه از توافق هسته ای ایران که دولت اوباما امضا کرده بود، خارج شد و فشار بر ایران را افزایش داد. همچنین اواخر دوره دولت ترامپ برخی از کشورهای عرب از جمله امارات متحده عربی روابط دیپماتیک با اسرائیل برقرار کردند و به این ترتیب شبکه محاصره علیه ایران تنگ تر شده است. از سوی دیگر، دولت بایدن برای کاهش تنش در منطقه خاورمیانه محور اصلی دیپلماسی آمریکا در خاورمیانه را احیای توافق هسته ای ایران قرار داده است. 

به گزارش رسانه های آمریکا، دولت بایدن در نظر دارد که عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی را در شش تا هفت ماه آینده در مسیر درست قرار دهد. جو بایدن در نظر دارد در ماه نوامبر سال آینده بار دیگر به عنوان رئیس جمهوری آمریکا انتخاب شود و به همین علت امیدوار است که بتواند تا آن زمان به دستاوردهای بزرگی مانند برقراری روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و عربستان سعودی دست یابد. اما با این حال مشکلات در این راستا همچنان به قوت خود باقی است.

- اعتراضات شنبه 

ساکنان سرزمین‌های اشغالی روز شنبه برای بیست و چهارمین هفته متوالی در شهرهای مختلف، علیه «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر این ژریم تظاهرات کردند. این تظاهرات در تل‌آویو، حیفا، نتانیا و بئر السبع برگزار شد.  شرکت‌کنندگان در این تظاهرات، سیاست‌های دولت جدید نتانیاهو به ویژه در ارتباط با نظام قضایی را مغایر با آزادی و دموکراسی خوانده و شعارهایی در اعتراض به آن سر دادند. 

روزنامه یدیعوت احارانوت در گزارشی از نقاط مختلف سرزمین های اشغالی نوشت که «بعد از یک هفته طوفانی که مذاکرات در دفتر رئیس (رژیم صهیونیستی) را تا مرز شکست و فروپاشی برد، دهها هزار نفر از معترضین به خیابان‌ها آمدند.»این رسانه عبری زبان افزود: مرکز و کانون اصلی این تظاهرات خیابان کابالان تل‌آویو است که لیونی در آنجا سخنرانی کرد و گفت: ما از وزیر دادگستری نتانیاهو برای رسیدن به اهداف خود مصمم تر هستیم، در حالی تظاهرات مشاهبی در حیفا، بئر السبع و نقاط دیگر هم برگزار شد.

لیونی در سخنرانی خود با خط و نشان کشیدن برای وزیر دادگستری نتانیاهو گفت: ما از تو مصمم تر هستیم و به مبارزه خود علیه شما ادامه خواهیم داد. به نوشته احارانوت ده‌ها هزار نفر از تظاهر کنندگان هم‌اکنون در خیابان کابالان تل‌آویو حضور دارند و رهبران مخالفان از جمله یائیر لاپید و اویگدور لیبرمن هم به آنها پیوسته‌اند. لاپید در این رابطه به خبرنگاران گفت: رویکردی که کابینه در پیش گرفته است می‌تواند منجر به فروپاشی دموکراسی اسرائیلی شود، اقتصاد را ویران کرده، امنیت را مضمحل نموده و اسرائیل را دچار تجزیه کند.گفتنی است براساس گزارش رسانه‌های عبری زبان ، شمار تظاهر کنندگان در نقاط مختلف فلسطین اشغالی در ساعات اولیه برگزاری اعتراضات، از 100 هزار نفر گذشته است.