شرکت های ژاپنی همچنان در ایران فعالند/به حفظ روابط عمیق با ایران پایبندیم

دیپلماسی ایرانی: روابط ایران و ژاپن یکی از دیرینه ترین روابط ایران با یکی از قدرتمندترین کشورهای اقتصادی جهان است. روابطی که از دیرباز برقرار بوده و بعد از انقلاب اسلامی ایران نیز به قوت خود باقی مانده است. حتی در برهه هایی که روابط ایران و غرب در اوج تنش بود، ژاپن تلاش کرد میانجیگری کند و اجازه ندهد روابط ایران به غرب از نقطه جوش گذر کند. نقش آفرینی ژاپن در دوران جنگ تحمیلی برای پایان دادن به جنگ و همچنین تلاش های آبه شینزو، نخست وزیر سابق ژاپن در دوره اوج تنش های ایران و امریکا در دوران زمامداری دونالد ترامپ، دو شاهدی است برای تلاش های توکیو در کاهش تنش های ایران و غرب. با این حال ژاپن در دوره خروج یکجانبه امریکا از برجام و اعمال تحریم های امریکا و متحدانش علیه ایران، با همه تلاشی که کرد، نتوانست از تبعات خروج یکجانبه امریکا از برجام کنار بماند. به همین مناسبت گفت وگویی را با آقای کازو توشی آیکاوا (AIKAWA Kazutoshi) سفیر ژاپن در تهران انجام دادیم که در ادامه می خوانید:

روابط ایران و ژاپن همواره روابط عمیقی بوده است. این روابط عمیق بعد از انقلاب اسلامی ایران نیز همچنان به قوت خود باقی مانده است. روابط تهران و توکیو همواره بر پایه دوستی و درک متقابل بوده است. اما در شرایطی که جهان به سمت دو قطبی شدن پیش می رود، ژاپن چگونه می تواند روابط خود را با ایران بر اساس درک متقابل حفظ کند؟ همچنین ژاپن چگونه می تواند در شرایط سختی که اکنون ایران به واسطه فشارهای بین المللی به سر می برد، به ایران کمک کند؟

باید بگویم که ایران و ژاپن قبل و بعد از انقلاب همواره روابط دوستانه پیچیده و عمیقی داشته اند. مردم ژاپن شباهت بسیاری به مردم ایران دارند. 
اکنون ایران در یک وضعیت سختی به سر می برد. این وضعیت سخت سبب شده است تا مراودات تجاری ایران و ژاپن تحت تاثیر قرار بگیرد. به گونه ای که ژاپن به سختی می تواند از ایران نفت خریداری کند. در حالی که ما تلاش داشتیم وضعیت بهتری را ایجاد کنیم ناگهان پاندمیک کرونا آمد و وضعیت را برای ایران سخت تر از قبل کرد. در طول این مدت ما تلاش کردیم برای ایران واکسن تهیه کنیم. در همین رابطه 5.6 میلیون دز واکسن به ایران ارسال کردیم. علاوه بر آن امکانات پزشکی مثل سی تی اسکن و ام آر تی در اختیار ایران قرار دادیم. ارزش این خدمت پزشکی در حدود 40 میلیون دلار بود. این یک تجربه خوبی برای تعامل میان مردم ژاپن با مردم ایران بود. 
غیر از آن، در سال 2019 آقای آبه شینزو، نخست وزیر سابق ژاپن از ایران دیدن کرد، همان طور که می دانید آن سفر به واسطه حضور دونالد ترامپ در امریکا، دوره سختی برای ایران بود. او تلاش کرد در آن دوره سخت میان ایران و امریکا میانجیگری کند. متاسفانه تلاش های او آن طور که انتظار می رفت نتیجه بخش نبود. در همان زمان تجربه دیگری را نیز توسط دولت ژاپن داشتیم تا شاید بتوان در این فضای متشنج روابط دو کشور ادامه یابد. در همین چارچوب بیشتر شرکت های ژاپنی در ایران ماندند. حتی بعد از این که تحریم ها علیه ایران برگشتند و سخت تر شدند. من باید در اینجا به این نکته اشاره کنم که با وجود اینکه ما برهه های سختی را سپری کردیم و داد و ستد میان دو کشور آن سرعت لازم را نداشت و به سختی پیش می رفت اما با این حال توانستیم شرکت های خود را قانع کنیم که به فعالیت های خود در ایران ادامه دهند و راهی برای ادامه فعالیت هایشان با وجود این فضای سخت بیابند. بله، فضای کار سخت بود اما در عین حال مردم و دولت ژاپن تلاش کردند از این طوفان عبور کنند. 

آقای سفیر چه شباهتی میان دو فرهنگ ژاپن و ایران مشاهده می کنید؟

همواره شباهت های بسیاری میان ایران و ژاپن وجود داشته است. هر دو در یک قاره بزرگ، آسیای بزرگ، واقع شده اند. تاریخ به ما می گوید که هر دو کشور برای توسعه و شکوفایی تلاش کرده اند. ما در سده نوزدهم انقلابی را برای توسعه خود از سر گذراندیم. در آن موقع هر دو کشور تلاش داشتند بهترین روابط را داشته باشند، در عین حال استقلال خود را حفظ کنند و منطقه خود را تحت تاثیر قرار دهند. 
به لحاظ فرهنگی، مثلا ما نوروز، سال نوی ایرانی را داریم، شما نوروز را با هفت سین جشن می گیرید و ما نیز سال جدید را با هفت گیاه جشن می گیریم. همچنین در سال جدید دید و بازدیدهای خانوادگی انجام می دهید و به بچه ها پول می دهید، عین همین سنت را ما هم داریم. همچنین مثل شما در ایران خانواده ها در ژاپن دور یک میز می نشینند و با یکدیگر خوش و بش می کنند. می بینید چقدر شباهت فرهنگی با هم داریم. 
به لحاظ روانی نیز، ایرانی ها و ژاپنی ها شباهت بسیاری به هم دارند. برای ما اعتماد میان مردم ارزش بسیار بالایی دارد، مثل ایرانی ها، اعتماد نزد ما بسیار مهم است. همچنین روحیه فداکاری نیز میان ما مشترک است. ما به فداکاری اهمیت بسیاری می دهیم و جزئی از فرهنگ ماست، همان طور که نزد شما هم فداکاری جزئی از فرهنگتان است. همچنین برای ما اهل فن خیلی ارزش دارند. کارگرهای بسیار ماهری در کارخانه هایمان داریم که وقت خود را با فداکاری صرف کارخانه ها می کنند تا رشد یابند و شکوفا شوند. من فکر می کنم مشابه چنین احساسی نزد ایرانی ها نیز هست. بنابراین به لحاظ سیاسی، فرهنگی، آدب و رسوم شباهت بسیاری میان ایرانی ها و ژاپنی ها وجود دارد.

این روزها ما شاهدیم که ایران تحت فشارهای سخت غرب به سر می برد. ما شاهدیم بر خلاف برخی کشورهای متحد غربی، مثل کره جنوبی، ژاپن همواره تلاش کرده اعتماد ایران را حفظ کند و تلاش جدی برای گسترش روابط داشته باشد. در حال حاضر در روابط ایران با کره جنوبی نوعی بی اعتمادی به وجود آمده در حالی که در روابط با ژاپن چنین چیزی را شاهد نیستیم. به نظر شما در این مرحله ژاپن چگونه می تواند به ایران کمک کند تا این احساس اعتماد همچنان حفظ شود؟

همان طور که گفتم ما روابط عمیق تاریخی با یکدیگر داریم. به لحاظ تاریخی همکاری خیلی خوبی میان دو مردم وجود داشته است. این روابط بسیار عمیق و ریشه ای است. ما باید همچنان این اعتماد را حفظ کنیم. بنابراین همان طور که گفتم با وجود این که وضعیت ایده آل نیست و وضعیت برای ایران سخت است، اما من باور دارم که گفت وگو و همکاری میان دو کشور که حتی می تواند شامل مسائلی نظیر حقوق بشر هم شود، می تواند کمک شایانی به حفظ این اعتماد کند. این موضوع همواره وجود داشته و همکاری های دو طرف در زمینه های انسانی و حقوق بشر در گسترش روابط دو کشور نقش موثری داشته است. ما قویا اعتقاد داریم که گفت وگو و همکاری به طور جدی می تواند واقعا در حفظ اعتماد میان دو کشور و گسترش روابط کمک کند. با وجود پرونده سختی نظیر پرونده هسته ای، ما همچنان می توانیم به دقت به حرف های هم گوش کنیم و در عین حال صدای افراد دیگر را هم بشنویم. در این صورت می توانیم قضاوت کنیم که چگونه می توانیم به همکاری ها ادامه دهیم و با ایرانی ها و دولت ایران درباره موضوعات مختلف گفت وگو کنیم. ما معتقدیم با ایران برای مدت طولانی گفت وگوهای جدی، همکاری ها و هماهنگی های مستحکم داشته ایم و به دستاوردهای خوبی رسیده ایم. بنابراین ما به هماهنگی با مردم و دولت ایران ادامه خواهیم داد.

آقای سفیر چگونه شد که ژاپن به یکی از قدرتمندترین اقتصادهای جهان تبدیل شد؟

مدرنیزه شدن ژاپن از زمان اصلاحات میجی در قرن نوزدهم شروع شد. 70 سال پیش ما در جنگ شکست خوردیم و از خاکستر شروع کردیم. بعد از آن شکست ما تمام سعیمان را کردیم که خودمان را به کشور های بیشتر توسعه یافته ای مانند اروپای غربی و آمریکا برسانیم. روحیه بالای فداکاری مردم در خدمت کردن به توسعه کشور مسیر را برای دست یافتن به این مهم هموار کرد. ما در دهه 1970  خودمان را به کشور های دیگر رسانیدم و موضوع جدید برای ژاپن این بود که چگونه می تواند در اقتصاد نوآوری داشته باشد. در پاره ای از زمینه ها ما موفق شدیم ولی در عصر "های تک" نو آوری ها به صورت مداوم اتفاق می افتند و این موضع چالش بزرگی برای ژاپنی ها بود.
یکی دیگر از این چالش‌های بزرگ، کاهش جمعیت ژاپن است که باعث شده است ما مجبوری شویم نیروی کار از کشور های دیگر وارد کنیم و سعی کنیم از ظرفیت نیروی کار زنان و همچنین از ظرفیت نیروی انسانی در سنین بالا نهایت استفاده را کنیم. در حال حاضر انتظار می رود که ژاپنی ها در سنین بالاتر از 60 سال کار کنند. البته سن بازنشستگی قبلاً نیز در 65 سالگی بوده است. بنابراین این یک چالش بزرگی است که ما همچنان با آن دست به گریبانیم. به همین دلیل آقای کیشیدا، نخست وزیر فعلی برنامه‌های موثری برای رشد جمعیت را در دستور کار دارد. در حال حاضر ما نیز مانند سایر کشورها در حال دست پنجه نرم کردن با این مساله هستیم. ولی در نهایت همانطور که گفتم و همه فعالین توسعه اقتصادی باور دارند راز مدرنیزه شدن ژاپن از خودگذشتگی مردم در مسیر توسعه ملی است.

در جهانی که آشکارا به سمت قطبی شدن میان اروپا – امریکا از یک سو و روسیه – چین از سوی دیگر پیش می رود. موقعیت ژاپن را چگونه پیش بینی می کنید؟ آیا ژاپن مانند هند و عربستان سعودی می تواند مطابق با منافع ملی خود جدای از این بلوک بندی ها تصمیم بگیرد؟

ژاپن متحد ایالات متحده است. در عین حال ژاپن روابط بسیار مستحکمی با کشورهای مقابل امریکا مثل ایران دارد. من فکر می کنم ما می توانیم این تفاوت ها را مدیریت کنیم و همکاری های خود را با ایران ادامه دهیم. در قرن نوزدهم بریتانیا، یکی از نخست وزیران این کشور گفت هیچ متحد همیشگی در جهان وجود ندارد، آنچه همیشگی است منافع کشورها و مسائل داخلی آنهاست. این واقعیت تا الآن هم صدق می کند و صحیح است. اما در عین حال، همان طور که شما هم گفتی و من هم اعتقاد دارم، کشورهایی که به ارزش هایشان اهمیت می دهند و ارزش های آنها متفاوت از دیگر کشورهاست، وضعیت و سیستم بینابینی را انتخاب می کنند. آنها در روابط بین المللی شان هیچ گاه سمت یک طرف در برابر طرف مقابل نمی روند. ما ژاپنی ها هم تلاش داریم این گونه باشیم. ژاپن عضو گروه هفت است. بر کسی پوشیده نیست که ما این گروه را از آن خودمان می دانیم و به عضویت در آن اهمیت می دهیم. البته این بدان معنا نیست که عضویت ما در این گروه قرار است علیه کشورهای دیگر مثل چین باشد. چین کشور بزرگی است که بزرگترین شریک اقتصادی ژاپن محسوب می شود. بنابراین ما باید میان این دو موازنه ایجاد کنیم. من فکر می کنم چنین چیزی شدنی است. شاید چین و ژاپن مشکلاتی با اتحادیه اروپا داشته باشند اما ما باید فراتر از آنها باشیم و خود را درگیر اختلافات آنها نکنیم. همان طور که ما روابط بسیار عمیقی را با ایالات متحده و اروپا داریم. اما این همه چیز نیست. ما باید در هر حالتی به فکر منافع خودمان باشیم. مشابه چنین رویکردی را دولت ما نسبت به کشورهای دیگر مثل ایران هم دارد. 

به عنوان آخرین سوال، آقای سفیر برای جذب گردشگران ایرانی که به فرهنگ ژاپن علاقه مندند و همچنین تمایل دارند در ژاپن کار کنند، چه مژده ای دارید؟

بزرگترین خبر این است که ما توانستیم دوره کووید – 19 را سپری کنیم. بنابراین می توانیم میزبان توریست باشیم و هماهنگی لازم را برای میزبانی گرم از گردشگران داشته باشیم. این اتفاق خوبی است که امیدواریم بتوانیم از آن استفاده خوبی کنیم و بتوانیم از آن برای جذب توریست به ژاپن استفاده کنیم. ما از ورود گردشگران از هر جای دنیا استقبال می کنیم که البته شامل ایران هم می شود. البته وضعیت برای مردم ایران کمی پیچیده است و از این که نمی توانند به راحتی به ژاپن سفر کنند ناراضی هستند. اما با این حال تلاش داریم مشکلات را برای گردشگران حل کنیم و از ایران هم مثل هر جای دیگر توریست جذب کنیم. مشکلاتی برای ویزای گردشگری ایرانی ها هست که خیلی خوشحال می شویم بتوانیم این مشکلات را برای آنها حل کنیم تا مثل کشورهای دیگر به کشورمان سفر کنند.