امیدها برای مذاکره

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: تداوم بحران دیپلماتیک و تشدید تبعات مخرب سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی ناشی از تجاوز به یمن برای عربستان، ریاض را بر آن داشته که با تغییر مسیر سال های قبل دست به تعدیل مواضع و دادن امتیاز بگیرد. در این باره رئیس کمیته امور اسرای جنبش انصارالله یمن در سخنانی از احتمال تبادل بیش از ۲۰۰۰ اسیر میان طرف‌های درگیر در یمن و ائتلاف متجاوز عربی به سرکردگی عربستان سعودی خبر داد.

به گزارش ایران به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، عبد القادر المرتضی، رئیس کمیته امور اسرای جنبش انصارالله یمن با انتشار پیامی در توئیتر اعلام کرد: «روز گذشته (سه شنبه) دیداری با معین شریم، معاون نماینده سازمان ملل در امور یمن داشتیم.» المرتضی درباره جزئیات این دیدار گفت: «در این دیدار راه‌های پیشبرد پرونده اسرا و تلاش برای اجرای آخرین توافق که ماه مارس گذشته حاصل شد و شامل مبادله بیش از ۲۲۲۳ اسیر است را مورد بررسی قرار دادیم.» وی ادامه داد که امیدواریم طی هفته‌های آینده شاهد پیشرفت واقعی در این پرونده انسانی باشیم.

انصارالله ۱۵ اکتبر اعلام کرد که با یک هیئت سعودی در صنعاء فهرست نهایی اسامی اسیران هر دو طرف را امضا کرده است تا برای اجرای توافق تبادل ۲۲۲۳ اسیر آماده شود. در میان این تعداد، ۱۹ نظامی و چند سودانی عضو ائتلاف متجاوز عربی و همچنین دو فرمانده برجسته دولت مستعفی یمن حضور دارند.

- صنعاء: ارتش یمن قادر است حق خود را به زور بگیرد

در حالی ریاض تن به عقب گرد سیاسی از تجاوز به یمن داده است که رئیس کمیته نظامی دولت نجات ملی یمن وابسته به جنبش انصارالله با اشاره به اینکه صنعاء برای پاسخ و بازدارندگی آماده است و خواستار صلح است نه تسلیم شدن، تاکید کرد که ارتش یمن می‌تواند تمامی این حقوق را به زور بگیرد.

به گزارش سایت شبکه خبری المیادین، یحیی عبدالله الرزامی، رئیس کمیته نظامی دولت نجات ملی یمن وابسته به جنبش انصارالله در این کشور در جریان نشست کمیته ملی نظامی و امنیتی مذاکرات در ساختمان وزارت خارجه آن در صنعاء، با ژنرال آنتونی هایوورد، مشاور نظامی فرستاده سازمان ملل به این کشور دیدار کرد و گفت: «نمی‌توان در برابر نقض‌های مستمر دشمن از زمان اتمام آتش‌بس قبلی سکوت کرد و صنعاء تا این لحظه متعهد به خویشتن‌داری برای برقراری صلح است.»این دیدار در چارچوب تلاش‌ها و تعهدات سازمان ملل برای تثبیت شرایط نظامی و سیاسی یمن با وجود استمرار اقدامات ناقض دشمن انجام شد. الرزامی در این دیدار تاکید کرد که صنعاء برای پاسخ و بازدارندگی آماده است و خواستار صلح است نه تسلیم شدن.

رئیس کمیته نظامی دولت نجات ملی یمن افزود: «این حق ملت یمن است که از ثبات و امنیت برخوردار بوده و از منابع و منافع کشورشان بهره ببرند و متجاوزان باید غارت مستمر منابع یمن را متوقف، حقوق کارمندان را پرداخت، محاصره بنادر و فرودگاه‌ها را لغو کرده و فورا به جنگ پایان دهند، در غیر این صورت ارتش یمن می‌تواند تمامی این حقوق را به زور بگیرد.»
او در ادامه بیان داشت: «ممکن است در سایه سهل‌انگاری و بی‌توجهی بین‌المللی، صبر رهبری خردمند یمن تمام شود پس لازم است برای پیشبرد روند صلح و مجبور کردن کشورهای متخاصم به توقف جنگ و اقدامات ناقضشان، بازگشایی راه‌ها و گذرگاه‌ها و نیز رسیدگی فوری به مشکلات انسانی، اهداف جدی نشان داده شوند.»

پیشتر هانس گروندبرگ، فرستاده ویژه سازمان ملل به یمن در دیدار با مهدی المشاط، رئیس شورای عالی سیاسی یمن، طرف‌های یمنی را به ادامه خویشتن‌داری و دوری از هرگونه تنش دعوت کرده و بر لزوم اتخاذ تدابیر بیشتر برای کاهش پیامدهای جنگ علیه غیرنظامیان تاکید کرده بود.

پیشتر دولت صنعاء خبرها درباره مخالفت با سفر گروندبرگ به یمن را تکذیب و تاکید کرده بود که به تعویق افتادن سفر گروندبرگ به صنعاء صرفا به دلیل مسایل فنی بوده و خبرهای اشتباه و پیش‌بینی‌های منفی درباره این مساله صحت ندارند. المشاط نیز پس از دیدار با هیئت عمانی برای بحث و تبادل نظر درباره ایده‌ها و پیشنهادهای مختلف، تاکید کرد که رایزنی‌ها با هیئت عمانی با ایده‌های مثبتی در خصوص پرونده انسانی همراه بود.

- شروط ریاض روی میز مذاکرات محرمانه عربستان و انصارالله

بحران یمن شاهد تحرکات پرشتابی است که این بار فراتر از اقدامات بین‌المللی و منطقه‌ای انجام شده برای تمدید توافق آتش‌بس پس از گذشت بیش از سه ماه از توقف آن در دوم اکتبر گذشته است، به این شکل که دوباره صحبت‌هایی از مذاکرات پشت درهای بسته میان سعودی‌ها و انصارالله جهت رسیدن به سازش جدیدی شنیده می‌شوند که ساختار نهایی آن به مذاکرات مستمر میان دو طرف وابسته است.به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس آمریکا به نقل از برخی مقامات یمنی گزارش داد، مقامات یمن، عربستان و مسؤولان سازمان ملل فاش کردند که عربستان و انصارالله به امید تقویت آتش‌بس غیر رسمی که از بیش از ۹ ماه قبل ادامه داشته و نیز تعیین مسیر مذاکره برای توقف جنگ در یمن، مذاکرات خود را ازسرگرفتند.

پیش از این هانس گروندبرگ، فرستاده سازمان ملل به یمن یک روز پس از اینکه هیئت عمانی به دومین سفر خود به صنعاء در کمتر از یک ماه پایان داد، برای دیدار با سران انصارالله وارد صنعاء شد.نکته قابل توجه این بود که گروندبرگ در زمان حضورش در صنعا، برای اولین بار از طریق یک ویدیوکنفرانسی از این شهر در جلسه شورای امنیت شرکت کرده و گزارشی از وضعیت یمن ارائه کرد، این در حالی است که انصارالله به تحقق پیشرفتی در پرونده مذاکرات انسانی به عنوان یکی از شروطش برای تمدید آتش‌بس ابراز خوش‌بینی کرده است.

یمن از آوریل ۲۰۲۲ (تاریخ اعلام اولین آتش‌بس در این کشور) ۱۰ ماهی است که شاهد برقراری آرامش به دور از تنش نظامی بوده است و تنها درگیری‌های محدودی در برخی خطوط برخورد در جبهه‌های نبرد گهگاه رخ می‌دهند.خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یک مسئول سازمان ملل که به شرط افشا نشدن نامش مصاحبه کرده بود، اعلام کرد، اگر دو طرف با حسن نیت با یکدیگر مذاکره کنند و مذاکرات شامل حال دیگر طرف‌های یمنی نیز باشد، این مذاکرات فرصتی برای پایان دادن به جنگ خواهد بود.

به گفته این مسئول سازمان ملل، عربستان نقشه راه مرحله‌ای را برای سازش تدوین کرد که مورد تایید آمریکا و سازمان ملل قرار گرفت، ائتلاف تحت رهبری ریاض (ائتلاف عربی ضد یمن) چند تعهد اصلی در خصوص بازگشایی فرودگاه صنعاء و کاهش محاصره اعمال شده بر شهر حدیده را داد.

یک دیپلمات سعودی در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس اظهار کرد: «آمریکا از چین و روسیه خواست ایران و انصارالله را برای اجتناب از تنش تحت فشار بگذارند و تاکید کرد، ایران که انصارالله و عمانی‌ها مرتب آن را از روند مذاکرات آگاه می‌کنند، تا این لحظه از آتش‌بس اعلام نشده حمایت کرده، انصارالله می‌خواهد ائتلاف حقوق تمامی کارمندان دولت از جمله نظامیان را از محل درآمدهای نفتی و گازی پرداخت کرده و تمامی فرودگاه‌ها و بنادر تحت کنترل آن بازگشایی شوند.»

یکی از مسئولان انصارالله نیز به آسوشیتدپرس گفت: «عربستانی‌ها تعهد دادند تمامی حقوق را پرداخت کنند.» اما یک دیپلمات عربستانی اظهار کرد که پرداخت حقوق مشروط به این است که انصارالله تضمین‌های امنیتی شامل ایجاد یک منطقه حائل با مناطق تحت کنترل نیروهای انصارالله در طول مرزهای یمن-عربستان را بپذیرد. این دیپلمات سعودی گفت، همچنین انصارالله باید محاصره خود را از تعز، سومین شهر بزرگ یمن بردارد، علاوه بر این سعودی‌ها از نیروهای انصارالله می‌خواهند به مذاکرات رسمی با دیگر طرف‌های یمنی پایبند باشند. او تاکید کرد: «دو طرف با مسؤولان عمانی در حال کار روی این پیشنهاد هستند تا مورد قبول همه طرف‌ها از جمله دیگر طرف‌های یمنی باشد.»

اما مسئول انصارالله گفته که این جنبش بخش‌هایی از پیشنهاد عربستان به ویژه تضمین‌های امنیتی را قبول نمی‌کند و همچنین مخالف ازسرگیری صادرات نفت از مناطق تحت کنترل دولت مستعفی پیش از پرداخت حقوق است. به گفته این مسؤول انصارالله، این جنبش پیشنهاد کرد درآمدهای نفتی طبق بودجه قبل از جنگ تقسیم شود یعنی مناطق تحت کنترل انصارالله ۸۰ درصد درآمدها را به دست آورند چراکه پرجمعیت‌ترین مناطق یمن هستند.این تحولات موجب نگرانی دولت مستعفی یمن شد و یکی از مسؤولان این دولت در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس تاکید کرد: «شورای ریاستی یمن نگران است که عربستان برای رسیدن به توافق، امتیازهای غیرقابل قبولی بدهد، تحرکات اخیر باعث شده که دولت مستعفی خاموش شود، در واقع ما چاره‌ای نداریم جز اینکه منتظر بمانیم و صبر کنیم ببینیم نتیجه این مذاکرات چه خواهد بود.»

در مقابل دولت مستعفی یمن تاکید کرد که به صلح پایدار مبتنی براصول راه‌حل سیاسی در یمن متعهد است، عبدالله السعدی، نماینده دائم دولت مستعفی یمن در سازمان ملل در سخنرانی در شورای امنیت اظهار کرد: «برقراری صلح بدون وجود یک شریک واقعی که گزینه جنگ را کنار گذاشته و به حقوق برابر برای تمامی یمنی‌ها باور داشته و از خشونت به عنوان ابزاری برای تحمیل طرح‌های سیاسی خود استفاده نمی‌کند، امکان‌پذیر نیست.»

این دیپلمات یمنی در ادامه ایجاد یک رویکرد جدید برای روند صلح در یمن را با توجه به رویکرد وقت‌کشی و تهدید انصارالله خواستار و مدعی شد، این رویکرد در دوره گذشته جز کنترل بیشتر نیروهای انصارالله بر یمنی‌ها و طولانی شدن دوره درگیری نتیجه‌ای نداشته است.

در حال حاضر نگاه‌ها به مسقط است که پس از خروج هیئت عمانی از صنعا، هیئت مذاکره‌کننده انصارالله به این شهر سفر کرده و مذاکرات درباره پیشنهاد عربستان را در آنجا ادامه می‌دهد، همزمان فرستاده سازمان ملل در چند روز گذشته به تلاش‌های خود با تمرکز بر گفت‌وگو با انصارالله که بر عکس دوره‌های قبل نسبت به مذاکرات خوش‌بین هستند، ادامه می‌دهد.  

نقش عمان در تلاش‌ها برای میانجیگری به دلیل ارتباط نزدیک آن با دو طرف سعودی و انصارالله و نظارتش بر مذاکرات دوجانبه و محرمانه برجسته است و هیئت عمانی همراه با هیئت مذاکره‌کننده انصارالله مقیم مسقط، در کمتر از سه هفته دو بار به صنعاء سفر کرد، این تحرکات دیپلماتیک پس از تهدیدهای انصارالله به تشدید جنگ در یمن در صورت اجرا نشدن شروطش برای تمدید آتش‌بس آغاز شدند.

ماجد المذحجی، مدیر مرکز پژوهشی صنعاء نیز در گفت‌وگو با العربی الجدید اظهار کرد: «ما روی این تحرکات برای رسیدن به یک سازش حساب باز نمی‌کنیم و در حال حاضر تمامی صحبت‌ها با هدف ازسرگیری روند آتش‌بس انجام می‌شود نه ایجاد مسیر توافقی برای حل سیاسی جنگ و این نشان‌دهنده سطح پایین این تلاش‌ها است.»

المذحجی تاکید کرد: «تمامی این تحرکات فاش می‌کند که سقف شروط انصارالله هنوز بالا است و تنها طرف دیگر (عربستان و دولت مستعفی) امتیاز می‌دهد، در واقع دولت دیگر چیزی برای ارائه ندارد و فکر می‌کنم امتیازدهی از جانب عربستان خواهد بود و برای آنها بسیار گران و پرهزینه خواهد بود.»

مدیر مرکز پژوهشی صنعاء در ادامه گفت: «سفرهای مکرر هیئت عمانی به صنعاء پیشرفت در مسیر سازش را نشان نمی‌دهند، این سفرها نشان‌دهنده تلاش‌هایی برای نجات آتش‌بس اعلام نشده و مستمر تا این لحظه است و هرگونه صحبتی درباره نزدیک بودن فرصت‌های راه‌حل سیاسی در واقع بیشتر به طالع‌بینی نزدیک‌تر است تا داده‌های موجود.»

عبد السلام محمد، رئیس مرکز مطالعات ابعاد هم در گفت‌وگویی با العربی الجدید ادعا کرد: «آنچه اتفاق افتاده تنها یک مانور سیاسی از سوی تمامی طرف‌ها است و حوثی‌ها به دنبال توافقی ضامن حقوق نیروهایشان و به رسمیت شناخته شدن دولتشان و یک گشایش اقتصادی بین‌المللی برای حاکمیت‌شان "جهت کاهش خشم روبه‌فزونی مردم علیه‌شان" هستند.»محمد افزود: «ائتلاف (به رهبری عربستان) جهت کاهش فشارهای جامعه بین‌الملل و آمریکا بر ریاض می‌خواهد آتش‌بس به هر قیمتی تمدید شود، عربستان همزمان به دنبال این است که انصارالله را مجبور به تمدید آتش‌بس کند.»