مُسکِن نفت ونزوئلا

دیپلماسی ایرانی: اوضاع در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا، تغییر کرده است. اعتراضات سیاسی با شعارهایی همچون "یا سوسیالیسم یا مرگ"، جای خود را به تبلیغات کالاها یا جراحی های زیبایی داده است. موتورسوارهایی که زمانی غرش موتورهایشان هراس از سرقت های مسلحانه را به دلها می ریخت، اکنون به کارِ توزیع غذا سرگرمند. اما به رغم چشم انداز دورانی بهتر، که در پی تصمیم سال 2019 دولت مادورو برای آزادسازی قیمت ها و اجازه داد و ستد با دلار آمریکا آغاز شد، مشکلات بنیادین کشور، هنوز چاره نشده اند. در یک دهه گذشته، تولید ناخالص داخلی ونزوئلا تا 70% سقوط کرد و حدود هفت میلیون نفر یعنی یک چهارم جمعیت کشور، وطن خود را ترک کردند.

با این همه، اکنون در پایان سال 2022، حال و روز ونزوئلا بسیار با 2019 متفاوت است. جنگ در اوکراین، محیطی را فراهم آورده که در آن، ایالات متحده در رابطه اش با تولیدکنندگان نفت، بازنگری می کند. در شش ماه گذشته، پاندول ژئوپولیتیک به سود مادورو حرکت کرد. ونزوئلا، بر 20 درصد ذخایر تاییدشده نفت جهان نشسته که از هر کشور دیگری در جهان بیشتر است. جنگ اوکراین، موجب شد که همه نسبت به عرضه نفت نگران و دل آشوب شوند و بنابراین هزینه انزوای ونزوئلا را (برای غرب) بالا ببرد. 

صنعت نفت ونزوئلا، پس از دهه ها سوء مدیریت، بسیار ضعیفتر از آن است که بتواند در کوتاه مدت، تفاوت زیادی در وضعیت بازارهای نفت جهان بوجود آورد اما آمریکا و دیگران به درازمدت فکر می کنند.

در دوران ترامپ، آمریکا تحریم هایی را بر بخش های نفت، بانک و صنایع معدنی ونزوئلا و بیش از 140 نفر از افراد حلقه درونی رژیم مادورو وضع کرد.

جو بایدن، برعکس، با احتیاط به تعامل با ونزوئلا سرگرم است. نمایندگان آقای بایدن، دو بار با مقام های رژیم مادورو در کاراکاس دیدار کردند و در 26 نوامبر، دولت بایدن یک چرخش قابل توجه داشت: به شرکت نفتی شورون آمریکا، که در حال حاضر چهار پروژه مشترک معلق با شرکت دولتی نفت ونزوئلا دارد، مجوز محدودی برای استخراج و صادرات دوباره نفت به آمریکا داد.

هدف از این روند، آن است که ونزوئلا میلیاردها دلار بدهی انباشه خود به شورون را پرداخت کند. پرداخت حق امتیاز یا مالیات به رژیم یا هر شاخه ای از شرکت نفت ونزوئلا، ممنوع است. رژیم مادورو، گفت وگو با مخالفان را که از حدود یک سال پیش متوقف شده بود، از سر گرفته و گام تازه ای برای خروج دولت ونزوئلا از انزوا برداشته شده است.

نشانه های این تغییرات، در همین ماه نوامبر ظاهر شد، زمانی که مادورو در نشست COP27 در مصر شرکت کرد. امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه با او دیدار کرد؛ دیداری که کمتر از دو دقیقه طول کشید اما موانع سال ها را فروریخت. مکرون مادورو را "رئیس جمهور" خطاب کرد با آنکه فرانسه رسما او را رهبر قانونی ونزوئلا نمی دانست. مادورو گفت وگوی کوتاهی هم با جان کری، نماینده ارشد بایدن در زمینه آب و هوا داشت. این هم برای دیکتاتور ونزوئلا یک پیروزی کوچک بود با توجه به اینکه آمریکا او را به "تروریسم مواد مخدر" متهم کرده و 15 میلیون جایزه هم برای اطلاعاتی که به دستگیری او منجر شود، گذاشته بود. وزارت امور خارجه امریکا بعدا گفت که مادورو، جان کری را گیر انداخته و با او گفت وگو کرده است.

رخدادهای کشورهای نزدیک هم به مادورو کمک کرد که از یخبندان خارج شود: پیروزی لولا سیلوا، در انتخابات ریاست جمهوری برزیل به این معناست که همه اقتصادهای مهم منطقه، توسط دولت های چپگرا اداره خواهند شد که چندان خصومتی با مادورو ندارند.

اما گرم گرفتن دولت های خارجی با مادورو، یک قمار است. نخست اینکه، شاید ونزوئلا نفت زیادی داشته باشد اما این نفت، مشکل دار هم هست. نفت این کشور، سنگین و پالایش آن بسیار دشوار است و پس از سال ها نبود سرمایه گذاری و فساد، بخش بزرگتر زیرساخت شرکت نفت دولتی ونزوئلا هم ویران شده است. سطح تولید مورد انتظار برای امسال، 650 هزار بشکه در روز است که با هدف دو میلیون بشکه در روز دولت ونزوئلا، فاصله زیادی دارد چه رسد به سه میلیون و چهارصد هزار بشکه تولید روزانه در دوران پیش از حاکمیت هوگو چاوز.

آنگل آلاوارادو Ángel Alvarado از دانشگاه پنسیلوانیا می گوید تا سال 2024 طول خواهد کشید که حجم چشمگیری از نفت ونزوئلا به بازارها برسد. حتی اگر تا سال 2025، ونزوئلا روزانه یک میلیون بشکه هم تولید کند، تنها می تواند یک درصد حجم کنونی تولید جهانی باشد. برای تحقق این هدف هم شرکت هایی چون رپسول Repsol اسپانیا و اِنی Eni ایتالیا باید بدون محدودیت در ونزوئلا کار کنند.

همچنین این کار نیازمند افزایش عظیمی در حجم سرمایه گذاری خارجی است که نامحتمل به نظر می رسد. خوزه تورو هاردی José Toro Hardy مدیر پیشین شرکت نفت ونزوئلا برآورد می کند که یک سرمایه گذاری 25 میلیارد دلاری سالانه برای مدت هشت سال لازم است تا این شرکت بتواند تولید نفت خود را به سطح دو دهه پیش برساند. با توجه به سابقه رژیم در سخت گیری از وام دهندگان و بدرفتاری با سرمایه گذاران، تامین چنین حجمی از سرمایه بسیار دور از دسترس است.

نکته دیگر اینکه، سابقه مادورو نشان داده که چندان رفتار منصفانه ای با میز گفت وگو ندارد. معامله ای که اکنون دنبال می شود، این است که رژیم توافق کند انتخابات ریاست جمهوری با تضمین های کافی که شرایط یک انتخابات آزاد را فراهم می آورد، برگزار شود و مخالفان هم موافقت می کنند که در انتخابات شرکت کنند. آمریکا هم در صورت حرکت ونزوئلا به سمت مردم‌سالاری، در تحریم ها گشایش می دهد. با این حال بعید است که آقای مادورو، با چنان انتخابات پاکی موافقت کند که ممکن است به باخت او منجر شود.

منبع: اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11