آمریکا به دنبال جنگ نظامی با ایران است؟

دیپلماسی ایرانی: در حالی که یک جنگ تمام عیار سیاسی، دیپلماتیک، حقوقی و ... علیه جمهوری اسلامی ایران طی سه ماه گذشته در دستور کار اروپا و ایالات متحده قرار گرفته است، این روزها دولت بایدن ادعای گزینه نظامی علیه تهران را هم مطرح کرده است. در همین راستا فارن پالیسی به نقل از نماینده ویژه آمریکا در امور ایران عنوان داشت: «ما تحریم می‌کنیم، اعمال فشار می‌کنیم، دیپلماسی به کار می‌بندیم. اگر هیچ یک از این‌ها جواب ندهد، رئیس جمهور بایدن گفته است که او به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد، چرا که اگر این تنها راه ممانعت از دست‌یابی ایران به یک سلاح هسته‌ای باشد، اتفاقی است که خواهد افتاد. اما هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم.» این مقام آمریکایی ادامه داد که دولت بایدن هنوز امیدوار است ایران رویه فعلی‌اش را تغییر بدهد.

رابرت مالی در گفت‌وگو با سردبیر نشریه فارن پالیسی و در پاسخ به این سوال که برنامه هسته‌ای ایران تا چه اندازه با تولید یک سلاح اتمی فاصله دارد، گفت: «جواب دادن به این سوال سخت است چون این یعنی چقدر به مواد شکافت‌پذیر غنی‌‎شده در سطح تسلیحاتی نزدیک هستند؛ همان طور که قبلا گفته‌ایم، فقط چند هفته است. آنها بسیار به داشتن مواد شکافت‌پذیر کافی برای تولید یک بمب هسته‌ای نزدیک هستند.» مالی مدعی شد: «این وضعیت برنامه هسته‌ای ایران نتیجه انتخاب خود ایران و تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا برای خروج از توافق هسته‌ای است.» این دیپلمات ارشد آمریکا با اشاره به تصمیم دولت بایدن برای احیای توافق هسته‌ای و ورود آن به مذاکرات وین، گفت که این مذاکرات به خاطر شروطی که تهران به طور مکرر در روند مذاکرات تعیین می‌کرد، طولانی و  دچار وقفه شده است.»  

سیدجلال ساداتیان در تحلیل چرایی طرح گزینه نظامی از سوی رابرت مالی به «شرق» می گوید: «این ادعا (گزینه نظامی) بیش از آنکه یک واقعیت و سناریوی محتمل باشد یک بلوف و لفاظی دیپلماتیک برای تشدید فشار به تهران است.» سفیر پیشین ایران در انگلستان با اذعان به نامطلوب بودن سیاست داخلی و خارجی ایران این نکته را یادآور می شود که حتی در این شرایط بغرنج کشور، رفتن آمریکا به سمت گزینه نظامی تقریبا «محال» است؛ البته ساداتیان عالم سیاست و دیپلماسی را پر از اتفاقات پیش بینی نشده می داند که می تواند سرنوشت منطقه و کل جهان را تغییر دهد، کما اینکه به زعم این تحلیلگر مسائل بین الملل، مقامات جمهوری سلامی ایران تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین را تقریبا «صفر و اتفاقی غیرممکن» می دانستند، اما در نهایت این جنگ به دلیل اشتباه محاسباتی مسکو و زیاده خواهی پوتین روی داد که بر تمام اقتضائات نظام جهانی من جمله خاورمیانه تاثیرات مستقیم و فوری خود را داشت.

با این خوانش، ساداتیان در ادامه گپ و گفتش با «شرق» مدعی می شود که شاید در این بین تحریکات و تحرکاتی هم به وقوع بپیوندد که یک «اشتباده محاسباتی» را برای واشنگتن به مانند روسیه در اتخاذ گزینه نظامی علیه ایران شکل دهد که البته این دیپلمات کشور احتمال آن را چندان قوی نمی بیند، چرا که نوع عملکرد، تصمیم گیری و سیاست های واشنگتن متفاوت از مسکو است. به خصوص آنکه ساداتیان هم تاکید دارد که آمریکا با تحربه عراق و افغانستان دیگر تمایلی به گزینه نظامی، ولو به صورت محدود هم ندارد. 

ساداتیان برای تشریح هر چه بهتر دلایل عدم وقوع جنگ بین ایران و آمریکا به تجربه دو کشور در این زمینه اشاره دارد که به باور سفیر اسبق کشورمان نوعی «هوشمندی» دو طرف را می رساند. چرا که در جریان ترور سردار سلیمانی و متعاقبش حمله موشکی ایران به پایگاه عین الاسد احتمال وقوع جنگ بسیار بالا بود، اما در نهایت تهران و واشنگتن، آن هم در دوره دونالد ترامپ نشان دادند که می توانند حتی یک وضعیت بسیار ملتهب که می تواند زمینه ساز یک جنگ قطعی باشد را به خوبی کنترل و مدیریت کنند. اما در بحبوحه تحولات سه ماه اخیر چه شده است که دولت بایدن از گزینه نظامی نام می برد؟ سوالی که نماینده ادوار مجلس پاسخش را صرفا در ایجاد فضای روانی با هدف تضعیف توان چانه زنی تهران می بیند. 

یک مانور معنادار

به موازات گفته های رابرت مالی پیرامون ادعای گزینه نظامی علیه تهران شاهد برگزاری رزمایش مشترک 3 روزه ای بین نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا و اسرائیل برای تمرین حمله به اهداف و تاسیسات هسته ای ایران، از سه شنبه تا پنچ شنبه هفته گذشته بر فراز دریای مدیترانه و اسرائیل بودیم که قدری شائبه گزینه نظامی علیه ایران از زبان رابرت مالی را معنادار می کند. آنگونه که رسانه ها جزئیاتی از این رزمایش را منعکس کرده اند، مانور مذکور شامل پروازهای دوربرد مانند پروازهایی بوده که خلبانان اسرائیلی ممکن است برای رسیدن به فراز خاک ایران نیاز داشته باشند. هم چنین رزمایش هفته گذشته شامل سوخت‌رسان‌ها و همچنین جت‌های جنگنده هر دو نیرو بود.

واشنگتن و اسرائیل توافقنامه‌ای امضا کرده‌اند که به موجب آن ایالات متحده برای کمک به اسرائیل در زمینه دفاع موشکی در زمان‌های جنگ کمک می‌کند و این دو ارتش در سال‌های اخیر تمرین‌های مشترک هوایی متعددی برگزار کرده‌اند. در این خصوص «آویو کوخاوی»، رئیس ستاد ارتش اسرائیل در سفر اخیرش به واشنگتن، با مقامات ارشد آمریکایی از جمله ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش و ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده سنتکام دیدار کرد. در سال گذشته نیز نیروهای ارتش اسرائیل و سنتکام چندین رزمایش مشترک و همچنین ماموریت های عملیاتی برگزار کرده اند. کوریلا یک هفته قبل از دیدار کوخاوی از واشنگتن، در اسرائیل بود و از مرز شمالی (مرز با لبنان) و همچنین ناوگان جنگنده های رادارگریز F-35 نیروی هوایی اسرائیل بازدید کرد.

سیدجلال ساداتیان برای تبیین تاثیرات مخرب اسرائیل بر نگاه آمریکا در حمله نظامی به ایران به نکته مهمی اشاره دارد و آن هم «زیست تل آویو در تنش، جنگ و درگیری است.» با ذکر این مسئله، سفیر اسبق ایران در انگلستان اعتقاد دارد که اسرائیل در همه ادوار به خصوص در دوران نتانیاهو همواره به دنبال تحریک واشنگتن در حمله به ایران بوده است، اما کاخ سفید هیچ گاه تمایلی به این موضوع نشان نداده است و صرفا در حد همکاری برای برگزاری رزمایش های مشترک نظامی با اسرائیل و دیگر کشورهای عربی منطقه یا نقل و انتقال ناوگروه های خود در دریای عمان، خلیج فارس و تنگه هرمز و یا پرواز بمب افکن ها در کنار مرزهای ایران بسنده کرده است.

با چنین استدلالی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس چهارم عملا تحریکات تل آویو را چندان موثر نمی داند، حتی اگر نتانیاهو روی کار بیاید. با این وجود ساداتیان منکر نقش آفرینی مخرب اسرائیل در انزوای دیپلماتیک ایران در منطقه غرب آسیا و ایجاد یک اجماع جهانی و حتی تشکیل جبهه واحد نظامی منطقه ای ذیل عنوان «ناتوی عربی – اسرائیلی» نمی شود.  در کنار نکات یاد شده این تحلیلگر ارشد حوزه بین الملل به شرق می گوید: «اسرائیل از هر طریقی به دنبال بستر برای حمله به تهران است، هم چنانی که اخیرا با ادعای حمله پهپادی ایران به نفتکشی اسرائیلی در دریای عمان سعی داشت واکنشی نظامی به این اقدام در دستور کار قرار بگیرد.»

اسرائیل و آرزوی حمله به ایران 

ادعای گزینه نظامی علیه ایران بیش از آنکه مطلوب کاخ سفید و به خصوص دولت دموکراتی چون بایدن باشد از آرزوهای اسرائیل است. تل آویو که سطح آمادگی خود را به میزان قابل توجهی افزایش داده در طول سال گذشته اقداماتی را برای آماده سازی یک گزینه نظامی معتبر علیه تاسیسات هسته ای ایران در دستور کار خود دارد به گونه ای که اسرائیل در بودجه نظامی سالانه خود بودجه ای ویژه برای مقابله با تهدیدهای ناشی از ایران و تمرین راه های مقابله با آن اختصاص داده است. در این بین که شاهد اوج گیری فشارها بر تهران هستیم و نتانیاهو نیز ذیل ائتلاف با راستگرایانی چون بن گویر و اسموتریج یک کابینه افراطی را در سرزمین ها اشغالی روی کار خواهد آورد، عملا فضا برای تنشبیش از گذشته مهیا شده است. 

در راستای آنچه گفته شد اواسط آبان ماه بود که روزنامه چپگرای هاآرتص در مقاله ای به قلم عاموس هارل نوشت: «ماموریت اصلی نتانیاهو در دولت جدیدش، احتمالا مقابله نظامی با برنامه هسته ای ایران  خواهد بود، ماموریتی که او به عنوان سیاستمدار ارشد اسراییلی نزدیک به 2 دهه به دنبال آن است.» هاآرتص بیان داشت: «تزاچی هانگبی، وزیر سابق، که روابطش با نتانیاهو طی سال‌ها فراز و نشیب‌هایی داشته است، این استدلال را در مقاله‌ای که در روزنامه یدیعوت آحارونوت اسرائیل منتشر شده، بیان کرده است.»

هانگبی با توجه به مطالبی که اخیرا نتانیاهو در گفت وگوهای خصوصی گفته است، خاطر نشان کرد: «آتش درونی نتانیاهو تلاش او برای خنثی کردن خطر عظیم موجودیت اسرائیل توسط برنامه هسته‌ای ایران است. او بیش از 20 سال است که روی این ماموریت متمرکز شده است و اکنون لحظه حقیقت نزدیک است.» به فاصله 24 ساعت پس از این نوشته ها، هانگبی در گفت و گو با شبکه 12 اسرائیل به صراحت عنوان داشت که نتانیاهو در دوره آتی خود علیه تاسیسات هسته ای اقدام خواهد کرد. با توجه به اهمیتی که او (نتانیاهو) برای تهدید هسته‌ای ایران قایل است، و مواضع متعدد او در گذشته، قابل درک است که هانگبی و دیگران بر این باورند که او حمله‌ای یک‌جانبه را در دستور کار قرار خواهد داد.  

در این میان برخی ناظران معتقدند نتانیاهو در 73 سالگی احتمالا آخرین دوره نخست وزیری خود را پیش رو دارد و بر این اساس، مبارزات سیاسی طولانی او را خسته و ضعیف کرده است. این ممکن است آخرین دوره ریاست نتانیاهو باشد و او به دنبال یک میراث خواهد بود. بنابراین بهتر است به خاطر حمله به ایران و نه به خاطر تضعیف حاکمیت قانون و اصطلاحا در دموکراسی اسرائیل، از او یاد شود. با این همه بسیاری از ادعاهای اسرائیل و ایالات متحده در سال‌های اخیر در مورد حمله یکجانبه به ایران پوچ می دانند، اما در عین حال اعتقاد دارند که جایگزینی روش‌های دیگری مانند حملات از راه دور، حملات سایبری یا خرابکاری، ترور و ... بسیار محتمل خواهد بود و در دوره نتانیاهو احتمالا این اقدامات علیه برنامه هسته ای ایران دوباره اوج بگیرد.‌/شرق