تقابل اوج می گیرد
تهران زیر تیغ!
دیپلماسی ایرانی: آن گونه که پیش تر وبگاه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم اعلام کرده بود نشست فصلی شورای حکام دیروز چهارشنبه ۱۶ نوامبر (۲۵ آبان)، ساعت ۱۰:۳۰ به وقت محلی در وین آغاز شد. در همین رابطه نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز ساعاتی پیش از آغاز نشست در صفحه توییترش جزئیاتی را درباره برگزاری جلسه امروز شورای حکام بیان کرد. میخائیل اولیانوف در صفحه توییترش نوشت: «جلسه ماه نوامبر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک ساعت دیگر آغاز می‌شود. حساس‌ترین و مهم‌ترین موضوعات در دستور کار ایران، اوکراین و توافق تسلیحاتی آکواس[AUKUS] است». خبرگزاری فرانسه هم با استناد به اظهارات دیپلمات‌های غربی، مدعی شد که پیش‌نویس قطع نامه‌ای انتقادی درباره برنامه هسته‌ای ایران از سوی آمریکا و تروئیکای اروپایی به شورای حکام آژانس ارائه شده است.
به گزارش این خبرگزاری، دو دیپلمات غربی روز سه‌شنبه مدعی شدند که آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان پیش‌نویس قطع نامه‌ای را به دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل ارائه کرده‌اند که از ایران به دلیل آنچه همکاری نکردن با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خوانده شده است، انتقاد می‌کند. پیش‌نویس این قطع نامه از ایران می‌خواهد به طور کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. این پیش نویس به دنبال گزارشی از سوی آژانس مطرح شده است که در آن گفته شده بود، در تحقیقات بلندمدت آژانس درباره مواد هسته‌ای اعلام نشده در ایران، «هیچ پیشرفتی» حاصل نشده است. یک دیپلمات اروپایی دیگر هم در این باره گفت: «این قطع نامه شب سه‌شنبه ارائه شده است» که دیپلمات دیگری نیز گفته او را تایید کرد. پیش‌نویس این قطع نامه که خبرگزاری فرانسه آن را رویت کرده است، تاکید می‌کند که «اقدام ایران به عمل کردن به تعهداتش ضرورت و فوریت دارد.»
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در پیامی پس از جلسه دیروز چهارشنبه شورای حکام ابراز امیدواری کرد که نشست آژانس و ایران برای رسیدگی به مسائل پادمانی باقی‌مانده انجام شود. رافائل گروسی در صفحه توییترش درباره مباحث مطرح شده در جلسه دیروز شورای حکام نوشت: «آمادگی آژانس برای همکاری با ایران برای رسیدگی به مسائل پادمانی باقی‌مانده را دوباره اعلام کردم. امیدوارم نشست فنی برنامه‌ریزی‌شده‌مان با ایران برگزار شود، اما مایلم تاکید کنم که این نشست باید بر شفاف‌سازی موثر و حل‌وفصل این مسائل معطوف باشد». در عین حال رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه در کنفرانسی خبری خود ادعا کرد: «فعالیت‌های زیادی در ایران جریان دارد که ما از آنها چیزی نمی‌دانیم.» وی ادامه داد: «من آمادگی خود برای همکاری با ایران جهت حل‌وفصل مشکلات پادمانی حل‌نشده را ابراز کرده‌ام. امیدوارم که دیدار فنی‌مان با ایران وقوع یابد.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا شورای حکام برای رسیدن به نتیجه می‌تواند ایران را تحت فشار بیشتری بگذارد؟ گفت: «این مسائل قرار نیست از بین بروند. ایران چه با قطعنامه و چه بدون آن وظیفه دارد اطلاعاتی که به آن نیاز داریم را دراختیارمان بگذارد. ما ماه‌های زیادی است که در انجام این کار ناموفق بوده‌ایم.» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به این سوال که آیا برنامه هسته‌ای ایران از کنترل خارج است؟ بیان کرد: «من از لفظ خارج از کنترل» استفاده نمی‌کنم، اما پیشرفت در آن مشهود است به طوری که همه متوجه آن شده‌اند. این باعث مهم‌تر شدن مسائل می‌شود.» وی در ادامه عنوان کرد که بازگشت به برجام از دیدگاه اطمینان حاصل کردن از اینکه ایران به طور غیرقانونی اورانیوم ذخیره نکرده باشد، سخت خواهد بود.
این مقام ارشد آژانس اظهار کرد: «اگر ایران دسترسی فوق‌العاده به سوابق و پرسنل ارائه دهد، اطلاع یافتن از فعالیت‌های هسته‌ای ایران طی سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ غیر ممکن نخواهد بود.» گروسی درخصوص ازسرگیری کامل فعالیت‌های بازرسی آژانس در ایران تصریح نمود: «ابتدا باید ببینیم اطلاعات قدیمی که توسط سیستم‌های آژانس اتمی جمع شده بودند هنوز در دسترس هستند یا نه. سپس باید راهی پیدا کنیم تا شکاف به وجود آمده را پر کنیم.» وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «اگر ما جواب برخی از سوالات فنی در رابطه با مشکلاتی که مطرح کرده‌ایم را از سوی ایران دریافت کنیم، آن وقت من با خوشحالی این اطلاعات را منعکس خواهم کرد.» مدیرکل آژانس همچنین تاکید کرد: «پرونده تحقیق درخصوص سه سایت مخفیانه ایران بسته نخواهد شد مگر اینکه آژانس به پاسخ هایی دست یابد.»
تهران چه گفت؟
در مقابل همه ادعاها و حواشی که با آغاز نشست فصلی شورای حکام آژانس علیه ایران مطرح است، مقامات داخلی در کشور نگاه دیگری به سیر تحولات دارند. در همین راستا محمد اسلامی در حاشیه جلسه دیروز جهارشنبه هیئت دولت در جمع خبرنگاران با بیان اینکه سیاست فشار حداکثری و اتهام‌پراکنی به جمهوری اسلامی توسط استکبار و صهیونیسم امری طبیعی است، اظهار کرد: «این جریان معتاد به تحریم و اجرای این سیاست مندرس است و پیش‌نویس قطع نامه‌ای که مطالب بسیار ناصوابی در آن قرار دارد که می‌دانند حقیقت ندارد، از نظر ایران مردود است.» رئیس سازمان انرژی اتمی افزود: «مهم این است که جمهوری اسلامی برای پیشبرد برنامه توسعه هسته‌ای خود برنامه مصوب و اعلام‌شده و مدون دارد و در همین چارچوب فعالیت خود را انجام میدهد». اسلامی تصریح کرد: «موضوعی که اهمیت دارد این است که وزارت خارجه پیگیری بحث تداوم مذاکرات را می‌کند و به اشکال گوناگون در دست اقدام است. آنچه به سازمان انرژی اتمی مربوط می‌شود این است که موارد ادعایی و اتهامی پاسخ داده شود و اگر حسن نیت می‌داشتند و قرار بود که مذاکرات را تداوم بخشند طبیعی بود که قطعنامه‌ای با این ابعاد را ارائه نمی‌کردند.» وی گفت: «امیدوار هستیم که با توجه به حسن نیت و صداقتی که جمهوری اسلامی داشته و پاسخ‌هایی منطقی و مستدلی که به آنها ارائه داده، کارساز واقع شود و اجازه بدهند مسیر طبیعی و غیر سیاسی و روش حرفه‌ای باشد و ضوابط پادمان ملاک باشد تا بتوانند از آن نتیجه بگیرند.»
البته محمد اسلامی در بخش مهمی از سخنان خود تاکید کرد که فعلا سفری از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران در دستور کار نیست؛ گفته ای که در تضاد با مواضع دوشنبه هفته جاری ناصر کنعانی قرار داشت. سخنگوی وزارت خارجه عنوان داشت: «توافق صورت گرفته هیأتی از آژانس به جمهوی اسلامی ایران سفر کند و گفت‌وگوها و مذاکرات را با هم ادامه دهند. چون بخشی از مسائل مرتبط با آژانس به موضوعات مذاکرات رفع تحریم ارتباط دارد، متاسفانه کما فی السابق برخی طرف‌هایی هستند که تلاش می‌کنند بر روند مذاکرات فنی ایران با آژانس تاثیرات منفی بگذارند و روند مذاکرات را مخدوش کنند. این رفتار غیرسازنده، جدید نیست و قبلا هم شاهد چنین رفتارهایی بودیم.» علاوه بر مغایرت و تضاد گفته های رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی پیرامون سفر هیاتی از به ایران، رافائل گروسی هم دیروز چهارشبه این این گفته اسلامی واکنش نشان داد. بر اساس گزارش العربیه، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص لغو سفر هیاتی از آژانس به تهران که محمد اسلامی از آن خبر داد، تاکید کرد: «هیچ تصمیمی در این خصوص به آژانس ابلاغ نشده است.» گروسی گفت: «از ایران می خواهیم که توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه دهد زیرا لغو سفر اوضاع را بدتر می کند و به معنای عدم تحقق هرگونه پیشرفت است.»
این ادعای اسلامی در حالی از زبان وی مطرح می شود که در پی گفت‌وگوها و توافقات صورت گرفته بین رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و مدیرکل آژانس، هفته گذشته هیأتی فنی از ایران به وین سفر کرد و مذاکراتی فنی را با آژانس با هدف رسیدن به رویه ای برای حل اختلافات پادمانی انجام داد. کما اینکه در همین باره ناصر کنعانی دوشنبه جاری و در نشست خبری هفتگی خود اعلام کرد: «ارتباط مستقیم و غیرمستقیم ایران و مشخصا سازمان انرژی اتمی ایران با مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دارد. هیأتی از جمهوری اسلامی ایران هفته گذشته به وین سفر کرد و با مقامات آژانس گفت‌وگو و تبادل نظر داشت. جمهوری اسلامی ایران به تلاش‌های سازنده خودش در ارتباط با آژانس به منظور حل و فصل سؤالات و ابهامات پادمانی ادامه میدهد و در همین چارچوب گفت‌وگوها با آژانس صورت گرفته و ادامه دارد و طرفین برای برداشتن گام‌های بعدی توافقاتی را انجام داده‌اند.»
در همین حال حسین امیرعبداللهیان نیز دیروز چهارشنبه گریزی به مذاکرات هسته ای زد. وزیر امورخارجه در حاشیه جلسه هیات دولت گفت: «به طور مستمر تبادل پیام با طرف آمریکایی وجود دارد و آخرین تبادل پیام ما در کمتر از ۷۲ ساعت گذشته بوده است.» حسین امیرعبداللهیان درباره آخرین اخبار از مذاکرات احیای برجام، اظهار کرد: «آمریکا ریاکارانه عمل می‌کند. به طور مستمر تبادل پیام با طرف آمریکایی انجام می‌شود. آخرین تبادل پیام ما در کمتر از ۷۲ ساعت گذشته بوده است«.
وی ادامه داد: «آمریکا از طریق برخی وزرای خارجه پیام داده و برای مذاکرات عجله دارند، اما ریاکارانه راب مالی در مصاحبه خود می‌گوید مذاکرات در اولویت ما نیست و اشاره می‌کند به تحریکاتی که می‌خواهند نسبت به کف خیابان و اغتشاش در ایران داشته باشند.» امیرعبداللهیان افزود: «هدف آمریکا مشخص است. آنها می خواهند اعمال فشار کنند تا ما از خطوط قرمز خود عدول کنیم اما منافع ملی مردم برای ما مهم است و از آن تخطی نخواهیم کرد، اما برای عبور از تحریم‌ها در مسیر مذاکرات قویا به کار خود ادامه خواهیم داد. امکان توافق برجام با همه ضعف و قوت خود در مذاکراتی که در ماه های گذشته انجام شده، وجود دارد در صورتی که طرف های دیگر به تعهدات خود عمل کرده و برجام برای ما خوب کار کند، از این فرصت استفاده خواهیم کرد. ما برای مذاکره ، مذاکره نکرده ایم، بلکه برای نتیجه مذاکره کرده ایم. به راب مالی و مقامات آمریکایی توصیه می کنم دست از ریاکاری بردارند.»
فارغ از ادعاهای تهران به نظر می رسد که شورای حکام با تحریک آمریکا و تروئیکای اروپایی مجددا عزم خود را برای تصویب و صدور قطع نامه جدید علیه پرونده فعالیت های هسته ای ایران جزم کرده اند. اما در این بین آنچه تعیین کننده سیر حوادث آینده خواهد بود به واکنش تهران در برابر این قطع نامه باز می گردد. همان گونه که قطع نامه پیشنهادی قبلی آمریکا و تروئیکای اروپا علیه ایران که ۱۸ خرداد ۱۴۰۱ در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به تصویب رسید با واکنش تند تهران مواجه شد. در این راستا سازمان انرژی اتمی برخی از همکاری‌های فراپادمانی با آژانس از جمله فعالیت دوربین‌های فراپادمانی، دستگاه اندازه گیری بر خط سطح غنا OLEM و فلومتر این نهاد (آژانس) را در تاسیسات هسته ای قطع کرد.
در عین حال این سازمان در گامی دیگر نصب سانتریفیوژهای پیشرفته را هم عملیاتی کرد. لذا تکرار واکنش مشابه احتمال تشدید تنش سیاسی و دیپلماتیک با محوریت پرونده فعالیت ها هسته ای ایران را به دنبال دارد. از این رو «شرق» در گزارشات پیشین خود تاکید داشت که برگزیدن «تعامل یا تقابل» با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایه صدور قطع نامه از سوی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند در «تعمیق و یا تعدیل» بحران کنونی موثر باشد؛ این نکته ای بود که جلال میرزایی در گفت و گویی که با «شرق» داشت بر آن صحه گذاشت و در این راستا بر این باور بود که با در نظر گرفتن مجموعه ای از شرایط، مشکلات و پرونده های متعددی که در حوزه سیاست خارجی برای جمهوری اسلامی ایران باز شده است، تهران دیگر مانند گذشته از پتانسیل سیاسی و دیپلماتیک لازم برای تقابل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام برخوردار نیست. به خصوص که با تشدید بحران در سیاست داخلی، عملا پشتوانه مردمی از دولت و سیاست خارجی هم وجود ندارد. به همین واسطه نماینده ادوار مجلس اذعان دارد که موتور محرکه لازم در زمینه تقابل با قطع نامه شورای حکام برای دولت رئیسی ایجاد نشده است.
تحلیلگر مسائل بین الملل یادآور می‌شود که دولت رئیسی هم با در نظر گرفتن وضعیت خطیر و حساس کنونی باید منطقی ترین سناریو یعنی تعامل را برگزیند، چرا که میرزایی معتقد است این دولت به تبعات مخرب هرگونه اقدام تقابلی از سوی سازمان انرژی اتمی و دولت رئیسی در برابر قطع نامه شورای حکام واقف است که می تواند بحران از این هم عمیق‌تر کند. به موازاتش یوسف مولایی هم در گپ و گفتی که با «شرق» داشت معتقد بود که چالش کنونی ایران و آژانس که یک چالش حقوقی با رویکرد سیاسی است، هر بار لحن قطع نامه‌های شورای حکام علیه تهران «الزام آورتر، تحکمی تر و تمکینی تر می کند.» با این استدلال حقوقی، او تاکید دارد که ایران رفته رفته باید به سمت همکاری با آژانس پیش برود و اگر در مقابل، ایران به دنبال واکنش متقابل در برابر صدور قطع نامه باشد، بی شک ایران «بحران هسته ای» را برای خود به «ابربحران» بدل خواهد کرد که با توجه به وضعیت نا به سامان دولت رئیسی در همه ابعاد، ایران از پس اداره و عبور از این ابربحران بر نخواهد آمد. /شرق
نظر شما :