نبرد بر سر نفت روسیه تازه آغاز شده است

نویسنده: بلایز مالی، یکی از سردبیران فعال نشریه نشنال اینترست

دیپلماسی ایرانی: در دوم سپتامبرسال جاری میلادی، وزرای دارایی کشورهای جی 7 – کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده – بیانیه ای را منتشر کردند که در آن برنامه های خود را برای تعیین اعمال سقف قیمت نفت خام و فرآورده های نفتی روسیه اعلام کردند. ایده تعیین سقف قیمت بدین گونه است که از کنترل ایالات متحده و اروپا بر خدمات بیمه و حمل و نقل استفاده کند تا آن صنایع را از تسهیل حمل و نقل نفتی که سقف قیمتی اش هنوز تعیین نشده است، منع کند. از این طریق روسیه مجبور به رعایت این مقررات خواهند شد. پس از نهایی شدن این طرح، کشورهای جی 7 امیدوارند که اعمال سقف بر صادرات نفت خام روسیه را از 5 دسامبر آغاز کنند و تعیین سقف برای محصولات پالایش شده را دو ماه بعد از آن دنبال کنند. 

جانت یلن، وزیر خزانه داری آمریکا، در بیانیه جداگانه ای که در همان روز منتشر شد، این اقدام را "گامی مهم و رو به جلو" در دستیابی به اهداف دوگانه خود یعنی اعمال فشار نزولی بر قیمت جهانی انرژی نامید. او در عین حال اعلام کرد گروه جی 7 تلاش خواهند کرد کسب درآمد برای رئیس جمهور روسیه را که هدفش تامین هزینه های جنگ و ادامه اقدامات وحشیانه ارتش این کشور در اوکراین می باشد، محروم کند. 

ایالات متحده و اروپا امیدوارند چنین مانوری به پر کردن شکاف در تحریم‌های بی‌سابقه‌ای که غرب از زمان حمله روسیه به اوکراین علیه این کشور اعمال کرده است، کمک کند. تاکنون، اقتصاد روسیه به دلیل فروش نفت توانسته است سرپا بماند. بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، مسکو تا ماه ژوئیه سال جاری از طریق فروش نفت ۷۴ میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. اگر جی 7 بتواند با موفقیت سقف قیمتی را اعمال کند، در آن صورت خواهند توانست قیمت نفت را نسبتاً ثابت نگه داشته و درعین حال سودآوری روسیه را از محل فروش منابع انرژی محدود کند. سؤالات در مورد اینکه آیا این طرح می تواند عملی شود و چقدر مؤثر خواهند بود، همچنان باقی است.

مهمترین این سؤالات پاسخی است که مسکو ارائه داده است. سرگئی واکولنکو، تحلیلگر مستقل انرژی و رئیس سابق استراتژی و نوآوری در موسسه گازپروم نفت، در مقاله ای در جولای 2022 برای Carnegie Politika نوشت: «روسیه یک بازیگر استراتژیک با عملکرد ارزشی عجیب است و در بازی های با جمع منفی صفر ماهرانه عمل می کند. با در نظر گرفتن این موضوع، مسکو به خوبی می‌تواند بلوف های غرب را بخواند و نه تنها سقف قیمت، بلکه یک کف قیمتی برای نفت خام خود تعیین کند و صادرات با قیمتی کمتر از این آستانه را ممنوع نیز کند سپس مسکو می‌تواند به سادگی منتظر بماند تا خریدارانی که از این کارتل جدا شده‌اند درب خانه‌اش را بزنند.»

پوتین قبلاً کشورهایی را که در محدود کردن قیمت نفت مشارکت داشته اند، تهدید کرده است و مانند هر تحریم دیگری، پوتین و متحدانش مطمئناً اینگونه تصورمی کنند که چگونه می‌توانند با موفقیت این اقدامات را دور بزنند، از جمله اینکه آیا صادرات نفت می‌تواند توسط شرکت های بیمه روسی و آسیائی تضمین شود؟

عامل مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که سایر سهامداران مهم خارج از روسیه یا گروه جی 7 از جمله کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) چگونه به این ابتکارعمل پاسخ خواهند داد. جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا در اوایل تابستان امسال به عربستان سعودی سفر کرد تا ریاض را متقاعد کند نفت بیشتری را پمپاژ و به بازارهای جهانی ارسال کند، تا حدی به منظور کاهش اثرات محدودیت تعیین سقف قیمت احتمالی بر نفت روسیه. درآن زمان، گزارش شد انجام این کار تقریباً غیرممکن است به این دلیل که عربستان سعودی ممکن است توانائی عرضه نفت کافی را نداشته باشد. 

از طرفی کمک به غرب در اعمال تعیین سقف قیمت نفت روسیه ممکن است با منافع عربستان سعودی و سایر اعضای اوپک در تضاد باشد. تعیین سقف قیمت، توانایی اوپک را در تعیین قیمت جهانی نفت به طور مستقیم تهدید خواهند کرد. روسیه ممکن است در اینجا از کشورهای عضو اوپک کمک بگیرد. برای آنها، یک کارتل خریداران نوظهور به طور بالقوه خطر دستکاری کل بازار نفت و قیمت‌های آن را دارد. بنابراین، صرف نظر از اینکه عربستان سعودی توانائی عرضه نفت اضافی را دارد یا نه، اما در افزایش صادرات ممکن است مردد باشد.

اگرچه واکنش این کشور به تعیین سقف قیمت هنوز مشخص نیست، اما تاکنون عربستان سعودی و سازمان اوپک رویکرد مخالفی را در پیش گرفته اند. در نتیجه کاهش اخیر قیمت نفت، این سازمان با کاهش تولید موافقت کرد.

در نهایت، جی 7 احتمالاً به خرید از چین و هند نیز نیاز خواهد داشت تا طرح خود را بتواند با موفقیت اجرائی کند. این دو قدرت اقتصادی از خریداران بزرگ نفت روسیه از زمان حمله این کشور به اوکراین بوده اند و مسئول بیش از نیمی از کل صادرات نفت روسیه از طریق دریا هم هستند. تاکنون، هر دو کشور در مورد نحوه پاسخگویی به تعیین سقف قیمت متعهد نبوده اند: وزیر نفت هند، شری هاردیپ سینگ پوری گفته است که این پیشنهاد را بررسی خواهد کرد اما در نهایت هیچ تضاد اخلاقی در تجارت با روسیه ندارد. پوری در اوایل این ماه در یک سخنرانی گفت من یک وظیفه اخلاقی در قبال مصرف کننده خود دارم. 

سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز گفت: «پکن امیدوار است که کشورهای مربوطه تلاش‌های سازنده‌ای برای کاهش تنش در اوضاع از طریق گفت وگو و رایزنی انجام دهند، نه اینکه برعکس عمل کنند».

اگر روسیه به سقف قیمتی پایبند نباشد، می تواند زمینه های وقوع جنگ فرسایشی بین مسکو و غرب را ایجاد کند. اگر پوتین تصمیم بگیرد صادرات نفت به کشورهایی را که سقف تعیین شده را قبل از ماه دسامبراعمال می‌کنند متوقف کند، قیمت نفت دوباره افزایش می‌یابد و یک دردسر سیاسی برای بایدن پیش از نزدیک شدن به انتخابات میان ‌دوره‌ای کنگره ایجاد خواهند کرد.

در نتیجه، در حالی که اهداف پشت پرده تعیین سقف قیمت نفت امکان دارد که ارزشمند باشد، اما ممکن است در عمل انجام آن دشوار باشد. ذینفعان بسیار زیادی وجود دارند که باید در نظر گرفته شوند و اگر گروه 7، روسیه و اوپک همگی تمایل به تسلیم شدن نداشته باشند، هزینه های احتمالی می تواند قابل توجه باشد.

منبع: نشریه نشنال اینترست/ ترجمه: علیرضا رضوانپور