بعید است ایران پیشنهاد بورل را بپذیرد

نویسنده: لورا روزن (Laura Rozen)

دیپلماسی ایرانی: دیپلمات های آمریکایی و اروپایی و نیز کارشناسان مسائل هسته ای ایران، چندان خوشبین نیستند که ایران با متن نهایی سازش بر سر احیای برجام که این هفته توسط اتحادیه اروپایی به طرف های گفت وگو داده شده، موافقت کند. یک دیپلمات اروپایی روز پنجشنبه گفت: "تلاش داریم با بکارگیری همه ابزارها، اختلافات باقیمانده را پل بزنیم اما تاکنون پیشرفتی نداشته ایم." 

یک مقام رسمی اروپایی هم می گوید: "ایرانی ها (یا) متوقف مانده یا چندین خواسته غیرواقع بینانه را پیش می کشند. مثلا می گویند ما به برجام باز نمی گردیم مگر آنکه رافائل گروسی همه پرونده ها را ببندد. هر کس توجهش به جایی دیگر است اما این تابستان، زمانی است که کارها رو به سراشیبی می رود."

علی واعظ از گروه بین المللی بحران روز پنجشنبه درباره پیشنهادِ به روز شده اتحادیه اروپایی گفت: "تا جایی که من می دانم، این پیشنهاد دربردارنده چندین اصلاحیه است و هیچ امتیاز بنیادینی توسط هیچ طرفی به طرف دیگر داده نشده است. بنابراین تقریبا مطمئنم که این پیشنهاد نمی تواند انتظارات ایران را برآورده کند. البته اگر ایرانی ها به دنبال راهی آبرومند برای بیرون شدن از این وضعیت هستند، این پیشنهاد چنین ویژگی ای را در خود دارد اما فکر نمی کنم مسئله، این باشد. بنابراین متاسفانه فکر نمی کنم که این آخرین تقلا هم بتواند برجام را نجات دهد."

هنری راوم، از گروه مشاوره یورواشیا بر این باور است که هم ایران و هم آمریکا و دیگر طرف های برجام، چه بسا هنوز هم ریسک های بزرگی را در اعلام مرگ برجام می بینند. در عین بدبینی ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپایی که چشم انداز حصول توافق را همچنان رو به نزول می بینند... هنوز هم یک علاقه مستحکم در هر دو طرف ایران و آمریکا وجود دارد که مانع خواندن فاتحه برجام می شود.

راوم می افزاید: "فکر می کنم منافع بسیار زیادی در زنده نگاه داشتن این روند وجود دارد. برای ایران، "تداوم فرایند وین، حتی اگر عملا گفت وگویی انجام نشود یا نتیجه ای به دست نیاید، از بازار داخلی حمایت کرده امکان می دهد ایران در صحنه بین المللی فعال بماند و پوششی برای گسترش برنامه هسته ای خود فراهم آورد." 

این کارشناس می افزاید: "فکر می کنم برای آمریکا هم اعلام شکست برجام به معنی ضرورت اجرای یک طرح B است و به نظر می رسد که علاقه بسیار کمی به افتادن در این سراشیبی وجود دارد. به نظرم دولت آمریکا با محدودیت های سیاسی و عملی واقعی درباره آنچه می تواند انجام دهد و آنچه می خواهد درباره یک طرح B انجام دهد، روبه روست."

راوم می گوید: "هدف روشن (آمریکا) این است که مراقب صادرات نفت و پتروشیمی ایران باشد و وزارت خزانه داری هم تاحدودی این مسیر را رفته اما آمریکا، اهداف جهانی دیگری هم دارد که از جمله آنها فشار بر روسیه در جنگ اوکراین است که امکان دارد تشدید تحریم های ایران را به یک اولویت دست دوم تبدیل کند."

ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم می گوید که در حال مرور پیشنهادِ به روز شده جوزف بورل، کمیسر عالی اتحادیه اروپایی است اما گفت که "تا به امروز، این ایران، و نه ایالات متحده، بوده که نخواسته به توافقی که از ماه مارس روی میز است، پاسخ مثبت بدهد... ما عامل تاخیر نبوده ایم، تنها کشوری که جلوی بازگشت به برجام را گرفته، ایران بوده است. آنها هیچ نشانه ای از یک تصمیم سیاسی برای بازگشت به برجام، از خود بروز نداده اند. این است که ما همزمان برای دو سناریوی بازگشت به برجام یا از هم پاشیدن آن آماده می شویم."

علی واعظ هم سنجش های ایران را تحت تاثیر جنگ روسیه در اوکراین می بیند. او می گوید: "ایرانی ها بر این باورند که زمستان آینده، اروپایی ها با توجه به تردیدها بر سر ادامه جریان انرژی از روسیه، چنان برای نفت و گاز ایران مستاصل می شوند و چنان درباره پیشرفت هسته ای ایران نگران خواهند شد که بر آمریکا فشار خواهند آورد تا امتیازاتی را بدهد که مایل به واگذاری آنها نیست."

واعظ همچنین می گوید: "به نظرم آمریکا هم فکر می کند که با گذشت زمان، ایران در می یابد که اوضاع اقتصادش، زیر فشار تحریم ها، بدتر و بدتر می شود و روسیه و چین هم چندان کار مهمی برای تنفس اقتصاد ایران نخواهند کرد." 

واعظ سپس می افزاید: "اما همه چیز با یک بدسنجی به هم می ریزد."

وی می گوید: "نشانه هایی هست از اینکه چه بسا روسیه و چین، در علاقه خود به احیای برجام بازنگری کنند و ترجیح دهند که فعلا آمریکا دست به گریبان مدیریت شرایط ناپایدار کنونی باشد. شاید با واقعیت های این جهان تازه، روسیه و چین خط قرمزهایشان نسبت به گذشته دگرگون شده باشد. شاید خط قرمز کنونی آنها (درباره برنامه هسته ای ایران)، نظامی شدن آن باشد."

واعظ می افزاید: "احتمالا پکن و مسکو تا جایی که ایران به بمب هسته ای دست نیابد، از بروز بحرانی (میان آمریکا و ایران) استقبال می کنند تا آمریکا را در خاورمیانه گیر بیاندازند و توجهش را از روسیه و چین منحرف کند." وی می گوید: "جالب توجه اینکه در اخبار رسانه های چینی درباره گفت وگوی تلفنی روز جمعه شی جینپینگ، رئیس جمهوری چین و ابراهیم رئیسی، همتای ایرانی او هیچ اشاره ای به مسئله هسته ای ایران نشده است."

ساحیل شاه، از شبکه رهبری اروپایی، ایران را ترغیب به پذیرش توافق می کند حتی اگر تردیدهایی درباره آنچه یک رئیس جمهوری بعدی در آمریکا انجام می دهد، وجود داشته باشد. وی می گوید: "هر جایگزینی که برای برجام باشد، این ایران است که بیشترین زیان را خواهد دید که از جمله آنها انزوای دیپلماتیک و اقتصادی بیشتر است. ایران باید از فرصت های اقتصادی این توافق بهره بگیرد تا صرف نظر از آنچه در آینده رخ خواهد داد، تاب آوری بیشتری بدست آورد."

منبع: دیپلمات / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11