شمارش معکوس برای توافق هسته‌ای ایران

نویسنده: بشیر البکر

دیپلماسی ایرانی: با پایان یافتن یک دور نشست در دوحه در راستای مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای، فضای انتظاری همراه با نگرانی حکم‌فرما شده است. در همین راستا منطقه خلیج فارس و خاورمیانه در مرحله‌ای از شمارش معکوس به سرمی‌برد قبل از اینکه طی چند هفته بعد وارد مرحله جدیدی شود که مشخصات آن را تلاش‌های جاری برای حل و فصل نقاط مورد اختلاف میان تهران و واشنگتن مشخص می‌کند.

احتمال شکست یا موفقیت در راستای عبور از این اختلافات و موانع  برابر و یکسان است. گره اصلی حذف سپاه پاسداران از فهرست تحریم‌های آمریکا بود. آمریکا برای این کار آماده بود، اگر تهران گام‌های متقابل را برمی‌داشت؛ اما ایران این کار را انجام نداد. این گام‌ها شامل توقف فعالیت های سپاه پاسداران در مناطق درگیری مانند یمن، سوریه و حمایت از حزب الله می‌شود. طبق روایت آمریکا ایرانی‌ها آماده نبودند از این رو این موضوع خارج از چارچوب مذاکره باقی ماند؛ اما در دستور کار مطرح است.

علی رغم بدبینی محافل رسمی آمریکایی نشانه‌هایی مبنی بر سنگینی کفه ترازو به سمت دستیابی به توافقی برای حل و فصل نقاط مورد اختلاف وجود دارد. نخستین نشانه برگزاری مذاکرات در دوحه است که برای نزدیک کردن مواضع دو طرف نقش ایفا می‌کند و باور دارد توافق منطقه خلیج فارس را از درگیری دور می‌کند. نشانه دوم تحرکات دیپلماتیک در منطقه از جمله سفر نخست وزیر عراق به عربستان و تهران و سفر وزیر امور خارجه ایران به آنکاراست. 

مشخص بود هدف اصلی سفر مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق به ریاض و تهران، تشدید تلاش‌ها در راستای میانجیگری میان دو کشور بود و از اظهارات تهران به نظر می‌رسد پیشرفتی در این راستا صورت گرفته؛ اما محتاطانه و در انتظار تحولات در مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای است.

روشن است تهران اکنون خواستار بازی با این برگه است تا این پیام را به همه برساند که آماده گشودن صفحه تازه‌ای در منطقه است، از توافق هسته‌ای به عنوان ابزاری برای تهدید همسایگان خود استفاده نخواهد کرد و حل و فصل اختلاف با همسایگانش در مرکز توجه این کشور قرار دارد. از این رو تمایل خود برای بهبود روابط با عربستان را ابراز کرده؛ چرا که ریاض از طرف‌هایی است که بیشترین مخالفت را با توافق هسته‌ای دارد.

با این حال مواضع برخی طرف‌های به اصطلاح «گردهمایی نقب» به ویژه اسرائیل قابل توجه است. وزیر دفاع اسرائیل اعلام کرد تل‌آویو مخالف توافق هسته‌ای با ایران نیست؛ اما مخالف هرگونه توافق بد است، از این رو با واشنگتن برای بهبود آن همکاری می‌کند. این سخنان یعنی اسرائیل موفق به الغای آن نشده با وجود اینکه فشار زیادی بر آمریکا برای منصرف کردن دولت بایدن از احیای توافق وارد کرده است. بهبود توافق برای اسرائیل اعمال نظارت بر تمام پروژه نظامی ایران به ویژه موشک‌های بالستیک و پهپادهای این کشور است و این مسئله به معنای این نیست که جریان حامی نابود کردن برنامه هسته‌ای ایران در اسرائیل تصمیم گرفته در نهایت سکوت کند بلکه این احتمال در انتظار برای شرایط مناسب همچنان باقی است.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11