تشبیه زلنسکی از اوکراین به اسرائیل، یعنی چه؟

نویسنده: دانیل شاپیرو Daniel B. Shapiro (سفیر پیشین آمریکا در اسراییل) 

دیپلماسی ایرانی: ولادیمیر زلنسکی، رییس جمهوری اوکراین چندی پیش در گفت وگو با خبرنگاران آینده ای را که برای اوکراین می بیند، با عبارتی غیرمعمول توصیف کرد: "یک اسرائیل بزرگ". وی گفت: امیدواری ها به یک اوکراین "کاملا آزاد و لیبرال" جای خود را به واقعیتی داده که در آن، نیروهای مسلح سالن های سینما و فروشگاه ها را گشت زنی می کنند. من مطمئنم که در ده سال آینده، امنیت ما، مسئله درجه اول کشور خواهد شد."

اکنون که نیروهای روسیه از اطراف کیف عقب نشینی کرده اند که حکایت از موفقیت اوکراین در پس راندن موج نخست تهاجم کرملین دارد، زمان آن رسیده که زلنسکی به آمادگی برای آینده و احتمالا دور طولانی تر این ستیز در آینده بیندیشد.

اما منظور از عبارت "یک اسرائیل بزرگتر" چیست؟ جمعیت اوکراین چهار برابر اسرائیل است و قلمروش هم بسیار گسترده تر. به نظر نمی رسد که این یک مقایسه مناسب باشد. با این حال وقتی فاکتورهایی همچون تهدیدهای امنیتی منطقه ای و جمعیت بسیار بسیج شده را منظور کنیم، وجوه مشترک این دو کشور جنگ زده، بیش از آنی است که تصور کنید.

بنابراین اگر زلنسکی واقعا الگوی اسرائیل را برای آینده اوکراین در ذهن دارد، می توان برخی مشخصه های کلیدی ای را بر شمرد که باید با شرایط اوکراین سازگار شوند:

• امنیت در اولویت نخست: هر دولتی در اسرائیل، نخستین و مهمترین وعده اش این است که امنیت را تامین خواهد کرد و می داند که با همین ملاک هم داوری خواهد شد. شهروندان معمولی اسرائیلی، و نه تنها سیاستمداران، توجه نزدیکی به تهدیدهای امنیتی دارند که هم از مرزها و هم در داخل آنها را دنبال می کند و به همین دلیل است که بیشتر مردم، کسی را انتخاب می کنند که بتواند این وعده را عملی سازد.

• همه مردم در تامین امنیت فعال هستند: الگوی اسرائیلی، از نگرش زلنسکی به امنیت که صرفا توسط نیروهای امنیتی تامین شود، فراتر می رود: بیشتر جوانان اسرائیلی در ارتش خدمت می کنند و بسیاری شان هم پس از خدمت سربازی در حرفه های مرتبط با امنیت مشغول به کار می شوند. یک هدف مشترک، همه شهروندان را متحد می کند: اینکه آماده فداکاری مشترک باشند. افراد غیرنظامی مسئولیت خود در اجرای پروتکل های امنیتی را می پذیرند و برای رسیدن به این هدف، همراهی می کنند. حتی برخی شان خود را مسلح می کنند (البته تحت نظارت شدید). بسیج گسترده جامعه اوکراین برای دفاع همگانی، نشان میدهد که کشور از چنین پتانسیلی برخوردار است. زلنسکی در سخنان خود به چنین واقعیتی اشاره می کرد که "امنیت از توان و استحکام هر خانه، هر ساختمان، هر فردی سرچشمه می گیرد."

• تنها راه، دفاع از خود است: اگر یک اصل برای دکترین امنیتی اسرائیل وجود داشته باشد، این است که اسرائیل، خود از خود دفاع می کند و برای نبردهایش متکی به دیگر کشورها نیست. مصائب تاریخی یهودیان این درس را عمیقا در روح آنان خلیده است. شرایط اوکراین هم که مجبور شد به تنهایی و علیه تجاوز یک قدرت بزرگتر بجنگد، همین نتیجه را می دهد: به ضمانت های دیگران وابسته نباش.

• اما شراکت های دفاعی فعال هم داشته باش: دفاع از خود به معنی انزوای کامل نیست. اسرائیل از شراکت های دفاعی فعالی، بویژه با ایالات متحده بهره می برد که کمک های سخاوتمندانه نظامی را در اختیارش می گذارد. همچنین با دیگر کشورها هم به اشتراک اطلاعاتی، فن آوری و آموزش می پردازد.

در حالی که اوکراین احتمالا در آینده نزدیک به ناتو نخواهد پیوست، می تواند شراکت های امنیتی اش را با اعضای این پیمان تعمیق ببخشده و کمک، جنگ افزار، اطلاعات و آموزش دریافت کند تا توانایی اش در دفاع از خود را بیشتر کند.

• سلطه اطلاعاتی: اسرائیل، از نخستین روزهای تاسیسش عمیقا در زمینه توانمندی های اطلاعاتی سرمایه گذاری کرد تا اطمینان یابد که از ابزارهای لازم برای ردیابی و بازدارندگی دشمنانش برخوردار خواهد بود و هرگاه لازم شود، می تواند در ضربه زدن به آنان، پیشدستی کند. اوکراین نیازمند ارتقای سرویس های اطلاعاتی خود است تا در برابر توانمندی های روسیه بایستد و اطمینان حاصل کند که برای جلوگیری و پس زدن حملات روسیه، آمادگی دارد.

• فن آوری، کلید است: هرچند که اسرائیل متکی به کمک های آمریکاست اما، همیشه به دنبال راه حل های فن آورانه بومی برای بزرگترین چالش های خود بوده است. سامانه های دفاعی چندلایه راکتی و موشکی، سامانه های ضدپهپادی و فن آوری های ردیابی تونل، تنها نمونه های اخیر این رویکرد هستند. اوکراین که خانه درخشانترین ذهن های فن آورانه است، تهدیدهای پیش روی کشور را از هر شریکی بهتر می شناسد و باید به دنبال سرمایه گذاری بر روی راه حل های بومی باشد که برایش این امکان را فراهم می کند که بالاترین واکنش ها را نشان داده و با تهدیدهای تازه سازگار شود.

• سامانه های نوآوری بسازید: آموزش هایی که بسیاری از اسرائیلی ها در ارتش در زمینه  نوآوری در فن آوری های پیشرفته high-tech innovation می بینند، به یک اکوسیستم نوآوری غیرنظامی یاری می رساند که به نوبه خود، توسعه فن آوری های امنیتی تازه را به پیش می راند.

در درون اسرائیل، تمرکز دائمی بر امنیت، موجب نشده تا از تقویت هسته ها و کانون های مردمسالار غفلت شود.

اوکراین، کمبودی در استعدادهای مهندسی و برنامه نویس (که بسیاری شان هم در استخدام استارت آپ های اسرائیلی هستند) ندارد. تشویق جریان آزاد استعداد و ایده پردازی میان فضاهای نوآوری نهادهای امنیتی با شهروندان و نهادهای شهری، به دستاوردهای درازمدت امنیتی و اقتصادی می انجامد.

• حفاظت از نهادهای مردمسالار: اسرائیل همچنان به چالش خود برای پایان بخشیدن به ستیز با فلسطینی ها ادامه می دهد تا هم امنیت خودش را تامین کند و هم حق تعیین سرنوشت فلسطینی ها را. اما در درون اسرائیل، تمرکز دائمی بر امنیت، موجب نشده تا از تقویت هسته ها و کانون های مردمسالار غفلت شود. به نظر می رسد که زلنسکی از این چالش آگاه باشد که نیازمند مراقبت و نگهداری مستمر است. همچنین می داند که دموکراسی یک پیش نیاز هم دارد: وی می گوید: "حاکمیت خودکامه در اوکراین، نشدنی است."

به نظر می رسد که اوکراین، همچون اسرائیل در جنگ های اولیه اش، اکنون یک تهدید وجودی تند را دفع کرده باشد اما جنگ هنوز با پایانش بسیار فاصله دارد. با سازگار کردن ذهنیت کشور برای پیاده سازی جنبه هایی از رویکرد اسرائیل در برابر چالش های امنیتی تاریخی، مقام های اوکراین می توانند با اعتماد به نفس با چالش های مهم امنیت ملی خود روبه رو شده و کشوری با همان سطح از تاب آوری بسازند.

منبع: شورای آتلانتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11