چرا به موازات توقف نشست وین، نشست بغداد آغاز به کار کرد

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی – آن طور که رسانه های نزدیک به دبیر شورای عالی امنیت ملی عنوان کرده اند گویا پنج شنبه گذشته دور پنجم مذاکرات بین مقامات ارشد دبیرخانه این شورا (شورای عالی امنیت ملی ایران) و رئیس سرویس اطلاعاتی عربستان به عنوان نمایندگان تام‌الاختیار دو کشور در بغداد با هدف احیای روابط تهران - ریاض برگزار شد؛ مذاکراتی که با وقفه ای چند ماهه دوباره از سر گرفته شده است. 

به نقل از همین رسانه ها فضای مثبت مذاکرات اخیر بین تهران و ریاض حتی زمزمه دیدار وزاری امور خارجه دو طرف را هم مطرح کرده است. هر چند که پیش از آن هم قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق در یک گام رو به جلو ابراز امیدواری کرده بود که این دور از مذاکرات (دور پنجم) ایران و عربستان در بغداد به بازگشایی سفارتخانه های دو کشور منجر شود. 

دور پنجم مذاکرات بین ایران و عربستان با میانجیگری عراق و عمان در شرایطی برگزار شد که شاهد توقف 45 روزه مذاکرات وین هستیم. از این منظر روشن شدن موتور نشست بغداد به موازات خاموش شدن موتور نشست ها در وین گویای آن است که  واشنگتن از طریق دیپلماسی معکوس سعی دارد با ترمیم روابط تهران – ریاض به تعدیل نگاه ایران در مذاکرات احیای برجامی برسد. 

این در حالی است که تا پیش از این، گزاره تحلیلی غالب از سایه سنیگن نشست وین بر نشست بغداد حکایت داشت. خاصه آنکه اساسا نفس شکل گیری نشست بغداد به واسطه آغاز مذاکرات وین از فرودین ماه سال گذشته و در واپیسین ماه های حیات دولت دوازدهم بود. 

پیرو نکته مذکور این نگاه حاکم بود که کشورهای حاشیه خلیج فارس تا زمان توافق در وین، احیای برجام و بازگشت ایران به تعهدات هسته ای و نهایتا رفع نگرانی در این خصوص (فعالیت های هسته ای ایران)، مذاکرات بغداد و دیگر تلاش های دیپلماتیک منطقه ای را کج دار و مریز ادامه دهند. لذا تا پیش از تعیین تکلیف برجام کشورهای منطقه با محوریت عربستان، نه توان، نه اجازه و نه تمایلی به احیای روابط با ایران نداشتند. 

لذا در این راستا منطقی آن بود که با توقف، انسداد و شکست فعلی در مذاکرات وین، نشست بغداد هم به حاشیه کشیده شود. اما واقعیت های عرصه سیاست خارجی نشان از این دارد که کاخ سفید چراغ سبز خود را به ریاض نشان داده است تا با نشست بغداد و استفاده از مهره عربستان به توازن بخشی سیاسی در برابر تهران، ذیل نشست وین دست یاید. حال آنکه تا پیش از این تحرکات عربستان سعودی در کنار اسرائیل، امارات، بحرین، مصر و ...، تکه مکمل پازل تلاش جدی کنگره آمریکا برای عدم خروج سپاه از لیست گروه های تروریستی ایالات متحده موسوم به FTO و شکست مذاکرات وین بوده است. 

با این تفاسیر ریاض هم بر خلاف نگاه غایی خود اکنون در اقدامی مصلحتی به واسطه از سرگیری نشست بغداد سعی در ریل گذاری دیپلماتیک با هدف کنترل تهران دارد. به ویژه که اگر تداوم توقف مذاکرات وین و تشدید اختلافات کنونی بین ایران و آمریکا در مسائل باقیمانده برجام از خروج سپاه از FTO گرفته تا انتقام و ... به اتخاذ تصمیمات و رفتارهای رادیکالی از سوی تهران منجر شود.  

با توجه به آنچه گفته شد ریاض اکنون در تلاش برای ایجاد تعادلی منطقی بین دیپلماسی چراغ خاموش تهران و دیپلماسی معکوس واشنگتن است که جمهوری اسلامی ایران به مهره غیرقابل کنترل بدل نشود. 

پس مطرح شدن پارمترای چون تغییر رفتار عربستان در قبال ایران به واسطه تبعات جنگ یمن و مسائلی نظیر آن اساسا محلی از اعراب ندارد، چرا که هیچ ِاِلمانی در تحولات منطقه ای نمی تواند مویدی بر عقب گرد ریاض در برابر تهران باشد، مگر آنکه پیگیری مجدد نشست بغداد را سناریویی از جانب واشنگتن بدانیم که سعودی ها به ناچار آن را در دستور کار قرار داده اند./شرق