گزینه های موجود برای نفت روسیه
جنگ اوکراین و جایگاه ترکیه در تغییر ژئوپلیتیک انرژی
نویسنده: فرشاد عظیمی، فارغ التحصیل مطالعات خاورمیانه از دانشگاه تهران
دیپلماسی ایرانی:
1- فرآیند های تغییر و تحول بعد از جنگ اوکراین
جنگ روسیه علیه اوکراین چشم انداز انرژی جهانی و ژئوپلیتیک آن را به شیوه های عمیقی تغییر خواهد داد. روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت و گاز در جهان، روابط مستقیم انرژی با بیشتر کشور اروپایی و همچنین چین، ژاپن، کره جنوبی، ویتنام و سایرین دارد. اگر صادرات زغال سنگ هم به آن اضافه شود، ده ها کشور دیگر، از جمله هند، مرتبط می شوند. روسیه از زمان شوروی از این صادرات بعنوان اهرم سیاسی استفاده کرده است. اما حمله به اوکراین، روسیه را به یک بازیگر منفرد تبدیل کرد. مشتریان انرژی آن فقط نگران تحریم ها نیستند. بیشتر آنها در حال تجدید نظر در مورد اتکای خود به خود مسکو هستند. آنها می بینند که شرکت های بزرگی مانند بی پی، شل و اکسون موبیل از روسیه خارج می شوند و به طور بالقوه میلیاردها دلار دارایی را پس از چندین دهه سرمایه گذاری رها می کنند. با خروج، شرکت های انرژی غربی بخش انرژی روسیه را از سرمایه و تخصص بسیار مورد نیاز محروم خواهند کرد حتی ایتالیا وام یک پایانه جدید صادرات گاز طبیعی در قطب شمال روسیه را مسدود کرد. در این زمینه در درازمدت، جنگ اوکراین باعث انتقال اروپا از سوخت‌های فسیلی به ویژه نفت و گاز روسیه به سایر منابع انرژی می شود. اما در کوتاه مدت، جایگزینی نفت روسیه برای مشتریان اروپایی دشوار خواهد بود.
گزینه های موجود برای نفت روسیه در سه مورد برجسته هستند. در اولین وهله شرکای کشور های غربی در اوپک مانند عربستان و امارات به ذهن خطور میکند اما، اوپک سریعاً اعلام کرد که کمبودی وجود ندارد حتی در گزارش ماهانه خود، این کارتل گامی غیرعادی برداشت و اذعان کرد که جنگ تهدیدی برای تشدید افزایش تورم جهانی است. با این وجود حتی سفر بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، به امارات متحده عربی و عربستان سعودی برای تولید نفت بیشتر نتوانست این کشور ها را در برابر فشار ایالات متحده، ژاپن و کشورهای اروپایی برای تسریع افزایش تولید راضی کند، به همین جهت اخیرا شاهد موفقیت اکثر عملیات انصار الله در عربستان هستیم که تا چند وقت پیش این حملات با همکاری آمریکا ناکام می ماند. بنابراین فشار غیر مستقیم به ریاض برای افزایش تولید ممکن است اوضاع را تغییر دهد. برآوردها نشان می دهد که اوپک به رهبری سعودی ها بین 3.7 تا 5 میلیون بشکه در روز ظرفیت مازاد تولید نفت در دسترس دارد. افزایش 1.5 میلیون بشکه ای در روز می تواند 40 درصد دیگر از وابستگی اروپا به روسیه را جبران کند.
عامل بعدی بازگرداندن توافق هسته ای ایران هست، در این راستا اولویت سیاست خارجی برای جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا احیای این توافق هست که به ایران در ازای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای این امکان را می‌دهد که بین 1.2 تا 1.5 میلیون بشکه نفت در روز به بازار جهانی اضافه کند و همینطور افزایش تولید و صادرات نفت آمریکا که این در واکنش به قیمت های بالای 90 دلار در هر بشکه اتفاق می افتد. اما این شرکت ها با احتیاط حرکت کرده اند و به دنبال جلوگیری از تولید بیش از حد هستند که می تواند باعث سقوط قیمت و احتمالاً حتی ورشکستگی شود. در این زمینه حتی در بحث گاز، اروپا بیش از نفت به روسیه وابسته است، با این حال گزینه هایی برای کمک به کاهش بحران وجود دارد، در این زمینه شرکت های آمریکایی محموله گاز طبیعی مایع را به سراسر اقیانوس اطلس فرستادند اما ظرفیت اوج صادرات ایالات متحده برای جایگزینی عرضه روسیه درحدی نیست که بتواند جایگزین مطمعن گاز آن کشور شود. البته برنامه های رشد در جاهای دیگر نیز وجود دارد، قطر قصد دارد ظرفیت خود را تا سال 2027 به میزان قابل توجهی افزایش دهد. ذخایر گاز تازه توسعه یافته در شرق آفریقا، پاپوآ گینه نو و شرق مدیترانه به پایانه‌های صادراتی گاز طبیعی مایع افزوده خواهند شد. در چنین متنی ادامه جنگ اوکراین باعث شده برای تامین امنیت انرژی در بلند مدت از طریق کربن زدایی توافق سبز اروپایی تقویت شود، این پروژه عظیم با قرار دادن نگرانی‌های اقلیمی در مرکز سیاست انرژی، قصد دارد تا سال 2050 جو آب و هوای قاره به سمت گرم شدن را خنثی کند. این طرح همه حوزه های اصلی استفاده از انرژی، از ساختمان ها و بهره وری گرفته تا بازارهای برق را با تاکید زیادی بر روی تغییر به منابع بدون کربن و کم کربن پوشش می دهد.
2_جایگاه ترکیه در تغییر ژئوپلیتیک انرژی
ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در خاورمیانه، آسیای مرکزی و اروپا و در تلاش برای عضویت در اتحادیه اروپا به عنوان یک کشور ترانزیتی و تسهیل کننده صادرات گاز، پتانسیل خود را برای شریک استراتژیک انرژی به عنوان یکی از قوی ترین استدلال های خود برای الحاق به اروپا می داند. در این زمینه انتقال گاز دریای خزر به ایتالیا یکی از ابعاد همکاری های گازی آذربایجان، ترکیه و اروپا است. با همکاری آنکارا و باکو امکان انتقال گاز از میدان گازی شاه دنیز در دریای خزر از سواحل جمهوری آذربایجان به اروپا وجود دارد. آنکارا از انتقال گاز آذربایجان به ایتالیا به عنوان آغاز فصل جدیدی در نقش ترکیه در تامین انرژی قاره اروپا یاد می کند. این انتقال که از طریق خط لوله ترانس آدریاتیک آغاز شده، شامل سه بخش (خط لوله قفقاز جنوبی، خط لوله ترانس آناتولی و خط لوله ترانس آدریاتیک) است. خط لوله گاز ترانس آدریاتیک به طول 878 کیلومتر از یونان، آلبانی و دریای آدریاتیک به جنوب ایتالیا می رسد. این پروژه قرار است سالانه 8 میلیارد متر مکعب گاز به ایتالیا، 1 میلیارد متر مکعب در سال به یونان و 1 میلیارد متر مکعب در سال به بلغارستان ارسال کند که نقش مهمی در امنیت و تنوع انرژی اروپا ایفا می کند وسهام داران آن شامل بریتیش پترولیوم، سوکار و اسنام هر کدام با 20 درصد سود، فلوکسی با 19 درصد سود، اناگاس با 16 درصد سهام و اکسپو با 5 درصد هستند.
مورد بعدی صادرات گاز اقلیم نیمه خودمختار کردستان عراق هست که این خط لوله وابستگی متقابل بین اقلیم کردستان عراق و ترکیه را افزایش می دهد ومیتواند به تامین نیازهای گاز ترکیه و رفع موانع احتمالی نابوکو کمک کند. شرکت کرسنت پترولیوم امارات اطمینان دارد که می تواند بیش از 3 میلیارد cfd را برای سالیان متمادی پمپاژ کند که حدود نیمی از آن برای پروژه نابوکو در دسترس خواهد بود که برای پر کردن فاز اول خط لوله کافی است و این می تواند ترکیه را به عنوان کشور ترانزیت گاز به اروپا، بر اقلیم کردستان عراق تاثیرگذار کند.البته ناگفته نماند اختلافات بین دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان بر سر منابع و نحوه ی تقسیم آن چشم انداز این پروژه را مبهم میسازد.
چالش آخر رقابت ها در مدیترانه شرقی هست. از آنجایی که سیاست مدیترانه شرقی ترکیه تمام جنبه های چالش های فراگیر این کشور و تغییر اساسی توازن قوا را در بر می گیرد روز به روز اهمیت بیشتری برای این کشور پیدا می کند به همین دلیل از طریق مذاکرات پیدا و پنهان بویژه با مصر و اسرائیل به دنبال آن هست تا هرگونه انتقال انرژی مدیترانه شرقی به اروپا فقط از مسیرترکیه انجام گیرد. البته در این موضوع باتوجه به هزینه بالای انتقال گاز استخراج شده از اسرائیل به قبرس جنوبی و جزیره کرت و سپس از آنجا به یونان و ایتالیا از طریق یک خط لوله گاز طبیعی به طول 1900 کیلومتر که ۱۳۰۰کیلومتر از خط مذکور از زیر دریا میگذرد و برای اینکه وارد آب های سرزمینی ترکیه نشوند باید از آب های عمیق در دریاهای آزاد انجام بگیرد احتمال موفقیت ترکیه بیشتر میشود، مضاف بر اینکه ایالات متحده آمریکا به دلایل برخی مسائل در روابط دو جانبه با آنکارا حمایت جدی از این پروژه انجام نداد، در چنین متنی شاهد سفر رئیس جمهوری اسرائیل برای اولین بار در بیش ده سال گذشته به ترکیه روز چهارشنبه ۱۸ اسفند (۹ مارس) بودیم. در این دیدار رجیب طیب اردوغان با اشاره به جنگ اوکراین از اهمیت "امنیت انرژی” سخن گفت و اعلام کرد ترکیه تمایل دارد در پروژه انتقال گاز ایست مد که تا امروز ترکیه از آن کنار گذاشته شده است مشارکت داشته باشد. در این راستا فرایند های تغییر و تحول شکل گرفته در حوزه ی انرژی به دلیل جنگ اوکراین سبب شده سیاست خارجی ترکیه در جهت تاثیر گذاری بر حوزه‌های ترانزیتی انرژی و حمل ونقل در حوزه های مختلف جغرافیایی راهبرد های کوتاه مدت و بلند مدتی را با اتحاد ها و ائتلاف های موقتی براساس منافع ملی خود اتخاذ کند.
نظر شما :