لایه های پنهان سفر هیات طالبان به تهران

نویسنده: مسعود نوری، کارشناس ارشد حقوق و سیاست بین المللی

دیپلماسی ایرانی: روز شنبه سرپرست وزارت امور خارجه امارت اسلامی، در راس یک هیات ۲۶ نفری به تهران آمد. این نخستین سفر یک هیات بلند پایه امارت اسلامی به ایران پس از روی کار آمدن امارت اسلامی است. به گفته امیرخان متقی، مسائل سیاسی، اقتصادی و بازرگانی دو جانبه را با مقام های ایرانی مورد بحث قرار خواهد گرفت.

از زمان خروج فضاحت بار نیروهای شوروی از افغانستان، ایران و پاکستان درصدد نقش آفرینی بیشتر در این کشور بوده اند طوری که هر دو کشور گروه هاى نیابتى خود را در اختیار داشته اند و در مواقع ضروری از آن برای منافع خود بهره مند شده اند. 

گرچه ایران و طالبان سنخیت چندانی از جهات مختلف سیاسى، مذهبى و فرهنگى با هم ندارند اما منافع دو طرف برای مقابله با حضور امریکا و جامعه جهانى در افغانستان، آنها را به هم نزدیک کرده است. به گونه ای که جمهورى اسلامى ایران قبل از تسلط طالبان به افغانستان، روابط گرمى را با این گروه ایجاد کرده و خوشبین به پیروزى شان نیز بود اما رهبرى طالبان- با حفظ وابستگى کامل به پاکستان- بعد از ورود به پایتخت، توجه چندانی به ایران نداشتند.

اما از زمان سلطه طالبان بر افغانستان، برجسته ترین بده بستان تهران و کابل پیرامون نحوه تعامل و مواجهه قوم هزاره و شیعیان افغانستان با طالبان بوده است. ظاهراً فعالین و نخبه گان قوم هزاره و شیعه افغانستان- با وساطت ایران- موافقت کرده اند که نه تنها با طالبان مخالفت نکنند بلکه با مخالفین طالبان نیز متحد نشوند. در عوض هیات حاکمه طالبان نیز پذیرفته رویکرد ملایم تر نسبت هزاره و شیعیان اتخاذ کنند. منظور ایران از زمینه سازى این گفت وگو و تفاهم، متقاعد کردن رهبران طالب مبنى بر نقش غیر قابل انکار جمهورى اسلامى، نشان دادن دست پُرش از افغانستان و گرفتن امتیاز از طالبان در عرصه هاى دیگر است.

همچنین از سوی دیگر، ایران اخیراً سعی کرده تا از برگ برنده قوم تاجیک در برابر  طالبان استفاده کند تا نقش خود را در صحنه افغانستان پُررنگ تر کند. اخبار نیز حاکى از آن است که بر اساس گفت وگوهاى مقدماتى با دو طرف، در جریان سفر ملا متقى، وزیر امور خارجه امارت طالبان به تهران، مقامات ایرانى زمینه ملاقات امیر اسمعیل خان و احمد مسعود را با نمایندگان طالبان مساعد کردند. بر اساس شنیده ها، متقى نه تنها به عنوان وزیر امور خارجه بلکه از جایگاه نماینده ویژه ملاحسن، رئیس الوزرا با بسته اى از مشوق هاى وسوسه کننده عازم ایران شده است. او وعده ۲۰ کرسى دولتى را به امیر اسمعیل خان را در بسته پیشنهادی خود گنجانده است و امتیاز بزرگتر برای احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت، تخلیه پنجشیر از سوی طالبان خواهد بود.

گشاده دستی طالبان در امتیازدهی به امیر اسمعیل خان و احمد مسعود معلول چند علت است:

نخست این که: اینها دو محور معروف جهادى اند که از دو سمت افغانستان نمایندگى مى کنند.

دوم این که: متعلق به یکى از اقوام بزرگ غیر پشتونند که رژیم طالبان از فقدان آن در کنار خویش و ضعف مشروعیت رنج مى برد.

هدف سوم: جلوگیری از وقوع جنگ در بهار پیشرو است. 

حالا توپ در میدان دو حریف شکسته خورده طالبان است که نه حامى جدى خارجى دارند و نه توان و قابلیت بازى آن چنانى را در سطح داخلى دارا هستند که چطور از این معامله در مطرح شدن بهتر و تقویت بیشتر خویش سود مى برند. شایان ذکر است بزرگترین درخواست طالبان از مخالفین، بیعت با امارت اسلامی است. تصور می رود این دور از مذاکرات که جنبه مقدماتى دارد، تا حدى محرمانه و بدون نتیجه ملموسى پایان یابد که تفاهم احتمالى روى آن وابسته و پیوسته به تداوم گفت وگوها، چانه زنى ها، امتیاز طلبى ها و وقت کُشى هاى دو طرف در آینده خواهد شد.