سیاست خارجی عراق و اهداف کاظمی در سفر به ایران

نویسنده: مبین عبدی، کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا، دانشگاه علامه طباطبایی 

دیپلماسی ایرانی: مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق روز یک شنبه 21 شهریور در راس یک هیات عالی رتبه متشکل از چند وزیر و چندین مشاور خود به تهران آمد که اهمیت بالای این سفر برای عراقی ها را نشانگر است.

انجام این سفر پس از برگزاری «کنفرانس منطقه ای حمایت از عراق» و سفر ماه گذشته الکاظمی به آمریکا از دیگر نکات قابل توجه این دیدار بود که پیش بینی می شد محورهای رایزنی الکاظمی در ایران گسترده تر از مسائل فی ما بین دو کشور باشد، زیرا عراقی ها با مصطفی الکاظمی توانسته اند برای ایجاد توازن قوای منطقه ای و جهانی نقشی مناسب برای عراق در میانجی گری ها ایجاد کند.

اهداف سفر الکاظمی به ایران را می توان در سه سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی مورد بررسی قرار داد.

1 – سطح داخلی: اهداف سفر نخست وزیر عراق در سطح داخلی و فی ما بین دو کشور عراق و ایران، قابل تبیین در ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی است.

با توجه به نزدیکی انتخابات پارلمانی عراق و نقش ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای، الکاظمی نیازمند آن است که اگر می خواهد بار دیگر در قدرت بماند علاوه بر جلب توجه گروه های سیاسی نزدیک به ایران، توازن قوای سیاسی در همکاری ها بین همسایگان خود را برقرار کند.

همکاری های امنیتی دو کشور از جمله کنترل نیروهای تروریستی مهاجم به خاک ایران از سمت عراق و بحث واردات انرژی از ایران که در چند وقت اخیر به دلیل عدم پرداخت پول های بلوکه شده ایران در عراق معطل مانده و سیر کاهشی داشته، از دیگر مسائل مهم گفت وگوها در سطح داخلی بوده است. الکاظمی درصدد است که در مقابل نفوذ قدرت های منطقه ای و همسایگان در عراق، رقابتی بر سر تامین انرژی در عراق ایجاد و توازنی راهبردی در ارتباط با همسایگان ایجاد شود که در این صورت با تقویت مشارکت های اقتصادی می تواند چالش های سیاسی و امنیتی بین خود و همسایگان را تا سطح قابل توجهی کاهش دهد.
 
2 – سطح منطقه ای: همانطور که اشاره شد یکی از اهداف دولت عراق در زمان نخست وزیری کاظمی تلاش برای بازیابی نقش عراق در بین قدرت های منطقه ی خاورمیانه و شمال آفریقاست، که در چند ماهه گذشته با تمرکز بر میانجی گری بین ایران و عربستان این مساله به نقطه ی اوج خود رسیده است. دولت در عراق به این نتیجه رسیده که برای تقویت جایگاه عراق و خروج از محل تسفیه حساب ها و جنگ های نیابتی قدرت های بزرگ در خاک خود، به نقش میانجی گری، برای حل اختلافات قدرت های منطقه ای پرداخته و بارها نخست وزیر عراق در سخنان خود از اینکه عراق محلی برای تسویه حساب قدرت های بزرگ تبدیل شده ابراز ناخوشنودی کرده است؛ لذا با بهره بردن از ابتکار، نقش یک میانجی گر خواستار تغییر وضع موجود به نفع دولت عراق است. به طور حتم کاظمی در سفر تهران، برای تسریع در بهسازی روابط ایران و عربستان حامل پیام هایی در این امر بوده است.

3 - سطح بین المللی: با توجه اینکه سیاست دولت عراق در تقویت نقش منطقه ای و جهانی عراق امری ثابت است و همچنین حضور نیروهای آمریکایی در عراق یکی دیگر از مشکلات عراقی ها با گروه های مقاومت و نیروهای آمریکایی است، و این اختلافات چندین مرتبه با دستگیری فرماندهان ارشد مقاومت عراق به بهانه مبارزه با تروریسم به اوج خود رسید، از این روی الکاظمی برای حل این دست از مشکلات نیز با توجه به نفوذ ایران در بین گروه های مقاومت به کمک و همکاری با جمهوری اسلامی نیازمند است. همچنین با توجه به سفر ماه گذشته الکاظمی به واشنگتن برآورد می شود که وی؛ حامل پیام آمریکایی ها برای تسریع در آغاز مذاکرات وین به ایران برای از سر گیری مذاکرات بوده است که از دیگر اهداف این سفر برآورد می شود.

اما نکات قابل توجه در سیاست منطقه ای و بین المللی عراق این است که در این دروه، مصطفی الکاظمی درصدد بازتعریف نقش جدیدی از عراق است و قصد دارد با ترقیب رقبای منطقه ای به مشارکت و ایجاد فضای رقابت اقتصادی در بازار عراق به کاستن از چالش های امنیتی و نظامی بپردازد، برگزاری «کنفرانس  منطقه ای حمایت از عراق» نیز از همین رو با هدف تقویت همکاری های منطقه ای و بین المللی انجام گرفت که سران قدرت های منطقه ای و همسایه عراق و فرانسه به عنوان قدرت فرا منطقه ای در آن حضور داشتند تا با مشارکت و تعامل در جهت تقریب و همگرایی شرکای اقتصادی و سیاسی خود قدم بردارد.

همچنین در ارتباط با تعامل و همکاری دو راهبرد متفاوت از سمت ایران و آمریکا در عراق سعی شده با ایجاد یک توازن مقبول در ارتباط گیری بین ایران و آمریکا هر دو را تا قسمتی راضی نگه دارد هر چند این توازن مثبت بیشتر به سمت آمریکایی ها سوق دارد اما منافع محدود هر دو کشور را تامین کرده است تا بتواند چالش های امنیتی و سیاسی خود را نیز بدین روش کاهش دهد.

لذا نخست وزیر عراق تلاش می کند با تمرکز بر میانجی گری، زمینه کاهش چالش ها، رشد و همچنین توسعه عراق در زمینه سیاسی، امنیتی و به ویژه اقتصادی را فراهم کند که این امر مستلزم همکاری های بیشتر با کشورهای منطقه و جهان و همچنین ایجاد صلح و ثبات سیاسی و امنیتی است.