عضویت ایران در پیمان شانگهای ابزاری برای خروج از انزوای منطقه ای نیست

دیپلماسی ایرانی: با توجه به سخنان اخیر مقامات روسی و ایرانی، می توان گفت که ایران قصد دارد به عضویت کامل سازمان همکاری های شانگ های برای مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی درآید. ایران از زمانی که کشور ناظر در این سازمان بوده است، انتظار چنین چیزی را دارد. پس از امضای توافق نامه راهبردی 25 ساله با چین و آمادگی برای عقد توافق مشابه با روسیه، پیوستن ایران به سازمان همکاری های شانگهای را می توان به عنوان سومین گام تعیین کننده در حرکت تهران به سوی شرق دانست.

فعلا، ابراهیم رئیسی مرزهای استراتژی سیاست خارجی خود را مشخص نکرده و معلوم نیست که در خارج از کشور، به دنبال چه اهدافی است. در حال حاضر، منتقدان برجام او را احاطه کرده اند. آنان از دولت حسن روحانی به خاطر عدم توجهش به روابط با روسیه و چین ناراضی هستند. اگرچه در جناح منتقدان مشخص نیست که چگونه قصد دارند غرب را به لغو تحریم ها متقاعد کنند.

آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب ایران در آخرین دیدار کوتاه خود با حسن روحانی و کابینه اش، بار دیگر، از وی به خاطر اعتمادش به غرب انتقاد کرد. رهبر دینی و انقلاب ایران محور اصلی در سیاست خارجی ایران و روشی را که رئیسی باید برای تغییر وضعیت برجام در پیش بگیرد، مشخص کرده است. دولت رئیسی باید به روابط با کشورهای غیر غربی و از جمله روسیه و چین تحکیم بخشد.

از زمان پیوستن پاکستان و هند به سازمان همکاری های شانگهای، این سازمان دارای چهار قدرت هسته ای با برنامه های گوناگون و اهداف امنیتی متفاوت است. در حقیقت، ایران نگرانی های چهار قدرت هسته ای دیگر را ندارد. عضویت کامل در سازمان همکاری های شانگهای با ناظر بودن متفاوت است: ایران باید تعهداتی را عهده دار شود و موضع رسمی را در روند تصمیم گیری ها اتخاذ کند.

اگرچه، عضویت کامل، تعهدات بیشتری را ایجاد می کند، اما مشخص نیست که مزایای آن تا چه حد قابل توجه خواهد بود. سازمان همکاری های شانگهای برای ایران، امکان اجرای دستور کار خود و حل و فصل مشکلات در عرصه امنیتی در خاورمیانه را فراهم نخواهد کرد و به ابزاری برای خروج از انزوای منطقه ای تبدیل نخواهد شد. برعکس، به عضویت درآمدن در سازمان همکاری های شانگهای، می تواند، به اختلاف نظرات و تضاد میان ایران و متحدان عربی امریکا در خاورمیانه دامن بزند.

حتی اگر ایران اولویتش دستیابی به امنیت چند جانبه باشد نیز روشن است که تهران باید در وهله نخست، روی خاورمیانه تمرکز کند و روابطش را با اعضای شورای همکاری های کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از طریق گفت وگو از سر بگیرد. در سال های تنش در روابط با امریکا و قدرت های اروپایی، ایران همواره تلاش می کند از روابط با چین و روسیه به عنوان اهرم تاثیرگذار بر کشورهای غربی استفاده کند. این استراتژی ایران تا حدی کارساز بوده و در گذراندن دوره تحریم ها کمک خوبی بوده است.

در عرصه سیاست خارجی ایران، این تصور ساده لوحانه مطرح است که مشارکت ساده در سازمان های گوناگون می تواند به لغو تحریم ها منجر شود. بعید به نطر می رسد که مشارکت در سازمان همکاری های شانگهای، اتحاد اقتصادی یورو آسیا و ابتکار عمل «یک محور – یک راه» از چارچوب روابط دو جانبه ایران با روسیه و چین فراتر رود.

منبع: وستی کافکازا (روسیه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11