رکود احزاب در ایران باید خاتمه یابد

دیپلماسی ایرانی: احزاب سیاسی از جمله مهمترین نهادهای سیاسی در نظام های مردمسالار محسوب می شوند؛ تا جایی که بسیاری از صاحب نظران معتقدند بحث در مورد جمهوریت یک نظام سیاسی بدون وجود احزاب کارآمد و قوی بی معناست. در همین راستا در سال های اخیر در طرح اصلاح قانون انتخابات توجه زیادی به احزاب سیاسی صورت گرفته و تلاش شده فرایند حضور در انتخابات از مسیر این نهادها بگذرد. بر اساس طرح جدید مجلس، احزاب و تشکل‌های سیاسی می‌توانند نامزد خود را - در صورت دارا بودن شرایط عمومی مانند مدرک تحصیلی و سابقه اجرایی - به عنوان رجل سیاسی معرفی کنند که در صورت تایید صلاحیت، آن شخص به عنوان نماینده حزب یا تعدادی از احزاب شناخته می‌شود. 

هر چند در انتخابات ریاست جمهوری خرداد 1400، احزاب متعدد با گرایش های سیاسی مختلف امکان رقابت نداشتند و لاینحل ماندن اختلاف نظر بین هیئت عالی نظارت و مجلس شورای اسلامی درباره برخی از مفاد قانون تصویبی مجلس سبب شد تا قانون جدید مصوب مجلس برای انتخابات ریاست جمهوری به این دوره نرسد، اما باید گفت حضور و مشارکت احزاب متعدد در انتخابات فواید و مزایای بسیاری دارد که نمی‌توان به راحتی از آن چشم پوشی کرد.  

یکی از مهمترین وظایف احزاب کادرسازی و تربیت نیروهای نخبه برای حضور در عرصه فعالیت های سیاسی است. در نتیجه احزاب بر خلاف افراد در کنار ارائه برنامه‌های دقیق و کارشناسی شده، زبده ترین افراد خود را برای احراز مسئولیت های مختلف به مردم معرفی می کنند؛ از این رو یکی از مهمترین فواید احزاب آن است که در نظام حزبی تعداد نامزدهای انتخاباتی کاهش می یابد و این اقدام موجب کاهش هزینه های ناشی از تعدد کاندیداهای انتخاباتی و افزایش قدرت تشخیص مردم می‌شود. 

نکته مهم دیگر این است که مردم این فرصت را دارند که در طول زمان با نگرش‌ها، استراتژی و رویکردهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی احزاب آشنا شوند و در زمان انتخابات نیز به همین رویکردها رأی دهند؛ این در حالی است که در شرایط فقدان احزاب کارامد، افراد ناشناخته برای مردم می توانند با استفاده از ترفندهای انتخاباتی و طرح شعارهای فریبنده و بی پشتوانه بر آرای مردم تاثیر بگذارند.

در دوره بعد از انتخابات نیز از آنجا که احزاب در طول فعالیت خود اقدام به کادر سازی و تربیت افرادی مجرب کرده اند، نیازی به جست وجو در پی افراد با کفایت برای اداره امور حکومتی و رایزنی های زمان بر نخواهند داشت و می توانند از بین فعالان حزب خود و افراد نخبه و اثرگذار در احزاب دیگر، نیازهای مدیریتی کشور را تأمین کنند. 

ایفای نقش به عنوان یک ستاد پشتیبانی برنامه ای و اطلاعاتی و همچنین ارائه مشورت به افراد منتخب از دیگر کارکردهای مطلوب احزاب است که می تواند عدم برخورداری فرد منتخب از همه تخصص های لازم و کافی در زمینه های مختلف حکومتی را پوشش دهد و جبران کند.

البته در یک نظام حزبی پویا و موفق، این تنها حزب پیروز در انتخابات نیست که می تواند بر میزان پیشرفت و سرنوشت کشور اثر بگذارد، بلکه سایر احزاب نیز معمولا با تشکیل دولت در سایه به نظارت دقیق بر حزب حاکم می پردازند و از این طریق مانع اشتباهات فاحش و سوء استفاده دولت حاکم از منابع و سرمایه های کشور می شوند. 

بدین ترتیب باید گفت هر چند در مقطع کنونی احزاب سیاسی مختلف در ایران تا حد زیادی به حاشیه رانده شده اند و نقش چندانی در کادر سازی، مشورت دهی و نظارت بر مقامات حاکم و مدیریت فضای سیاسی کشور ندارند، اما از آنجا که توسعه سیاسی و اقتصادی ایران، کارایی و کارامدی دولت جدید و لزوم نظارت بر عملکرد آن در گرو احیا و تقویت نظام حزبی است، لازم است از برخوردهای حذفی با احزاب پرهیز شده و در عوض فعالان حزبی و سیاسی برای سازماندهی مجدد احزاب و کارامد ساختن آنها مورد حمایت و تشویق قرار بگیرند. تنها با چنین نگرشی است که نظام سیاسی ایران شاهد یک مردمسالاری دینی واقعی خواهد بود و تلاش برای اعتلای ایران اسلامی به هدف اولیه و اصلی همه گروه های سیاسی تبدیل می‌شود.