از ما خواسته شود حاضریم میان ایران و امریکا میانجی شویم/به توافق با چین توجه ویژه داریم/ نتایج انتخابات ایران هرچه باشد برایمان محترم است

دیپلماسی ایرانی: در تاریخ 9 خرداد 1400 نمایندگان رسانه های تسنیم، فارس، ایرنا و دیپلماسی ایرانی در ساختمان زقوره، دفتر نخست وزیری عراق در منطقه سبز بغداد، میهمان مصطفی الکاظمی، نخست وزیر این کشور بودند تا نخستین مصاحبه مطبوعاتی خود را با رسانه های ایرانی انجام دهد. نخست وزیر عراق که با گرمی از خبرنگاران ایرانی استقبال کرد در این مصاحبه دیدگاه های خود را درباره اوضاع جاری در کشورش به ویژه بحران های سیاسی و اقتصادی موجود، همچنین روابط بین المللی عراق از جمله رابطه با جمهوری اسلامی ایران و چین اظهارنظر کرد.  

مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق: ورود شما را به کشور عراق و بغداد شهر صلح خیرمقدم می‌گویم.

مایلم در ابتدا مقدمه‌ای از شرایط این دولت ارائه کنم که با وضعیت دولت‌های سابق متفاوت است. همه دولت‌هایی که بعد از سقوط رژیم دیکتاتوری صدام در عراق شکل گرفتند، از طریق انتخابات برگزیده شدند اما این دولت در شرایط متفاوتی شکل گرفت. تحرکات مردمی و اعتراضات خیابانی در عراق به استعفای دولت عادل عبدالمهدی منجر شد. گروه‌های سیاسی شیعه بعد از استعفای دولت، در پارلمان بر سر نخست وزیر جدید به توافق نرسیدند و تلاش‌های چندگانه برای نامزدی چند نفر برای پست نخست وزیری صورت گرفت که همه آنها با شکست مواجه شد. در نهایت رئیس جمهوری، مرا برای این پست نامزد کردند. در همان آغاز به ایشان گفتم، پذیرش مسؤولیت را که از ابتدا مخالف آن بودم، به این شرط می‌پذیرم که حتما یک توافق شیعی کاملا واضح و روشنی در این خصوص شکل بگیرد. در نهایت اجماع شیعی حاصل شد و بنده برای مسؤولیت اداره این دولت مکلف شدم.

سه خواسته اصلی در فضای آن وقت جامعه وجود داشت. نخست تلاش برای برگزاری انتخابات سالم و عادلانه در نزدیک‌ترین زمان ممکن بود. دوم حمایت و حفاظت از اقتصادِ در شرف فروپاشی عراق در نتیجه بحران اقتصادی بزرگی که عراق به خاطر ریزش قیمت‌های نفت و همچنین تبعات کرونا با آن مواجه شده بود. سوم حفظ امنیت عراق و کنترل سلاح خارج از کنترل دولت و مهار باندهای سازمان یافته جرم و جنایت و همچنین گروه‌های تروریستی داعش بود.
در چنین شرایط پیچیده‌ای، بنده مسؤولیت را پذیرفتم و هدف اساسی نیز تلاش برای گره‌گشایی از مشکلات سیاسی عراق بود. یک مشکل سیاسی حقیقی در عراق وجود داشت. من می‌دانم که دیدگاه یکجانبه‌ای در رسانه‌های ایران در خصوص تحولات عراق منعکس می‌شود. برای همین می‌خواهم صادقانه دیدگاه ملی عراق را برای شما بیان کنم. 

من امروز نخست وزیری هستم که مأموریت برگزاری انتخابات را دارم و اولویت نخست من همین اجرای انتخابات زودهنگام است. از این رو هیچ مصلحت سیاسی خاص به خود ندارم و می‌کوشم بیانگر و حامی روایتی باشم که خواست همه ملت عراق را منعکس کند.

همه تلاشمان را در گره‌گشایی از بحران سیاسی پیش آمده و شکاف موجود بین توده مردم و نخبگان سیاسی به کار گرفتیم. هدفمان ایجاد پل ارتباطی یا توافق نظر بین گروه‌های سیاسی عراق با افکار عمومی شیعه بود. خوشبختانه موفق شدیم که این بحران را باز کنیم. همچنین تصدی این پست هم زمان با شرایط سخت و پیچیده بین‌المللی به دلیل تنش موجود در خاک عراق قرار گرفت. من با جدیت برای گره‌گشایی از این بحران و دور کردن عراق از این که میدان جنگ و برخورد باشد تلاش کردم. اراده این دولت بر آن بود و هست که عراق میدان صلح و تقارب دیدگاه‌ها به همدیگر باشد. از این رو تلاش کردیم که مشترکات بین گروه‌های مختلف را مبنا قرار دهیم و از مسائل اختلاف برانگیز بپرهیزیم.

در آن زمان بغداد و اغلب شهرهای عراق میدانی برای فعالیت روزانه معترضان بود. برخی از میدان‌ها تبدیل به مناطق اعتراضی 24 ساعته شده بودند و برخی از شهرها به حالت نیمه فلج در آمده بودند. تلاش کردیم که تظاهرات کنندگان به شیوه‌های دیگری (مسالمت آمیز و معقول) مطالبات خود را مطرح کنند و توافق شد که مطالبات و خواسته‌هایشان را اجابت کنیم.

همچنین بنده در شرایطی سر کار آمدم که فعالیت گروه تروریستی داعش رو به فزونی بود. در حالی که مردم عراق از طیف‌های مختلف و با کمک دوستانشان از جمله جمهوری اسلامی ایران که نقش بزرگی در حمایت از عراق در جنگ با داعش داشت، پیش از این توانسته بودند پیروزی بزرگی بر این گروه تروریستی تحقق ببخشند.

این دولت در شرایطی شکل گرفت که شرایط اقتصادی بسیار پیچیده‌ای برقرار شده بود. قیمت‌های نفت ریزش کرده بود و در پاره‌ای اوقات، قیمت بشکه نفت به یک دلار و در برخی کشورها حتی به صفر رسید. در چنین شرایطی، عراق به سازمان اوپک پایبند بود که سهمیه تولید نفتش را به 50 درصد (نصف) کاهش دهد. علاوه بر همه اینها، بودجه کشور تقریبا تهی شده بود.

من نخستین نخست وزیر در تاریخ عراق هستم که بودجه ضعیفی را دریافت کردم، به نحوی که نمی‌توانستیم حتی تعهداتمان را به کارکنان و شهروندانمان ایفا کنیم. با همه اینها دست به اصلاحات اقتصادی زدیم و طرح اصلاح اقتصادی «برگه سفید» که طرحی پنج ساله است را برای اصلاح امور تقدیم کردیم که بر توسعه کشاورزی و صنعت تأکید دارد. همچنین و به طور هم‌زمان به فراهم کردن نقدینگی لازم برای پرداخت تعهدات دولت در قبال شهروندان اقدام کردیم.

به دلیل سوء مدیریت طولانی و وجود فساد در عراق، نابسامانی بزرگی ایجاد شده بود. در عراق بیش از هفت میلیون و 500 هزار کارمند و بازنشسته وجود دارد، در حالی که جمعیت عراق حدود 40 میلیون نفر است.

به صراحت می گویم که نظام سیاسی بعد از سقوط رژیم صدام حسین در معرض ضربات سنگینی قرار گرفت. جنگ با القاعده، جنگ با داعش و سپس نابسامانی ناشی از ناکامی گروه‌های سیاسی در رسیدگی به مشکلات مردم عراق از جمله این مشکلات بود. در کنار همه اینها تظاهرات و اعتراض‌ها بر ساختار نظام سیاسی عراق نیز اثر گذاشت.

همچنین تلاش جدی کردیم که واکسن‌ها متعدد کرونا فراهم شوند. لازم به یادآوری است که عراق تنها کشور در منطقه است که از ابتدای همه‌گیری کرونا توانست سه نوع واکسن برای مقابله با کرونا را تهیه کند و موفق شدیم این سه واکسن را که جزء واکسن‌های سه‌گانه جهانی هستند، فراهم کنیم.

همچنین برای گره‌گشایی از بحران سیاسی و دیپلماسی خارجی عراق تلاش کردیم به طور جدی برای برقرارای مناسبات خوب با جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و همچنین جهان عرب و اسلام و کشورهای اروپایی کار کنیم. این درحالی است که تا قبل از این تاریخ، از عراق به عنوان یک کشور ناموفق یاد می‌شد و اهتمام جهانی به عراق کاهش یافته بود و در نوعی انزوا به سر می‌بردیم، اما توانستیم در از سرگیری روابط خوب با کشورهای دوست عراق و کشورهای عربی و همچنین جمهوری اسلامی ایران موفق عمل کنیم.

من افتخار می‌کنم که روابط عراق با جمهوری اسلامی ایران اکنون در بهترین شرایطش است و شاید اولین نخست وزیری هستم که برای تحقق منافع مشترک عراق و ایران کار کرده‌ام و توانسته‌ام این روابط را ارتقا بدهم. من افتخار می‌کنم که در ساخت این روابط سازنده در چارچوب منافع دو کشور با صراحت و روشنی عمل کرده‌ام.

در خصوص روابط خارجی همان طور که گفتم برای برپایی روابط متوازن با همه کشورهای همجوار تلاش کردم و هرگز روابط با کشوری به حساب چشم پوشی از رابطه با کشور دیگری نبوده و مصداق آن جمهوری اسلامی ایران است. روابط ما و ایران تاریخی راهبردی و آینده نگرانه است و برای همین موفق به امضای یادداشت تفاهم و توافقنامه برای احداث خط آهن بصره و شلمچه شدیم، در حالی که این طرح از 2005 با موانع متعددی مواجه شده بود. نباید از رابطه با ایران بیم داشته باشیم و این مناسبات باید مبتنی بر منافع ملی دو کشور باشد. 

توافقنامه بصره شلمچه حدود یک ماه قبل در هیئت دولت عراق تصویب شد و ان شاء الله به زودی برای خدمت به زائران و بازرگانان دو کشور به اجرا در آید. در خصوص تبادلات تجاری و تعرفه‌های گمرگی و ساخت مناسبات خوب اقتصادی بین دو کشور هماهنگی بالایی وجود دارد و همچنان با جدیت تلاش می‌کنیم که فرصت‌های بیشتری برای ثبات در منطقه فراهم شود تا عراق نیز در کنار بسیاری از کشورهای منطقه در این امر سهیم باشد، زیرا ثبات منطقه به معنی ثبات برای همگان است.

بار دیگر تاکید می‌کنم که فرصت امروز برای ساخت روابط فراهم است. اگر عراق در گذشته به دلیل سیاست‌های نابخردانه صدام، مانند مرد بیماری بود و در شرایط سختی به سر می‌برد، امروز باید از این اشتباه‌ها بهره ببریم و اشتباه‌های گذشته را تکرار نکنیم و به جای آن به فکر سرمایه‌گذاری در کشورهایمان و پیشرفت آن باشیم و روابطی مبتنی بر منافع اقتصادی و منافع ملت‌هایمان بنا کنیم.

همه این دستاوردها را در مدت یک سال و در شرایط پیچیده به سرانجام رساندیم و موفق شدیم بسیاری از موانع را در مسیر اعتمادسازی و اطمینان بخشی مجدد شهروندان به نظام سیاسی حاکم بر کشور و ایمان به انتخابات سالم و عادلانه تحقق ببخشیم تا همه بتوانند به وظیفه خود در ساخت این کشور عمل کنند.

دیپلماسی ایرانی: آقای نخست وزیر از فرصتی که به ما دادید کمال تشکر را دارم. به زمان انتخابات زودهنگام در ماه اکتبر در عراق نزدیک می‌شویم. ائتلاف‌ها بین جریان‌های سیاسی در حال شکل گیری است. جایگاه حضرتعالی در انتخابات آینده عراق کجاست؟ آیا احتمال دارد با گروه یا گروه‌هایی ائتلافی تشکیل دهید؟

در خصوص انتخابات، موضع من کاملا روشن است. من آمده‌ام تا شرایط انتخابات سالم و عادلانه را فراهم کنم و منطقی نیست که به فکر انتخابات سالم و عادلانه باشم و در عین حال خودم نیز در این رقابت سیاسی ذیطرف باشم. بنابراین بر خود واجب دانستم که در این خصوص بی طرف بمانم و از انتخابات پشتیبانی کنم. می‌کوشم که فاصله خود را به طور مساوی از همه جریان‌های سیاسی حفظ کنم و از همه جریان‌ها و احزاب سیاسی که در انتخابات شرکت می‌کنند، یکسان حمایت خواهیم کرد و برای همگان، شرایط لازم بر اساس اصل عدالت فراهم خواهیم کرد. من شخصا در انتخابات ورود نمی‌کنم و حزبی هم ندارم اما برخی می‌کوشند نخست وزیر را با اتهامات باطل مبنی بر این که درصدد ورود به انتخابات است، متهم کنند. در ابتدا گفتند که نخست وزیر نمی‌خواهد انتخابات برگزار کند، در پاسخ گفتم تاریخ برگزاری انتخابات شش ژوئن 2021 (16 خرداد 1400) یعنی تا یک هفته دیگر از تاریخ این مصاحبه است، اما کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق آماده نبود و خواهان تعیین تاریخ جدید شد و پیشنهاد دهم اکتبر 2021 (18 مهر 1400) را دادیم. بنابراین درباره انتخابات موضع خود را بیان کردیم و حمایت از کمیسیون عالی مستقل انتخابات برای فراهم کردن همه شرایط برگزاری انتخابات را اعلام کردیم. 

من به صراحت گفتم هیچ حزبی ندارم و برای انتخابات نیز نامزد نمی‌شوم. همه باید بدانند هدف من رسیدن به اصل عدالت برای همگان و همه گروه‌های سیاسی و احزاب و همه فعالیت های مردمی در عراق است. باید فرصت برای همه فراهم باشد. نقش من حمایت از انتخابات و فراهم کردن زمینه موفقیت برای برگزاری آن است. من در انتخابات شرکت نمی‌کنم و از هیچ ائتلافی هم به حساب نادیده گرفتن ائتلاف دیگر حمایت نمی‌کنم بلکه همه را به گفت وگو و ساخت ستون‌های همکاری و رقابت ملی تشویق می‌کنم.

دیپلماسی ایرانی: جناب نخست وزیر به زودی در ایران انتخاباتی خواهیم داشت که به احتمال قوی دولتی متفاوت از دولت فعلی سر کار خواهد آمد. در طول سال های گذشته عراق قراردادها و تفاهمات مهمی را با دولت آقای روحانی امضا کرده است. نوع تعامل حضرتعالی و نوع انتظاری که از دولت آینده ایران بعد از انتخابات دارید چیست؟ چگونه می‌توانید آن چه را که در دولت قبل به دست آورده اید در دولت بعد هم حفظ کنید و به تعامل ادامه دهید؟

در ایران مجموعه‌ای از نهادها وجود دارند و نظام کشور ریاستی است. هر رئیس جمهوری سر کار آید  تعامل ما نیز با او بر مبنای حسن نیت خواهد بود. تغییر افراد بر روابط ما با عراق اثر نمی‌گذارد. ما در روابط خود بر روابط راهبردی تکیه داریم و بی تردید هر کس که در انتخابات پیروز شود بر تاریخ مناسبات ایران و عراق اثر نخواهد گذاشت بلکه برای ارتقای این مناسبات با او همکاری خواهیم کرد.

نتایج انتخابات ایران هرچه باشد، محترم خواهیم شمرد و در عین حال تاکید داریم که روابط ما راهبردی و تاریخی و متکی بر منافع مشترک است. امیدواریم که ملت ایران نیز در انتخاب خود موفق باشند و به اراده این ملت احترام و اراده رهبری ایران احترام می‌گذاریم.

دیپلماسی ایرانی: جناب نخست وزیر! نقش میانجیگیری عراق در مذاکرات ایران و آمریکا چیست؟ عراق چه نقشی در رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران دارد؟ آیا ممکن است عراق در آینده یا حتی در موقعیت فعلی جای عمان را در میانجیگیری بین ایران و آمریکا بگیرد؟  

امیدوارم شاهد تفاهم و نتائج خوبی در توافق وین در راستای منافع ملت‌های منطقه و جهان باشیم. عراق آماده ایفای نقش در صورت درخواست از آن برای انتقال دیدگاه‌ها و نزدیک کردن این دیدگاه‌ها به همدیگر در راستای ایجاد روابط بهتر است.

ایران شرایط سختی را پشت سر گذاشته است و باید اینک همه برای اصلاح بسیاری از رویه ها کمک کنیم. اگر از عراق هرگونه نقشی درخواست شود، با جدیت انجام خواهد داد.

دیپلماسی ایرانی: وضعیت کنونی توافقنامه عراق با چین که در زمان عادل عبدالمهدی در سفرشان به چین منعقد شد چگونه است؟ آیا این توافقنامه به قوت خویش باقی است؟ این تفاهمنامه چگونه می‌تواند به استراتژی عراق در نگاهش به مشرق جدید و عمق عربی مورد نظر عراق مرتبط بشود و توازن ایجاد کند؟

توافقنامه با چین در دوره دولت «حیدر العبادی» امضا شد و در دوره دولت «عادل عبدالمهدی» بر آن تاکید شد. در دولت فعلی نیز مجددا مورد تاکید قرار گرفت اما شرایط کرونا و ریزش قیمت‌های نفت مانع از فعال سازی این توافقنامه شد.

برعکس این توافقنامه، مهم و راهبردی برای عراق است و برای اجرایی کردن و حمایت از آن تلاش می‌کنیم، اما توافقنامه‌های راهبردی به وقت زیادی نیازمندند. ایران حدود دو ماه قبل توافقنامه با چین را امضا کرد در صورتی که گفت وگو در رابطه با آن از دهه 90 (میلادی) قرن گذشته آغاز شده بود. 

ما اهتمام بالایی به این توافقنامه داریم و با دوستانمان در چین درباره اهمیت اجرایی کردن آن و آنچه توافق شده و همچنین فراهم کردن پول از طریق درآمدهای فروش نفت عراق گفت وگو کردیم؛ اما به دلیل ریزش قیمت‌های نفت و کرونا و عدم امکان انجام سفرهای رسمی به چین برای پیگیری آن، تاخیراتی صورت گرفته است. با این حال گفت وگوها از طریق مجاری دیپلماتیک و وزارت امور خارجه‌مان  به صورت مستمر در حال پیگیری است. این توافق هیچ منافاتی با گشودن درهای عراق به روی دیگر کشورهای جهان از جمله کشورهای عربی یا تحقق پروژه‌هایی چون مشرق جدید یا توافقنامه‌های اقتصادی با اروپا و دیگر کشورها ندارد. 

ایرنا: جناب نخست وزیر، از فرصتی که به ما دادید تا از دیدگاه‌های شما درباره مسائل داخلی و خارجی عراق اطلاع حاصل کنیم سپاسگزارم. همکاری امنیتی بین عراق و ایران در مبارزه با تروریسم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ وضعیت کنونی کمیته همکاری چهارجانبه هماهنگی بین ایران و عراق و روسیه و سوریه درباره مسائل امنیتی و مبارزه با تروریسم چگونه است؟

تاکید می‌کنم شرایط امنیتی در کشورهای همجوار عراق جزء اولویت‌های دولت عراق است، زیرا هرگونه خلل در هریک از این کشورها روی عراق اثر می‌گذارد. برای همین از آغاز و پیش از اینکه نخست وزیر بشوم، زمانی که سمت رییس سازمان اطلاعات عراق را داشتم، همکاری امنیتی بزرگی با جمهوری اسلامی ایران داشتیم و موفق شدیم که از طریق این هماهنگی‌ها و همکاری‌ها و انجام عملیات پیشدستانه، پاره‌ای حملات که دشمنان ایران و داعشی‌ها برای ضربه زدن به امنیت داخلی ایران در سر داشتند را مانع شویم. با همکاری همدیگر عملیات زیادی را در خصوص امنیت داخلی ایران از جمله در خصوص عملیات داعش در ایران انجام داده‌ایم. در برهه‌ای که داعش می‌خواست از مرزها عبور کند و به عملیات ضد منافع ملت ایران اقدام کند، با قدرت به جمهوری اسلامی ایران در جنگ با این گروه تروریستی کمک کردیم.

اما در خصوص همکاری چهارجانبه، این همکاری همچنان ادامه دارد و کمیته مشترکی در این خصوص ایجاد شده است و چندی قبل نیز روسای ستاد ارتش کشورهای عضو با هم دیدار داشتند. حمایت از این کمیته چهارجانبه در جنگ، تبادل اطلاعات و کار اطلاعاتی در جنگ با داعش همچنان جریان دارد و در این خصوص هماهنگی خیلی خوبی ایجاد شده است که به آن افتخار می‌کنیم و برای حمایت از آن کار خواهیم کرد.

تسنیم: به نظر می‌رسد که اعتراضات متعددی درباره سیاست‌ها یا عملکرد اقتصادی شما در عراق وجود دارد. شما چه طرح و برنامه‌ای برای حل این مشکلات داشته‌اید و تا چه حد توانسته‌اید برای حل این مشکلات و تحقق این برنامه‌ها موفق باشید؟

بی شک عراق بحران اقتصادی بزرگی را پشت سر گذاشته و اساس این بحران نیز سوء برنامه‌ریزی در طول بیش از 17 سال گذشته بوده است. فساد، نقش بزرگی در فروپاشی اوضاع اقتصادی بازی کرده است. باندبازی اجازه داد وادادگی بزرگی در نهادهای دولتی اتفاق بیفتد. این امر، اقتصاد عراق را تحت تاثیر گذاشت. حل مشکلات اقتصادی به جرات و جسارت و اتخاذ تصمیمات سخت و سنگین نیاز دارد. عراق در برهه‌ای، شرایطی را پشت سرگذاشت که حتی به پرداخت حقوق کارکنانش قادر نبود اما در دوره دولت فعلی توانستیم نقدینگی را برای پرداخت حقوق کارکنان نه تنها فراهم کنیم بلکه بالا ببریم و موفق شدیم که تمامی احتیاجات اجرایی دولت در زمینه پولی را فراهم کنیم.

بحران اقتصادی به داشتن بینش نیازمند است. برای نخستین بار از زمان تاسیس حکومت عراق تا کنون، چشم انداز آینده‌نگرانه ای برای اصلاح اوضاع اقتصادی وجود دارد که توسط این دولت ارائه شده است. این طرح اصلاح اقتصادی را به مناقشه با همه گروه‌های سیاسی ملی عراق گذاشتیم و به پارلمان نیز عرضه کردیم. اقدامات اصلاحی این طرح در بودجه 2021 نیز در نظر گرفته شده است.

عراق تا کنون به میزان 96 درصد از در آمدهایش بر نفت متکی بوده است، اما این میزان در طرح اصلاحات اقتصادی به 70 تا 71 درصد کاسته شده و به جای آن استفاده از امکانات کشاورزی و صنایع مطرح شده است. بسترها و تأمین منابع مالی لازم برای توسعه کشاورزی و صنعت را پیش‌بینی کرده‌ایم تا اقتصاد عراق با تکیه بر جایگزین‌های نفت، سرپا بایستد. این گام‌ها به زمان نیاز دارد. تنها یک سال از عمر این دولت گذشته است. اصلاحات اقتصادی به گذشت زمان نیازمند است تا دستاوردهایش مشخص شود. هر چند ممکن است در ابتدا با مشقت یا چالش همراه باشد اما در مدت زمان کوتاهی از مرحله خطر عبور کرده‌ایم و موفقیت‌های بزرگی را کسب کرده‌ایم. در این خصوص دو نمونه را به ذکر می‌کنم.

نرخ فروش ارز در بازار مزایده ارز عراق (در بانک مرکزی) در سال 2019 در مدت ۴۰ روز در حدود 7.9 میلیارد دلار بود که اغلب این پول ها برای عملیات پولشویی صرف می‌شد و به جیب فاسدان می‌رفت. در سال ۲۰۲۰ در دوره این دولت و در همان مدت ۴۰ روز در مقایسه با 2019 تنها 1.3 میلیارد دلار فروش ارز داشتیم. آن شش میلیارد دلار کجا می‌رفت؟ همه آنها به جیب فاسدان، سارقان و پروسه پولشویی می‌رفت.

در حالی دولت را به دست گرفتیم که ذخیره ارزی عراق در بانک مرکزی حدود 51 میلیارد دلار بود. از طریق رده‌بندی بانک‌ها و بازسازی سیاست‌های پولی توانستیم این ذخیره ارزی را در بانک مرکزی در طول پنج ماه از 51 میلیارد به 61 میلیارد دلار برسانیم و الآن این رقم در حال افزایش است. 

نتائج رضایتبخش و ممتازی در این مدت کوتاه داشته‌ایم و اعتقاد دارم که دولت آینده با پایبندی به اصلاحات اقتصادی ان شاء الله به کاهش فشارهای اقتصادی عراق و ایجاد امیدواری بیشتر در کشور کمک خواهد کرد. 

فارس: جناب نخست وزیر، در مقدمه گفت وگو به پروژه راه آهن بصره شلمچه اشاره کردید. این پروژه در چه بازه زمانی افتتاح خواهد شد؟ برای کریدور شرق به غرب و توسعه خطوط ترانزیت کالا به مدیترانه چه برنامه‌ای دارید؟

وقتی توافقنامه شلمچه را امضا کردیم، رسانه های مخالف و حتی برخی از دوستان ایران با کمال تاسف از این موضوع انتقاد کردند. عراق به تعمیق روابطش با جمهوری اسلامی ایران موفق شده است. رابطه بین کشورها وقتی که تکامل اقتصادی وجود داشته باشد، ارتقا می‌یابد. بحث درباره این طرح از 2005 مطرح بوده است و همه دولت‌هایی که شکل گرفتند، نتوانستند آن را اجرا کنند و برخی از اجرای آن واهمه داشتند اما ما آن را امضا کردیم زیرا در آن منافع عراق و منافع روابط عراق و ایران را می‌بینیم.

این طرح یک طرح راهبردی است و امتدادی برای راه تاریخی ابریشم خواهد بود که از چین به جمهوری اسلامی ایران و از آن جا به عراق تا دریای مدیترانه و از آن جا به همه مناطق جهان خواهد رسید. بدون تردید فقط به این طرح اکتفا نخواهیم کرد. اگر فرصت داشتیم، این طرح فقط به عراق و جمهوری اسلامی ایران محدود نخواهد شد، بلکه باید همه کشورهای منطقه از آن بهره ببرند و در خدمت اقتصاد این کشورها باشد. بی شک بهره‌های بزرگی از این طرح از جمله ترانزیت کالا به دریای مدیترانه از طریق هر یک از کشورهای همجوار عراق، اردن و سوریه و ترکیه فراهم خواهد شد. مهم این است که درآمدها و بهره‌های این طرح در خدمت ملت‌هایمان باشد. این امر بر آینده روابط در منطقه بسیار اثر خواهد گذاشت و با قدرت برای حمایت از این طرح تلاش می‌کنیم. می‌دانم که برخی می‌خواهند با بروکراسی و مانع تراشی ضد این طرح کار کنند، اما همان گونه که در مدت کوتاهی توانستیم این توافقنامه را امضا کنیم، در اجرای سریع آن نیز موفق خواهیم شد.

من شخصا تمامی جزئیات این توافقنامه را دنبال کرده‌ام و موفق شدیم در هیئت دولت آن را به تصویب برسانیم و بسیار به آن خوشبین هستم که منافع عراق و ایران و همه ملت‌های منطقه را تأمین کند.

ایرنا: گفت و گوهای راهبردی بین عراق و آمریکا تا کنون چه نتایجی داشته است؟ آیا نیروهای آمریکایی از عراق خارج خواهند شد؟ اظهار نظرهای ضد و نقیضی در این زمینه وجود دارد. نظر شما در این زمینه چیست؟

در طول یک سال گذشته تاکنون سه دور گفت وگوی راهبردی با آمریکا برگزار کرده‌ایم و در دور دوم، رییس جمهوری سابق آمریکا، ترامپ تعهد داد که نیروهای آمریکایی از عراق خارج خواهند شد. پیش از دوره سوم مذاکرات موفق شدیم تعداد نیروهای امریکایی را در عراق به بیش از 60 درصد کاهش دهیم. به زودی کمیته فنی که در دور سوم گفت و گوها مورد توافق قرار گرفت، کار خود را برای تعیین جدول زمانبندی خروج باقیمانده نیروهای رزمی آمریکایی از عراق آغاز می کند. تاکید می کنم که گفتگوهای استراتژیک شامل ابعاد متعدد دیگری غیر از حضور نیروها از جمله روابط علمی و فناوری و آموزشی بین دو کشور می‌شود. مرحله بعدی گفت وگو در جولای و اوت آینده انجام خواهد گرفت.

تسنیم: گمانه‌هایی در خصوص تعویق انتخابات وجود دارد؟ برخی بر این باورند که شما برای برگزاری سر وقت انتخابات زودهنگام مصمم نیستید. آیا قرار است انتخابات به تعویق بیفتد؟ شما چقدر به برگزاری سر وقت این انتخابات اهتمام دارید؟ آیا خود شما یا فردی نزدیک به شما کاندیدا خواهد شد؟

به صراحت تمام می‌گویم که مردم عراق به شدت نیازمند انتخابات هستند، زیرا بحران اعتماد بین گروه‌های سیاسی و مردم وجود دارد. شکاف و اختلافات حقیقی است. 

چرا من متصدی هیات دولت شدم؟ من از طریق انتخابات، نخست وزیر نشده‌ام، بلکه نخست وزیری من برای حل یک بحران اجتماعی صورت پذیرفت. بنابراین به انتخابات نیازمندیم. من پیش از این خاطرنشان ساختم که برخی درصدد شیطنت بازی علیه نخست وزیر در همه چیز هستند.

من از لحظه اول اعلام برنامه دولت که در پارلمان عراق تصویب شد گفتم که برای برگزاری انتخابات سالم، عادل و زودهنگام در نزدیک‌ترین زمان ممکن اقدام می‌کنم و خواهان برگزاری انتخابات ظرف یک سال شدم. نخست، تاریخ شش ژوئن امسال را مطرح کردم یعنی یک هفته بعد از زمان انجام این مصاحبه، چطور می گویند جدی نیستم و هیچ اراده و عزمی برای برگزاری انتخابات ندارم؟!

گروه‌های سیاسی و کمیسیون عالی مستقل انتخابات تشکیل جلسه دادند و گفتند که این تاریخ برای برگزاری انتخابات، خیلی زودهنگام است. هر کس می گوید من خواهان انتخابات نیستم پاسخم به او این است که من خواهان برگزاری انتخابات در شش ژوئن 2021 (16 خرداد 1400) بودم.

اراده و عزم موجود است و بعد از رایزنی‌ها با کمیسیون و گروه‌های سیاسی توافق کردیم که دهم اکتبر این سال (18 مهرماه 1400) آخرین موعد برای انتخابات باشد. دولت در این خصوص قاطع است و با جدیت از شورای امنیت سازمان ملل خواسته‌ایم که با اعزام ناظران بین المللی از عراق حمایت کنند تا اعتمادسازی نسبت به این انتخابات در برابر همه گروه‌های سیاسی و ملت عراق فراهم شود. 

ما با فاصله گرفتن‌های یکسان و حمایت از انتخابات در برابر هر گونه رویه تردید یا تقلب جدی هستیم.

من برای این که فاصله مساوی خود را با همگان حفظ کنم و از انتخابات در برابر هر گونه رویه تشکیک یا ادعای تقلب حمایت کنم، اعلام کردم که بی تردید نامزد انتخابات نخواهم شد. آن چه برای من اهمیت دارد هویت ملی عراق و حفظ فاصله یکسان از همه گروه‌های سیاسی و اعمال اصل عدالت برای همگان است. اگر من نامزد انتخابات شوم، و در رأس قدرت از پول و قدرت برخوردار هستم، در این صورت انتخابات عادلانه‌ای وجود نخواهد داشت. من ایمان به اصل عدالت دارم که امیر مومنان علی (ع) به ما آموزش داده و از ائمه معصومین (ع) فرا گرفته‌ایم. به همین دلیل وارد انتخابات نمی‌شوم و نامزد نخواهم شد تا با تمام توان برای موفقیت انتخابات، نیرویم را هزینه کنم. 

تمامی پشتیبانی های لازم برای حمایت از کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق و رفع احتیاجاتش را فراهم کرده‌ایم. در وقت حاضر در مرحله نهایی برای فراهم کردن شرایط و فضای امن برای ایمنی انتخابات هستیم. همچنین و به طور هم زمان به فراهم کردن بسترهای مناسب برای این انتخابات مشغول هستیم.

فارس: جناب نخست وزیر! الحشد الشعبی بخشی از نیروهای رسمی عراق هستند. طی بازه زمانی اخیر تعدادی از مقامات خارجی از جمله پل بریمر، حاکم غیرنظامی وقت آمریکا در دوره اشغال، خلع سلاح الحشد الشعبی را خواستار شده‌اند. پاسخ شما به این مطالبات خارجی چیست؟

بدون شک، الحشد الشعبی یک سازمان قانونی عراقی است و بخشی از سامانه امنیتی عراق و همچنین بخشی از نظام امنیت ملی عراق به شمار می‌رود. برای حمایت از الحشد الشعبی و ارتقای توانمندی‌ها و تواندیهای پدافندی‌اش تلاش می‌کنیم. الحشد الشعبی همانند ارتش و سازمان مبارزه با تروریسم نقش بزرگی در جنگ علیه داعش ایفا کرد. بنابراین هرگز به طرف‌های خارجی اجازه نمی‌دهیم نظری در خصوص سازمان الحشد الشعبی به ما دیکته کنند. الحشد الشعبی فرزندان من هستند، این نهاد مورد حمایت دولت است و روابط ما از آغاز خوب بوده، هرچند برخی درصدد ایجاد پاره‌ای مشکلات هستند، ولی بی تردید این سازمان مورد نظر ماست و همه شرایط را برای پشتیبانی از آن فراهم می‌کنیم و هرگز هیچگونه دیکته بر دولت عراق برای ضربه زدن به هیچ یک از نهادهای امنیتی خواه الحشد الشعبی یا هر نهاد دیگر باشد را نمی‌پذیریم. 

ایرنا: جناب نخست وزیر! با توجه به پیوندهای تاریخی و دینی دو ملت ایران و عراق و شروع عملیات واکسیناسیون در هر دو کشور، زیارت عتبات چه هنگام برای شهروندان ایرانی مهیا خواهد شد؟ همچنین عراق امکان روادید در فرودگاه را برای ۳۶ کشور فراهم آورده است. آیا این سیاست شامل جمهوری اسلامی ایران نیز در آینده نزدیک خواهد شد؟

در خصوص زیارت عتبات عالیات به ویژه زیارت اربعین حسینی (ع) بی شک تلاش می‌کنیم تا همه شرایط مناسب را برای زائران فراهم کنیم. برادرانمان در جمهوری اسلامی ایران به خوبی می‌دانند وقتی من رئیس سازمان اطلاعات عراق بودم در کمیته زیارت عضویت داشتم و بیشترین شخصی بودم که به زائران تسهیلات می‌دادم. این زیارت متعلق به اباعبدالله الحسین (ع) است و منطقی نیست در برابر آن مانع تراشی و سنگ اندازی کنم. اما همه گیری کرونا مانع انجام زیارت در طول مدت گذشته شد. بعد از تکمیل روند واکسیناسیون و کنترل بیماری برای فراهم کردن تسهیلات این زیارت همانند گذشته و بیشتر از آن تلاش خواهیم کرد. حتما برای از سرگیری این زیارت تلاش خواهیم کرد. این زیارت تنها یک زیارت دینی محسوب نمی‌شود، بلکه رخدادی فرهنگی، عقیدتی و تاریخی است و باید از طریق این گونه رخدادها، مناسبات ریشه‌دارتر شوند. همچنین در خصوص موضوع روادید و ارائه تسهیلات در آینده تلاش خواهیم کرد. در حال حاضر در حال بررسی و گفت وگو درباره آن با برادران و همکارانمان در جمهوری اسلامی ایران هستیم. من به لغو روادید برای زائران ایرانی عازم عراق ایمان دارم و در این خصوص تلاش جدی خواهم کرد و درصدد ایجاد تسهیلات هستیم که در نهایت ان شاء الله به مرحله لغو روادید بین جمهوری اسلامی ایران و عراق در آینده نزدیک برسیم.

ایرنا: براساس ارزیابی شما از روند واکسیناسیون در عراق، چند ماه دیگر عراق آمادگی باز کردن مرزها را خواهد داشت؟  

به زودی نشست کمیته سلامت و بهداشت (عراق) برگزار می‌شود و از مسائل مطرح در این جلسه، موضوع شرایط زیارت اربعین حسینی (ع) است. در نشست کمیته سلامت و بهداشت، افق یافتن راه حلی برای قضیه زیارت (اربعین) بررسی می‌شود.

تسنیم: آقای نخست وزیر! اخباری در خصوص گفت وگوهای ایران و عربستان در عراق منتشر شده است. عراق چه نقشی را در این زمینه ایفا می‌کند؟ این گفت وگوها تا چه حد پیش رفته است؟ شما چقدر به این روند و موفقیت آن خوشبین هستید؟ چه وقت این پروسه به نتیجه خواهد رسید؟  

آینده منطقه از نظر ما با ثبات است و این هدفی است که همه ملت‌های منطقه و همه رهبران منطقه دنبال آن هستند. ما ایمان داریم که همسایگان عراق و کشورهای منطقه نه فقط به دنبال نقاط اختلافی بلکه باید به دنبال مشترکات باشند. تاریخ طولانی، جغرافیای واحد، دین مشترک و فرهنگ واحد و نزدیک به هم، ما را به همدیگر پیوند داده است. عراق درصدد نزدیک کردن دیدگاه بین همه مخالفان در منطقه است و می‌کوشد که این کشور میدان دیدار برای ایجاد فرصت‌های ساخت ثبات در منطقه باشد. تاکید می‌کنم که امیدواریم روابط ایرانی – عربی و به طور خاص ایرانی – سعودی و حتی با کشورهای دیگر منطقه در سطحی باشد که مشترکات همیشه مبنای کار قرار گیرند. عراق می‌کوشد همه این شرایط را در صورتی که از او خواسته شود، برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها بین مخالفان منطقه، فراهم کند، زیرا ثبات در منطقه به سود ثبات در عراق و ارتقای اقتصادی آن و همچنین اقتصاد کشورهای منطقه است.

با همه دوستان و همسایگان برای نزدیک کردن این دیدگاه‌ها در همه حال تلاش می‌کنیم. عوامل پیوند بین ما بسیار است و نقاط اختلاف در روابط منطقه بسیار کوچک هستند. همه باید در آینده منطقه با هم سهیم شوند. 

تسنیم: حجم اختلافات را در خلال مذاکرات چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من معتقدم که در منطقه اختلافات وجود ندارد بلکه قطع روابط باعث ایجاد این شکاف در منطقه شده است. ما و شما وقتی با هم اختلاف پیدا می کنیم باید با هم گفتگو داشته باشیم. با گفتگو همه اختلافات برداشته می‌شوند. جدایی طولایی مدت در منطقه باعث ایجاد این اختلافات شده است. این امر به طرفهای خارجی که خواهان ثبات در منطقه نیستند و تنها به فکر منافع خود هستند، اجازه داده تا این تفرقه را ایجاد کنند. من به آینده منطقه و همه رهبران آن امیدوارم. همه به فکر فرصتی برای ثبات هستند. سیاست بین المللی جدیدی در منطقه در حال شکل گیری است. همه باید به دنبال مشترکات باشیم تا بتوانیم «بیت عربی»، «بیت عربی – ایرانی» و «بیت اسلامی» را مرمت کنیم.

فارس: جناب نخست وزیر! بعد از سفر رئیس جمهوری ایران به عراق مقرر شد که پروژه‌های عمرانی مختلفی بین دو کشور فعال شوند و به خصوص پروژه‌های حوزه برق و ساخت و ساز قرار شد که توسعه پیدا کنند. این توافقات در چه مرحله‌ای هستند و آیا در آینده نزدیک تقویت خواهند شد؟

مبادلات تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و عراق بسیار بزرگ است و انتظارات ما این است که به بیش از 21 میلیارد در سال برسد.

همین امروز هماهنگی‌ها جریان دارد و یک هیات از ما در تهران شامل وزیران دارایی و برق و همچنین بانک‌های عراقی حضور دارند. کار برای ایجاد روابط آینده‌نگر در خصوص برق، انرژی و ارتقای روابط اقتصادی به طور جدی جریان دارد. حدود یک هزار و 500 کیلومتر مرز مشترک بین ما و ایران وجود دارد. همچنین حوزه‌های متعدد فرهنگی و تاریخی بین ما وجود دارد که به مبادلات تجاری و ارتقای توانمندی‌های اقتصادی کمک می‌کنند. ما به رویای مشرق جدید می‌اندیشیم، مشرقی که مبتنی بر روابط اقتصادی منطقه‌ای است.

فارس: عراق حلقه واسط در محور مقاومت است. دولت عراق چه نقشی را در تقویت این محور می‌تواند ایفا کند؟

عراق از هرگونه قضیه عادلانه در جهان، خواه در منطقه یا خارج از آن، حمایت می‌کند. عراق همیشه پیشگام در پشتیبانی از مسائل مسلمانان و مسائل انسانی در هر جای جهان بوده است. اما هر کشوری ویژگی ها و شرایط خاص خود را دارد. اعتقاد داریم که اصل مقاومت و مطالبه حقوق عادلانه، قضیه‌ای انسانی است و باید ملت‌های جهان و دولت‌ها در کنار این قضایای عادلانه بایستند.