ایران و بمب اتم

نویسنده: جابی واریک (Joby Warrick)

دیپلماسی ایرانی: دیوید آلبرایت و سارا بورخارد در کتاب تازه ای با عنوان "تقلای خطرناک ایران برای سلاح هسته ای" که هفته آینده منتشر می شود، می گویند اسناد فنی ربوده شده از داخل ایران در سال 2018، که به تازگی مورد ارزیابی قرار گرفته است، نشان می دهد برنامه فوق محرمانه هسته ای این کشور، در سال 2003 برای "تست سرد" اجزای اصلی یک بمب هسته ای آماده می شده و می توانسته به سرعت به سمت یک انفجار هسته ای حرکت کند. کار بر سلاح هسته ای ایران، در سال 2003 متوقف شد اما در آن زمان دانشمندان ایرانی تقریبا بر تمامی چالش های فنی ساخت بمب غلبه کرده بودند و تنها به منبعی قابل اتکا از سوخت شکافتی نیاز داشتند که با اورانیوم غنی شده یا پلوتونیوم به دست آید.

افشاگری های این کتاب، بر پایه تحلیل انبوهی از اسناد هسته ای صورت گرفته که در سال 2018 توسط ماموران اسرائیلی از یک انبار تهران ربوده شد. امکان دسترسی به صدها سند و عکس به دیوید آلبرایت داده شده و او بسیاری از این اسناد را در کتابش درج کرده است. 

نویسندگان می گویند که به نظر می رسد طراحی بمب ایران، کاملا بومی بوده است. "این طراحی یک کپی برداری نبود بلکه محصول کار یک تیم پیچیده سلاح هسته ای بود که از پشتیبانی کدهای پیچیده رایانه ای برخوردار بوده است." اسناد ایران، تیمی ورزیده از فیزیکدانان و مهندسینی را ترسیم می کند که به دقت به "پالایش این طراحی و از جمله مینیاتوری کردن هرچه بیشتر" یک سلاح هسته ای می پرداخته اند.

این کتاب، به یک دانشمند مشخص ایرانی، به عنوان استاد هسته ای که دیسیپلن فرایند را تضمین می کرده، اعتبار می دهد: محسن فخری زاده، یک فیزیکدان و یک سرلشکر که "رهبر بلامنازع" برنامه سلاح هسته ای ایران بوده است. این کتاب می گوید که ترور فخری زاده توسط اسرائیل، یک "ضربه عمده" بود اما تخصص ساخت سلاح که تحت اشراف او به دست آمد، هنوز هم در کادر دانشمندان هسته ای و تکنیسین های ایرانی وجود دارد." نویسندگان کتاب می گویند: "در کوتاه مدت و میان مدت، فقدان او احساس خواهد شد بویژه در طول هر دوره ای از گریز هسته ای برای ساخت یا آزمایش یک سلاح اتمی."

نویسندگان به این نتیجه رسیده اند که با این همه، به یمن دانش و تخصص گسترده بومی و خانگی ایران، این کشور اکنون بطور اساسی به ظرفیت هسته ای دست یافته که "در صورت نیاز" فعال می شود و به این کشور امکان ساخت سریع یک سلاح هسته ای را می دهد. آلبرایت در ایمیلی که خلاصه ای از این کتاب را برای واشنگتن پست فرستاده است، می گوید: "امروز، زمان زیادی نمی خواهد که ایران بتواند یک سلاح هسته ای بسازد. با آنچه ایران در طول طرح آماده و نیز با پیشرفت های بعدی درباره ساخت سلاح هسته ای آموخته، جمهوری اسلامی به ظرفیت تولید بمب هسته ای رسیده است."

برخی تحلیلگران می گویند، اکنون پرسش کلیدی این است که بهترین راه بازداشتن ایران از دستیابی به اورانیوم یا پلوتونیوم سطح تسلیحاتی کدام است. جون ولفزتال، مشاور پیشین باراک اوباما در سیاست عدم تکثیر می گوید: "نکته اصلی این است: اگر مواد هسته ای تسلیحاتی نباشد، بمبی هم نیست. امروزه، برخلاف گذشته، دانش و فن آوری ساخت یک بمب، چندان مانع مهمی برای هسته ای شدن نیست و تمرکز بر مواد قابل استفاده در سلاح هسته ای است که باید اولویت داشته باشد."

کارشناسان دیگر هم گوشزد می کنند که ایران هنوز علائمی از برخورداری از چند فن آوری کلیدی را بروز نداده که از جمله آنها توانایی درهم بافتن یک کلاهک هسته ای با یک سامانه پرتابی دوربرد است. 

داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن کنترل سلاح هم می گوید: "ایران هنوز نیاز به توسعه توانمندی فنی خود دارد تا بتواند چنین سلاح هایی را توسط موشک های بالستیک، پرتاب کند."

منبع: واشنگتن پست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11