دولت روحانی برجام را سیاسی کرد، نه منتقدان

دیپلماسی ایرانی – هجدهمین دور از نشست‌های کمیسیون مشترک برجام از روز ۱۳ فروردین ماه جاری به صورت برخط و مجازی با مشارکت معاونان سیاسی ایران و کشورهای ۱+۴ برگزار شد. نمایندگان کشورها در نشست ۱۳ فروردین تصمیم گرفتند ادامه گفت و گوها به صورت حضوری در وین برگزار شود. طی ۱۹ روز گذشته شاهد مذاکرت فشرده طرف های در وین، پایتخت اتریش بودیم که نهایتا قرار شد بعد از رایزنی تیم های مذاکره کننده در پایتخت ها، ادامه گفت وگوها در هفته آتی پیرامون نگارش متن مشترک پی گرفته شود. اگر چه بسیاری هم معتقدند که مسیر بسیار طولانی تا رسیدن به این مرحله وجود دارد. حال به موازات پیشرفت مذاکرات احیای برجام در نشست وین به نظر می رسد که با نزدیک شدن به فضای انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ماه، بیش از پیش برجام و نشست وین وارد ادبیات سیاسی کشور شوند. اما به واقع نسبت برجام با سیاست و سیاست با برجام چیست؟ آیا می توان برای برجام یک بُعد سیاسی قائل شد؟ در این صورت آیا وارد شدن برجام به ادبیات سیاسی شخصیت ها، احزاب و جریان های داخلی کشور، آن هم در آستانه انتخابات امری اجتناب‌ناپذیر جلوه می‌کند؟ آیا سیاسی شدن و سیاسی کردن برجام امری منفی و برداشتی غلط از توافق هسته‌ای است؟ پاسخ به این سوالات، موضوع گفت‌وگوی دیپلماسی ایرانی با وحید جلال زاده، نماینده مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس شورای اسلامی است که در ادامه از نظر می گذرانید:  

به موازات پیشرفت مذاکرات احیای برجام در نشست وین و ادامه گفت وگوها در هفته آتی به نظر می رسد تلاش منتقدین توافق هسته ای به خصوص مجلس یازدهم که از این طیف قلمداد می شود برای عدم احیای برجام، ذیل سیاسی شدن آن ادامه پررنگ تر شده است؛ مسئله ای که همواره از سوی محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نهی شده است. کما این که پیرو مصاحبه قبلی حضرتعالی با دیپلماسی ایرانی آقای ظریف در جلسه اخیر با اعضای کمیسیون متبوع شما (کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس) قسم جلاله یاد کردند که نشست وین و تلاش برای احیای برجام به هیچ عنوان یک تحرک سیاسی انتخاباتی نیست. حال سوال بنیادی که باید در این خصوص پرسید این است که اساساً می‌توان قرائت سیاسی از برجام نداشت، چرا که توافق هسته‌ای دارای یک روح سیاسی است و در کنار دیگر وجوه تجاری، اقتصادی، امنیتی، دیپلماتیک ذیل مناسبات روابط و حقوق بین الملل و نیز تاثیرات اجتماعی و فرهنگی دارای یک خوانش سیاسی هم است. پس آیا به باور شما سیاسی بودن و سیاسی شدن برجام در آستانه انتخابات ریاست جمهوری لزوم امری منفی است و نگاهی غلط به برجام خواهد بود؟

پیش از اینکه به این سوال شما پاسخ دهم لازم می‌دانم این را عنوان کنم که پرونده فعالیت های هسته‌ای و همچنین برجام یک مسئله ملی است که مستقیماً با منافع کشور در ارتباط است. مضافا باید یادآور شد به موازات این که برجام یک سند دیپلماتیک به شمار می‌رود که دارای ابعاد تجاری، اقتصادی، حقوقی، امنیتی و غیره است قطعاً یکی از وجوه مهم آن در حوزه سیاست داخل باز می گردد. یعنی همان گونه که به درستی اشاره کردید برجام دارای یک روح سیاسی هم است. لذا لزوماً سیاسی شدن برجام به هیچ عنوان امری منفی و غلط نیست. چرا که ذات، بن مایه و شاکله برجام سیاسی است. پس سیاسی شدن و سیاسی بودن برجام اجتناب ناپذیر است. پیرو این نکته اگر برجام در آستانه انتخابات ریاست جمهوری با رقابت های سیاسی درآمیخته است و یکی از محورهای کلیدی رقابت احزاب و جریانات به شمار می رود بسیار طبیعی است. به هر حال توافق هسته ای یکی از مهمترین اتفاقات جمهوری اسلامی ایران در حوزه سیاست خارجی است. لذا با وجود آن که برجام یک مسئله ملی است، اما شخصیت ها، احزاب و جریان های سیاسی حق دارند نسبت به آن موضعی مخالف یا موافق داشته باشند. با این همه اگر امروز موضوع مصاحبه من با حضرتعالی به سیاسی شدن برجام بازمی‌گردد پیش و بیش از همه مقصر آن خود دولت حسن روحانی است. من به صراحت عنوان می‌کنم که دولت حسن روحانی برای اولین بار برجام را سیاسی کرد. زمانی که رئیس جمهور آب خوردن را به برجام گره زد و عنوان کرد که با برجام همه تحریم‌ها، تاکید می‌کنم همه تحریم ها بالمره لغو می شود، برجام را سیاسی کرد. زمانی که برجامی در کار نبود شعار استقبال از منتقدین را سر می‌داد، اما با شکل گیری برجام منتقدین توافق هسته‌ای را به جهنم حواله داد. اسناد و فیلم تمام این مواضع رئیس‌جمهور موجود است و از حافظه احزاب، شخصیت‌ها و ملت ایران پاک نشده است. نه دولت حسن روحانی، بلکه هر دولتی دارای منتقدین و معترضین خاص خود است. طبیعی است که دولت روحانی و به خصوص مسئله برجام هم منتقدین خود را داشته باشد، اما نوع برخورد و مواجهه دولت با منتقدین سبب شد که برجام بیش از حد سیاسی شود، چراکه حساسیت بسیار جدی برای کشور و جریان های داخلی، آن هم در پرونده مهمی مانند توان هسته ای کشور که مسئله ای ملی است، شکل داد. 

با این وجود شما نگرانی محمد جواد ظریف مبنی بر سیاسی شدن برجام را غلط می دانید. البته در همین راستا طیفی از کارشناسان معتقدند که نگاه غایی رئیس دستگاه دیپلماسی ناظر بر این است که از برجام به عنوان یک ابزار، اهرم و بازیچه سیاسی انتخاباتی استفاده نشود؟

من در مصاحبه قبلی با شخص شما به صراحت عنوان کردم که مصادره شدن برجام، نفیا یا اثباتاً از سویی هر جریان سیاسی خیانت آشکار و غیرقابل بخشش در قبال ملت و منافع جمهوری اسلامی ایران است. حتی اگر آن جریان سیاسی جریانی باشد که من و دیگر اعضای محترم مجلس یازدهم به آن منتسب هستیم. شما به نگرانی محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نسبت به آلوده شدن برجام به رقابت های سیاسی انتخاباتی اشاره کردید. همانگونه که در پاسخ به سوال اولتان مطرح کردم و دوباره بر آن تاکید می کنم چه کسی برجام را سیاسی کرد؟ چه کسی برای اولین بار بر طبل سیاسی شدن برجام کوبید؟ چه فردی، چه جریانی، چه دولتی برجام را آلوده سیاست کرد، هر چند که ذیل نکته درست شما اساساً برجام دارای یک روح سیاسی هم هست؟ آیا غیر از این بود که محمد جواد ظریف در شورای راهبردی سیاست خارجی آمریکا عنوان داشت که اگر جریان سیاسی غیر از جریان ما (جریان حامی دولت روحانی) در کشور روی کار بیاید اثری از برجام باقی نخواهد ماند؟! پس اگر امروز برجام سیاسی شده است مقصر آن کیست؟ دولت هنوز دولت مستقر است و همه ابزارها دست این دولت است. پس دولت کلید سیاسی شدن و سیاسی کردن برجام را زد. هنوز از خاطر ملت نرفته است که آقای روحانی و آقای جهانگیری در مناظرات انتخاباتی سال ۹۶ چه موضع گیری سیاسی در قبال توافق هسته‌ای داشتند و مخالفین برجام را با چه الفاظی خطاب کردند؟ 

روی انتخاباتی شدن برجام به موازات نشست وین تمرکز کنیم. پیرو سوال نخست آیا مجلس یازدهم ذیل سیاسی کردن توافق هسته ای بنایی بر عدم احیای برجام ندارد؟

همانگونه که اشاره کردم برجام یکی از مهمترین توافقات تاریخ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. بنابراین مجلس یازدهم باید از با استفاده از تجربیات تلخ برجام حساسیت بیشتری روی نشست وین داشته باشد. منافع جمهوری اسلامی ایران خط قرمز مجلس و به خصوص اعضای محترم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی است. اگر نشست وین به لغو فوری همه تحریم های آمریکا منجر می شود به هیچ وجه مجلس با آن مخالف نیست. اما نگرانی اینجاست که نباید ما فریب اروپا و ایالات متحده آمریکا در این نشست بخوریم. نکته مهمتر این است که ما باید این احتمال را هم بدهیم مواضعی که سید عباس عراقچی و تیم مذاکره کننده در مصاحبه‌ها عنوان می‌کنند متفاوت از محتوای نشست وین است. پس طبیعی است که نمایندگان بخواهند از محتوای درون نشست اطلاع حاصل کنند تا مانع از عدوم و یا خدایی ناکرده نادیده گرفتن مواضع هوشمندانه مقام معظم رهبری مبنی بر رفع کامل تحریم‌ها و راستی آزمایی آن شوند. این به معنای تلاش مجلس برای عدم احیای برجام و شکست نشست وین نیست. 

یعنی شما نمی خواهید از عدم احیای برجام و سیاسی کردن توافق هسته ای برای انتخابات ریاست جمهوری استفاده کنید؟

این دست اتهامات که به مجلس یازدهم داده شده است جزو همان اتهاماتی است که در طول تمام این سال ها منتقدین داخلی برجام با آن مورد عنایت دوستان دولتی قرار گرفته است.  شما یادتان هست که وزیر امور خارجه در جلسه مشترکی که دکتر فواد ایزدی هشداردادند آقای ظریف امکان دارد دولت ترامپ از برجام خارج شود چه پاسخی داد؛ غیر از این بود که در عمل نگرانی دکتر ایزدی به حقیقت پیوست؟! امروز هم ما نگران همین دست مسائل هستیم. نباید با برخی اتهامات مبنی بر اینکه جریان سیاسی مجلس به دنبال عدم احیای برجام برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری است از منافع ملی خود دست بکشیم. ما بر اساس وظیفه نظارتی خود مبتنی بر متن صریح قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران باید به محتوای نشست وین نظارت داشته باشیم و از آن اطلاع حاصل پیدا کنیم. ضمن اینکه حتی اگر در نهایت این نشست به یک توافق جدید منجر شد باید این توافق با نظر مثبت مجلس شورای اسلامی همراه باشد و به تایید نمایندگان محترم برسد تا دوباره شاهد تجربه تلخ برجام نباشیم. 

آیا بازیچه سیاسی شدن برجام و آلوده کردن دامن توافق هسته ای به رقابت های سیاسی و جناحی داخلی سبب نشده که انرژی داخلی در مسیر غلط اتلاف شود و به تبعش سیاسی کردن برجام بستر را برای باگ های امنیتی ایجاد کند، نظیر آن چه که طی کمتر از یک سال در نطنز روی داد؟

یکی از مهمترین برنامه های دولت حسن روحانی مذاکره با غرب در قبال توافق توان هسته‌ای بود و روحانی قول داده بود که به موازات چرخیدن سانتریفیوژها چرخ اقتصاد ایران هم بچرخد، اما امروز نه سانتریفیوژها می چرخند و نه چرخ اقتصاد. وقتی که دولت روحانی در مذاکرات برجام حتی روی درصد غنی سازی، نوع و عدد سانتریفیوژها مذاکره می کند یقین بدانید که نتیجه آن شرایطی است که امروز با آن درگیریم که در عمل، هم شاهد توقف چرخش سانتریفیوژها هستیم و هم فضای مناسب برای ایجاد ضربه های امنیتی و فیزیکی به توان هسته‌ای از سوی دشمنان قسم خورده ایران اسلامی شکل می گیرد. اگر امروز خرابکاری ها در نطنز پشت سر هم روی می دهد حاصل این انفعال و عقب نشینی های دیپلماتیک دولت روحانی است، نه سیاسی شدن برجام است. پس باید به منتقدین برجام حق بدهیم که امروز منتقد عملکرد دولت روحانی باشند و این مطالبه را داشته باشند دولتی که ۸ سال کشور را معطل یک توافق کرد و ملت را چشم انتظار چرخش همزمان چرخ اقتصاد و سانتریفیوژها کرده بود باید امروز بگوید که نتیجه و خروج این مذاکرات چه بوده است؟ بنابراین امروز منتقدین برجام تیم مذاکره کننده در نشست وین را انذار می‌دهند از تکرار تجربیات تلخ برجام. دیگر امضای آقای جان کری و حتی بزرگ تر از او جو بایدن هم برای جمهوری اسلامی ایران و مجلس یازدهم تضمین نیست. این بار آقای عراقچی و تیم مذاکره کننده باید با دقت بیشتر تضمین های لازم و عملیاتی را از اروپا و آمریکا بگیرند.