بازگشت ایران به بازار جهانی نفت تهدید نیست

نویسنده: سیرل ویدرشوون

دیپلماسی ایرانی: مباحثات جاری درباره برجام با حضور کشورهای اروپایی، روسیه، چین، ایران و در حاشیه آن، ایالات متحده، با اضطراب در بازارهای بین المللی نفت همراه بوده است. هنوز درباره احتمال پیوستن مجدد ایالات متحده به توافق هسته ای بین المللی ایران تردید وجود دارد، اما به نظر می رسد که دولت جو بایدن دارد چنین اقدامی را بررسی می کند. ایران اعلام کرده است که تنها در صورت لغو تحریم های ایالات متحده بر بخش های اصلی اقتصادی خود، یعنی نفت و گاز، به تعهدات برجامی بازخواهد گشت. در همین حال، تحلیل گران نگران پیامدهای منفی احتمالی احیای برجام در میزان عرضه و قیمت نفت در بازار جهانی هستند.

بازار جهانی نفت در حال حاضر به سمت ثبات پیش می رود، اما بهبودی کامل آن هنوز قطعی نیست. تنها به دلیل اقدامات عربستان سعودی با کمک دیگر اعضای سازمان اوپک پلاس بوده که امکان احیا و بازیابی این بازار فراهم آمده است. و یکی از مهم ترین دلایلی که عربستان قادر بوده این کاهش تولید یکجانبه را پیش ببرد، این بوده که سایر تولیدکنندگان از بازار خارج شده اند. ایران و ونزوئلا به دلیل تحریم های بین المللی مجبور به محدودیت در سطح تولید و شاهد کاهش امکان عرضه بوده اند و لیبی و عراق از درگیری های داخلی و درگیری های سیاسی رنج می برند. عربستان، امارات و روسیه بدون حضور این بازیگران توانستند بازار جهانی نفت را با موفقیت تحت کنترل درآورند. لغو تحریم های ایران بر اساس توافق جدید بر سر برجام تولیدکنندگان عرب، تولیدکنندگان نفت شیل ایالات متحده و تولیدکنندگان روس را نگران می کند؛ اما این نگرانی ها احتمالا بی اساس هستند.

اکثر تحلیل گران بازار نفت اینطور استدلال می کنند که موفقیت مذاکرات برجام می تواند بازارهای نفت و گاز را بی ثبات کند، نوسانات قیمت را افزایش دهد و حتی به بازگشت وضعیت اشباع بازار نفت پیش از کرونا بیانجامد. اما این نوع تجزیه و تحلیل یک نقص عمده دارد چون مبتنی بر این فرض است که تحریم ها در خارج کردن کامل نفت ایران از بازار موفق بوده اند. بی شک، درست است حجم فروش نفت ایران در بالاترین سطح آن در تاریخ نیست، اما هنوز بسیار قابل توجه است. ردیاب های نفت و نفتکش مانند «سمیر مدنی» و دیگران بارها نشان داده اند که صادرات نفت ایران نه تنها بسیار انعطاف پذیر بوده که به طور فزاینده روندی تهاجمی داشته است. به گزارش آژانس بین المللی انرژی، چین هرگز خرید نفت از ایران را به طور کامل متوقف نکرده است. ناظر انرژی سازمان توسعه و همکاری اقتصادی هم اعلام کرده میزان فروش نفت ایران به چین در سه ماهه چهارم سال 2020 برابر با 360 هزار بشکه در روز بوده، در حالی که در 9 ماهه اول سال به طور متوسط به 150 هزار بشکه در روز می رسیده است. درست پیش از شروع گفت و گوهای برجام ایران صادرات خود را به چین به حدود 600 هزار بشکه در روز افزایش داد. اوپک همچنین گزارش داده که میزان تولید نفت خام ایران در مارس 6.3 درصد (137 هزار بشکه در روز) افزایش داشته است. طبق گزارش اوپک، میانگین تولید نفت ایران در سال 2020 به 1.985 میلیون بشکه در روز رسیده که از 2.356 میلیون بشکه در روز در سال 2019 و 3.553 میلیون بشکه در روز در سال 2018 کمتر است. مشتریان عمدتا آسیایی ایران در چین، هند و سایر کشورها از خریدن نفت ایرانی به دلیل قیمت بسیار پایین و جذابیت آن خوشنود خواهند شد. فراموش کردن یا تلاش برای کاهش نقش ایران در بازار نفت یک خطای اساسی است.

موفقیت مذاکرات برجام نه تنها تهدیدی برای قیمت نفت خواهد بود، بلکه به افزایش درآمد پایه ایران می انجامد. در حال حاضر صادرات نفت ایران بر اساس فروش غیرقانونی یا تا حدودی «ناشناخته» به مشتریان با قیمت های پایین تر است که درآمد محدودی دارد. در صورت لغو تحریم ها بر صادرات نفت ایران، این کشور نه تنها حجم صادرات خود را افزایش خواهد داد، که فروش نفت خام با تخفیف را نیز متوقف خواهد کرد. نفت ایران احتمالا در سطوح عادی قیمت بازار قیمت گذاری می شود. در کوتاه مدت به دلیل حجم بالاتر فروش جریان بالقوه درآمدی را افزایش خواهد داد. 

در عین حال، برای ایران این واقعیت مطرح است که مشتریان کنونی آن تمایلی به خرید حجم بالای نفت با قیمت بیشتر نخواهند داشت. وضعیت فعلی عرضه و تقاضا شرایط را برای ورود میلیون ها بشکه اضافی نفت به بازار دشوار کرده است. صرف نظر از موفقیت در بحث های برجام، ورود حجم بالای نفت ایران به بازار جهانی در ماه های آتی ممکن نخواهد بود. با توجه به ظرفیت بالقوه صادرات نفت ایران در حدود 2 میلیون بشکه در روز در حالی که صادرات فعلی آن حدود 1 میلیون بشکه در روز برآورد می شود، بازارها شوکه نخواهند شد. 

تقاضا هنوز ضعیف است و تهدیدی دوباره با توجه به موج سوم کرونا در اروپا و مشکلات در بازگشایی بازارهای آن و افزایش تلفات همه گیری کرونا  در غول نوظهور آسیا یعنی وجود خواهد داشت. اما بعید است پتانسیل و صادرات نفت ایران بازار را از خطر بیاندازد. با نگاهی به استراتژی ها و انسجام اوپک پلاس می توان به طور قطع گفت که 1 میلیون بشکه اضافی در روز از ایران شوکی به سیستم وارد نخواهد کرد. اما بازار قادر به دریافت حجم بیشتری نخواهد بود و بعید است که مشتری های ایرانی هم تمایل به افزایش خرید در صورت گران شدن قیمت نفت این کشور داشته باشند. تلاش سرمایه گذاران «نایمکس-آیس» برای معنا کردن همه این تحولات در روند قیمت گذاری در بازارهای نفت جالب است؛ اما فعالا استفاده از برگ ایران به عنوان توجیهی برای کاهش قیمت ها ممکن نخواهد بود. با توجه به شرایط کنونی، هنوز هم رهبران اوپک پلاس بازیگران اصلی قدرت در بازار نفت هستند.

منبع: اویل پرایس / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34