جو بایدن باید به توصیه های خود درباره ایران در کارزار انتخابی گوش کند

نویسندگان: عسل راد و نگار مرتضوی

دیپلماسی ایرانی: ریاست جمهوری جو بایدن تقریبا دو ماهه شده؛ اما او هنوز به وعده کارزار انتخاباتی مبنی بر بازگشت به توافق هسته ای ایران و لغو تحریم های اعمال فشار حداکثری دونالد ترامپ عمل نکرده و تنش ها را با ایران کاهش نداده است. ایرانی ها در آینده نزدیک برای انتخابات ریاست جمهوری پای صندوق های رای می روند و به احتمال زیاد، یک رئیس جمهور با جهت گیری متفاوت سیاسی را انتخاب می کنند. اگر بایدن نتواند اقدامی سریع برای بازگشت به برجام انجام دهد، فرصت طلایی باقی مانده تا آن زمان برای احیای دیپلماسی با تهران را از دست خواهد داد و مسیر بسیار پیچیده تری پیش رو خواهد داشت.

اگرچه طرفداران بایدن هفته های گذشته صبورانه منتظر حل و فصل اوضاع توسط دولت او، ماندند، اما به نظر نمی رسد احیای دیپلماسی با ایران در اولویت باشد. در مقابل، حملات هوایی مجدد در سوریه نگرانی ها را درباره تشدید بیشتر تنش ها با ایران، احتمال درگیری نظامی در منطقه و نابودی دائمی موفقیت دیپلماتیک تاریخی باراک اوباما که بایدن هم در آن سهیم بود، افزایش داده است. 

اما مساله نگران کننده تر، اقدامات و اظهارات مقامات ارشد دولت بایدن در مغایرت با گفته ها و انتقادهای او و تیمش در سال های گذشته از سیاست ترامپ در قبال ایران است. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه، 18 فوریه گفت که ایالات متحده آماده مذاکره است، اما گام اساسی در جهت تسهیل تحریم های ایران برنداشت و اساسا پیشنهاد او تفاوت چندانی با تلاش های ترامپ برای مذاکره ندارد. وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن هم 7 مارس در توئیتی نوشت: «ایران در جهت اشتباه حرکت می کند و ایران باید به تعهدات خود عمل کند.» و همه اینها در حالی است که ایالات متحده خارج از توافق است و به تعهدات خود عمل نمی کند. 2 مارس هم یک مقام کاخ سفید به وال استریت ژورنال گفت که بررسی تحریم ها ممکن است ماه ها طول بکشد که در مغایرت با نظر بایدن در سال گذشته و زمانی که ترامپ را ترغیب می کرد «اقدامات فوری» برای کاهش تحریم ها علیه ایران در زمان همه گیری کرونا انجام دهد، است.

گرچه بایدن بارها ترامپ را به خاطر سیاست شکست خورده ایران مورد انتقاد قرار داده، اما در عمل سیاست اعمال فشار حداکثری که از دولت قبلی به ارث برده است را حفظ کرده. هنوز هیچ دیپلماسی مستقیمی بین تهران و واشنگتن وجود ندارد و ایالات متحده هنوز به توافق هسته ای برنگشته است و تحریم های دوران ترامپ هم ادامه دارد. شاید دوره ترامپ پایان یافته باشد، اما برای ایرانی که در میانه یک همه گیری مهلک و یک اقتصاد ویران دست و پا می زند، شرایط تغییری نکرده است.

بایدن پیش از اعلام نامزدی ریاست جمهوری خود، منتقد جدی سیاست دولت ترامپ در قبال ایران بود. بایدن پس از ترور سردار قاسم سلیمانی توسط دولت ترامپ در ژانویه 2020 اقدام بی محابای رئیس جمهوری وقت و رساندن آمریکا و ایران به آستانه جنگ را مورد انتقاد قرار داد و در زمان نامزدی ریاست جمهوری، از تمایل به بازگشت به توافق هسته ای خبر داد. این مساله درباره اعضای اصلی دولت بایدن هم صادق بود. بلینکن پیش از وزیر خارجه شدن، گفت ایالات متحده به دلیل «گناه اصلی» ترامپ در خروج از توافق با ایران، در خاورمیانه وضعیت بدتری از گذشته دارد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، هم در سال 2019 تصمیم ترامپ به خروج از برجام را «یک جانبه گرایی درنده خو» خواند.

دیگر اعضای حزب دموکرات هم در سال 2020 تمایل شدید خود را به بازگشت به دیپلماسی با ایران و موفقیت برجام نشان داده بودند. با این حال، اکنون به رغم آن که بایدن دولت و حزب او کنگره را تحت کنترل دارند، آنچه می توانست یک تغییر سریع در سیاست شکست خورده ترامپ باشد، به یک بازی پیچیده و طولانی مدت مرغ تبدیل شده است. همان افرادی که از ترامپ و پومپئو به دلیل ترک برجام و سوء استفاده از تحریم ها انتقاد کردند، اکنون اساسا همین کار را انجام می دهند و به نظر می رسد که هیچ برنامه کوتاه یا بلند مدتی به غیر از اینکه در برابر ایران سرسخت به نظر برسند، ندارند.

رویکرد متلاطم دولت بایدن به ویژه با توجه به انتخابات ایران در ماه ژوئن و احتمال روی کار آمدن یک دولت کمتر دوستانه در قبال غرب، تعجب آور است. اگرچه بایدن برای تغییر دیگر سیاست های ترامپ مانند ممنوعیت سفر مسلمانان به سرعت اقدام کرد، اما همچنان از رسیدگی به مساله فورت دار توافق ایران خودداری می کند. بایدن می توانست با بازگشت به برجام خطر درگیری ناخواسته و همچنین احتمال گسترش سلاح های هسته ای را کاهش دهد، بلکه می توانست در رسیدگی به بحران جهانی همه گیری کرونا در کنار ایران باشد. تحریم های دوران ترامپ که مانع توانایی ایران در مبارزه با همه گیری می شدند، غیرانسانی بودند و خودداری بایدن از اقدام برای لغو آنها همچنان غیرانسانی است.

بایدن با خودداری از برگشت به توافق هسته ای و لغو تحریم های ایران اساسا به سیاست ترامپ ادامه می دهد و این در حالی است که ایرانی ها در یک نظرسنجی اخیر گفته اند لغو تحریم های بانک مرکزی برای تجارت بشردوستانه را معنادارترین و مثبت ترین اقدام محتمل توسط دولت بایدن در قبال ایران می دانند. در شرایطی که بایدن به سیاست اعمال فشار حداکثری ترامپ ادامه می دهد، انتظار تغییر رویکرد از سوی ایران منطقی نیست.

بایدن باید گام های جدی برای بازگشت به دیپلماسی را جایگزین وضعیت کنونی کند. بهترین نقطه شروع، کاهش تحریم ها به دلایل بشردوستانه است. این حرکت از روی حسن نیت می تواند امید را به ایرانی های بی گناه بازگرداند و بازگشت تهران و واشنگتن به پیروی از توافق را تسهیل کند. نجات توافق هسته ای به حرکات جسورانه از سوی بایدن نیاز دارد. این ترامپ بود که از توافق خارج شد و حالا، این بایدن است که باید پیش از آنکه خیلی دیر شود، شرایط را درست کند.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34