چراغ های احیای برجام روشن می شود؟

نویسنده: پرستو بهرامی راد، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: جو بایدن به عنوان ریاست جمهوری جدید آمریکا، ۲۰ ژانویه در حالتی که واشنگتن دی. سی به پایگاه نظامی تبدیل شده بود، وارد کاخ سفید شد. بایدن در زمان کارزار انتخاباتی خود بار‌ها از بازگشت به قرارداد برجام سخن گفته و حال با ورود به اتاق بیضی شکل باید دید روند احیای برجام به کدام سمت می رود؟

دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد تا با سیاست فشار حداکثری یعنی تحریم‌های پی در پی ایران را مجبور به توافق دیگری بکند. با اینکه ایران در دو سال پایان ریاست جمهوری ترامپ تحت فشار اقتصادی بسیاری بالایی قرار گرفت، اما ترامپ نتوانست به اهداف خود برسد. با این حال به دلیل خروج آمریکا و عدم عمل اروپایی‌ها به تعهدات خودشان ایران گام به گام از تعهدات خود خارج شد و به نظر می رسد این روز‌ها برجام در کما به سر می برد. اما با ورود معماران و مدافعان برجام به کاخ سفید، شکی نیست اروپایی‌ها و بایدن قصد دارند از سقوط کامل این قرارداد جلوگیری کنند. 

جو بایدن گام به گام چراغ‌های احیای برجام را روشن می کند. تیم سیاست خارجی بایدن که شامل آنتونی بلینکن به عنوان وزیر امور خارجه، جیک سالیوان به عنوان مشاور امنیت ملی و احتمال انتخاب رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه دولت جدید آمریکا در امور ایران وجود دارد، به خوبی سیاست او را در کاهش تنش میان تهران – واشنگتن نشان می دهد. در واقع معماران برجام که روش مذاکره و دیپلماسی را در حل تنش‌ها بهترین راه می دانند به کاخ سفید بازگشته اند.

از طرف دیگر به گزارش نیوزویک جو بایدن، رئیس جمهوری جدید آمریکا دستور بازنگری تمامی تحریم‌هایی را داده است که در زمان دونالد ترامپ صادر شدند. آنچه در رابطه با ایران از اهمیت برخوردار است بررسی مجدد تحریم‌هایی خواهد بود که مبارزه با کرونا را در کشور دشوار می کنند. این می تواند اولین چراغ سبز بایدن به مذاکرات برجامی تلقی کرد.

با این حال به نظر نمی رسد مخالفان برجام به آسانی از شروع احیای بگذرند و نظاره گر این رویداد باشند.

مخالفان منطقه‌ای برجام

فردای تحلیف جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری آمریکا، بغداد مورد حمله تروریستی قرار گرفت و در این انفجار ترورریستی تعدادی از شهروندان عراقی کشته شدند و تصویر فاجعه باری رقم خورد.

عراق هفته‌های پر آشوبی می گذراند و این موضوع نگاه‌ها را به سمت احتمال نقش مخالفین مذاکرات تهران – واشنگتن برای احیای برجام در این رخ داد‌ها می برد. در واقع به نظر می رسد خاورمیانه پر تنش با ورود بایدن دست خوش تحولاتی خواهد شد و بازیگران منطقه سعی می کنند که با حرکت‌هایی نشان دهند در این منطقه کت بر تن چه کسانی است!

در این میان سنگ اندازی جلوی پای احیای برجام رقم خواهد خورد و بازیگر اصلی این جریان نیز اسرائیل خواهد بود که سعی دارد در همین آغاز از شروع احتمال مذاکرات برجامی مشکلاتی را ایجاد کند. در واقع مفسران اسرائیلی از نگرانی مقامات اسرائیلی در مورد بازگشت احتمالی ایالات متحده به توافق هست‌های برجام می گویند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز بار‌ها این توافق را محکوم کرده بود و مدعی است که این توافق، دسترسی ایران به بمب اتمی را تسهیل می کند. در حقیقت به نظر نمی رسد اسرائیل در این خصوص ساکت بنشیند و بگذارد احیای برجام به راحتی رقم بخورد.

با این حال عربستان که از دیگر مخالفان برجام در منطقه بوده، این روز‌ها با ورود جو بایدن به کاخ سفید از موضع آرام تری ورود کرده و به خوبی می داند که حامی بزرگ خود یعنی دونالد ترامپ را از دست داده است و باید این روز‌ها با احتیاط بیشتری گام بردارد. فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه سعودی در همین خصوص گفته است: «اگر از ما خواسته شود در پرونده هسته ای ایران مشارکت خواهیم کرد. دست ریاض برای گفت وگو همواره دراز است.» حال باید دید که چقدر به این روند ادامه خواهد داد.

البته این را هم نباید فراموش کرد که برجام مخالفان قدرتمندی در داخل آمریکا و ایران دارد و مخالفان داخلی دو کشور نیز سعی خواهند کرد که احیای این قرارداد رخ ندهد. با این حال باید دید که عصر بایدن بر تحولات خاورمیانه و روابط تهران – واشنگتن چه نقشی خواهد داشت؟