تلاش تهران برای آزادسازی اموال بلوکه شده اش با توقیف شناور کره ای هیچ ارتباطی با هم ندارند

دیپلماسی ایرانی – نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دوشنبه گذشته از توقیف یک فروند شناور کره جنوبی با نام تجاری «هانکوک چیمی» حامل ۷ هزار و ۲۰۰ تن مواد شیمیایی نفتی به دلیل نقض پروتکل‌های زیست‌ محیطی در خلیج فارس خبر داد. این کشتی در حال حاضر در بندرعباس لنگر انداخته است؛ اقدامی که در سایه برخی هجمه های رسانه از آن به عنوان سیاست و راهبرد گروگانگیری، باج‌گیری و اخاذی جمهوری اسلامی ایران در برابر کره جنوبی به منظور باز پس گیری اموال بلوکه شده خود در این کشور که چیزی در حدود  ۱۰ تریلیون وون (۹.۲ میلیارد دلار) است، یاد شد. در این راستا  پنجشنبه هفته گذشته شاهد حضور هیاتی به ریاست «کو کیونگ سوک»، مدیرکل امور آفریقا و خاورمیانه وزارت امور خارجه کره جنوبی بودیم، کما این که هم یکشنبه هفته جاری نیز با ورود «چویی جونگ کان»، قائم مقام وزیر امور خارجه کره جنوبی تحرکات دیپلماتیک مقامات کره جنوبی به منظور گفت وگو در خصوص مسئله اموال بلوکه شده ایران و آزاد سازی شناور کره ای به اوج رسید. اما اساساً تا چه اندازه این دو مسئله (آزادسازی اموال بلوکه شده ایران و توقیف شناور کره ای) می تواند به هم ارتباط داشته باشد؟ پاسخ به این سوال، موضوع گفت وگوی دیپلماسی ایرانی با محمدصادق کوشکی، کارشناس و تحلیلگر مسائل بین الملل است که در ادامه می خوانید:

بعد از اقدام نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در توقیف یک فروند شناور کره‌جنوبی با نام تجاری هانکوک چیمی شاهد فضاسازی‌های رسانه‌ای معناداری علیه جمهوری اسلامی ایران با محوریت سیاست «گروگانگیری» یا «گروکشی» بودیم. در این راستا مقامات کره جنوبی با پیش کشیدن مسئله اموال بلوکه شده ایران در بانک های این کشور که چیزی در حدود  ۱۰ تریلیون وون (۹.۲ میلیارد دلار) است، سعی کردند اقدام دوشنبه هفته گذشته نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به این مسئله (اموال بلوکه شده ایران در کره جنوبی) گره بزنند. پیرو این مهم، هم پنجشنبه هفته گذشته با حضور هیاتی به ریاست «کو کیونگ سوک»، مدیرکل امور آفریقا و خاورمیانه وزارت امور خارجه کره جنوبی و هم یکشنبه هفته جاری نیز با ورود «چویی جونگ کان»، قائم مقام وزیر امور خارجه کره جنوبی شاهد سفر مقامات کره ای به منظور گفت وگو در خصوص مسئله اموال بلوکه شده ایران و آزاد سازی شناور کره ای بودیم. حال از نگاه شما اساساً تا چه اندازه این دو مسئله (آزادسازی اموال بلوکه شده ایران و توقیف شناور کره ای) می تواند به هم ارتباط داشته باشد؟

در پاسخ به این سال شما باید چند نکته مهم را یادآورد شد. اول این که متاسفانه برخی رویه های حقوقی مرسوم در جهان برای حل و فصل اختلافاتی این چنینی هنوز در کشور ما به شکل کامل اجرا نشده است. چون در اختلافات مشابه آنچه که میان ایران و کره جنوبی اتفاق افتاده، مرسوم آن است که کشورهای زیان دیده در دادگاه‌های همان کشور اقدام به اقامه دعوا علیه کشور زیان ده می کنند. یعنی شرکت ملی نفت ایران به عنوان فروشنده میعانات گازی به کره جنوبی به مجرد آنکه سئول به بهانه تحریم از بازپرداخت مطالبات خود سرباز می زند و حتی حاضر به فروش کالا و اجناس با همین سرمایه بلوکه شده به ایران نیست، شکایتی از این کشور در دادگاه های صالحه داخلی مطرح می کند. پیرو این اقامه دعوا، دادگاه حکم توقیف اموال و شناورهای کره‌ای را می‌دهد تا زمانی که سئول حاضر به بازپرداخت بدهی های ایران شود. این مسئله بارها به عنوان یک رویه مرسوم حقوقی در جهان روی داده است و تاکنون مشابه این پرونده‌ها به مجامع حقوقی بین المللی ارجاع داده نشده است چون از همین رویه مسئله حل و فصل شده است. پس این مسئله یک مسئله رایج در بسیاری از کشورهاست. حال نکته مهمتر اینجاست که آنچه که جمهوری اسلامی ایران در قالب توقیف شناور کره جنوبی انجام داده است بیشتر یک واکنش بوده است. یعنی اینگونه نبوده است که تهران ابتدا به ساکن بخواهد با اقدامی خود برای توقیف شناور کره ای، تنشی را با سئول آغاز کند که به دنبال آن مسئله «باجگیری»، «اخاذی»، «گروگانگیری» و دیگر واژه های این چنینی مطرح شود. بنابراین کسانی که این واژه ها را در خصوص اقدام سپاه به کار می برند اساساً هیچ درک و آگاهی از معانی این کلمات ندارند. چون اگر ایران بدون هیچ دلیلی اقدام به توقیف شناور کره ای می کرد و به دنبال باجگیری بود این کلمات تا اندازه‌ای می‌توانست در قبال اقدام ایران صدق کند، اما همانگونه که تاکید کردم و دوباره بر روی آن تاکید می کنم اقدام هفته گذشته نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در توقیف نفتکش یا شناور کره ای بیشتر یک واکنش در قبال مقمات سئول بوده است. وقتی بیش از یک سال کره ای ها به بهانه تحریم ها اموال بلوکه شده ایران را پس نمی دهند و حتی حاضر به فروش کالا و اجناس با مجوز کاخ سفید نیستند، نشان می دهد که ایران مقصر این شرایط نیست. حتی کره ای ها برای توقیف اموال ایران هیچ بهانه حقوقی مانند مصوبه سازمان ملل و شورای امنیت هم نداشتند. فقط کره ای ها به بهای ترس از ایالات متحده آمریکا حاضر به پرداخت اموال مردم ایران نبوده و نیستند. سئول حتی حاضر به فروش کالا و جنس در قبال همان اموال بلوکه شده ایران نیست؛ کاری که پیشتر جمهوری اسلامی ایران بارها انجام داده است. مثلاً زمانی که به بهانه تحریم، اموال ایران در کشوری مانند هند یا چین بلوکه می‌شد، آن کشورها از طریق همین اموال بلوکه شده اقدام به فروش کالا و اجناس مورد نیاز به جمهوری اسلامی ایران می‌کردند. اما کره حتی از این اقدام هم سرباز زده است؛ حرکتی که هیچگونه مشروعیت حقوقی ندارد. حال با این کارنامه باید در مقابل سئول چه کرد؟! آیا اگر بخواهیم منصفانه و بدون هیچگونه نگاه سیاسی این مسئله را قضاوت کنیم، کره ای ها گروگانگیری کرده اند یا جمهوری اسلامی ایران؟ آیا کره ای ها اخاذی در برابر ایران را شروع کرده‌اند یا جمهوری اسلامی ایران؟ سئول حتی اقدام به برداشت از اموال ایران بلوکه شده ایران به بهانه حق نگهداری از این اموال در بانک های خود کرده است. پس آیا جایز بوده و هست که کشور در برابر این باجگیری کره جنوبی سکوت کند، آن هم در شرایطی که کشور به دلیل تحریم های بی سابقه و ظالمانه ایالات متحده آمریکا و نیز به دلیل تداوم شیوع کرونا با مشکلات و چالش‌های عدیده اقتصادی و معیشتی مواجه است و این اموال بلوکه شده ما در کره جنوبی می تواند کمک بسیار بزرگی به حل مشکلات و برون رفت کشور از این بحران‌ها کند؟ ضمن این که حتی اگر کشور در وضعیت اقتصادی مناسبی هم قرار داشت، قرار نبوده و نیست که ما در برابر باجگیری و اخاذی کره جنوبی و یا هر کشور دیگری سکوت کنیم. این سکوت به هیچ وجه به نفع منافع جمهوری اسلامی ایران نبوده و نخواهد بود. افزون بر تمام آنچه که گفته شد لازم به یادآوری است که تاکنون هیچ کدام از مقامات جمهوری اسلامی ایران از نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تا وزارت امور خارجه مسئله‌ و موضعی که رنگ بوی باج‌گیری، گروگانگیری و مسائلی از این دست را بدهد، مطرح نکرده اند. پس به هیچ وجه نمی توان اقدام سپاه برای توقیف شناور کره ای را واکنش تهران در برابر توقیف اموال خود در بانک های کره جنوبی تلقی کرد. یعنی تا به اکنون در داخل هیچ مقام رسمی مربوطی عنوان نکرده است که ایران برای باز پس گیری اموال بلوکه شده خود اقدام به توقیف نفتکش کره کرده است.

اما جریان‌های رسانه‌ای و خود کره‌ای‌ها این برداشت را داشتند که ایران و نیروی دریایی سپاه به منظور بازپس‌گیری اموال خود در کره جنوبی اقدام به توقیف این شناور کره ای کرده است. شما تا چه اندازه این تفسیر را قبول دارید؟

ما مسئول تفسیر کره ای ها و یا هر رسانه و موضع دیگر کشور ها نیستیم. اگر مقامات کره جنوبی این چنین برداشتی دارند به خودشان مربوط است. اما تاکنون هیچ مقام رسمی در داخل کشور عنوان نکرده است که جمهوری اسلامی ایران برای باز پس گیری اموال توقیف شده خود در کره جنوبی اقدام به توقیف شناور کره ای کرده است، بلکه توقیف این شناور کره ای به دلیل نقض قانون عبور بی ضرر توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صورت گرفته است. پیرو این نکته اگر کره ای ها حرف، سخن، نکته و مدارکی دارند باید در چارچوب مستندات و ادعای جمهوری اسلامی ایران مبنی بر آلودگی زیست محیطی این شناور و نقض قانون عبور بی ضرر، مسئله خود را مطرح کنند، نه این که با فرافکنی و فرار رو به جلو، مسئله را در قالب ادعا‌های سیاسی معنادار و یا تلاش ایران برای آزاد کردن اموال بلوکه شده خود در کره جنوبی تعبیر و تفسیر کنند. اگر کره ای ها با این فرافکنی ها و مطرح کردن باجگیری و گروگانگیری، این مسئله را پیش ببرند قطعاً هیچگونه کمکی به آنها نخواهد کرد. چون جمهوری اسلامی ایران در برابر اینگونه اقدامات سکوت نخواهد کرد. لذا بهتر است که کره جنوبی در مسیر تعریف شده حقوقی و از طریق گفت‌وگو و مذاکره مشکل را حل کند.

پس پیرو تحلیلی که مطرح کردید شما معتقدید حتی اگر مقامات کره جنوبی در این رفت و آمدهای دیپلماتیک به جمهوری اسلامی ایران طی یک هفته اخیر که پس از توقیف شناورشان آغاز شده است نهایتاً اقدام به آزادسازی اموال توقیف شده ایران در بانک های خود کنند به معنی رفع توقیف شناور کره ای ها نخواهد بود؟

دقیقاً چنین است. چون این دو مسئله هیچ گونه ارتباطی به همدیگر ندارد. باز هم تاکید می کنم جمهوری اسلامی ایران برای باز پس گیری اموال بلوکه شده خود اقدام به توقیف شناور کره ای نکرده است. پس اگر حتی اموال ما در این کشور آزاد شود به معنی رفع توقیف شناور کره ای نیست. البته اگر کره ای ها اموال بلوکه شده ایران را آزاد کنند می تواند به عنوان یک اقدام مثبت سئول قلمداد شود و بستر را برای رفع توقیف هرچه زودتر شناور کره‌ای فراهم کند، اما این اقدام به منزله آن نیست که جمهوری اسلامی ایران به مجرد آزاد کردن اموال بلوکه شده خود حاضر به رفع توقیف شناور کره خواهد بود. این شناور به دلیل آلودگی های زیست محیطی و نیز نقض قانون عبور بی ضرر توقیف شده است و تا زمانی که کره ای ها این مشکل را حل نکنند شناور آنها رفع توقیف نمی شود. در غیر این صورت اگر تهران به مجرد آزاد کردن اموال خود در بانک‌های کره به رفع توقیف شناور کره ای اقدام کند دقیقاً موید و مبین جریان‌سازی های چند روز اخیر با محوریت سیاست باج گیری و گروگانگیری جمهوری اسلامی ایران مطرح شده است. در صورتی که این دو مسئله هیچ ارتباطی به هم ندارند.

با این وصف چرا کره ای ها اقدام ایران در توقیف شناورشان را به معنی گروگانگیری تهران در جهت آزاد کردن اموال بلوکه شده خود قلمداد می کنند و پیرو این نگاه است که طی کمتر از یک هفته شاهد دو باره سفر مقامات دیپلماتیک کره جنوبی به ایران هستیم؟ 

اتفاقا این مواضع و تحرکات مقامات کره جنوبی نشان می دهد که خود آنها بیشتر هر کسی به این واقعیت واقفند که اقدامشان در خصوص بلوکه کردن اموال جمهوری اسلامی ایران در بانک های داخلی این کشور اقدامی است که هیچگونه مشروعیت حقوقی و دیپلماتیک ندارد. چون اگر کره جنوبی این اعتقاد را داشت که بلوکه کردن اموال ایران در بانک‌های این کشور اقدامی درست و بر مبنای حقوق بین الملل است دلیلی وجود نداشت که سئول توقیف شناورش توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به بلوکه شدن اموال دولتی ایران در بانک‌های کره‌جنوبی ربط دهد که با تحرکات دیپلماتیک بخواهد، ذیل همپوشانی این دو مسئله، آنها را حل و فصل کند. چون این دو مسئله هیچ ارتباطی با هم ندارند. من در پاسخ به سوال قبلی شما گفتم حتی اگر جمهوری اسلامی ایران در این سفرهای دیپلماتیک مقامات کره ای موفق به باز پس گیری اموال بلوکه شده خود شود به معنی آزاد کردن شناور کره ای نیست. آزاد کردن اموال بلوکه شده ایران در بانک های کره ای حق مسلم ایران است، اما توقیف شناور کره‌ای به دلیل آلودگی های زیست محیطی و نقض قانون عبور بی ضرر صورت گرفته است؛ ادعایی که مقامات کره جنوبی باید با ارائه مستندات و مدارک نسبت به آن پاسخگو باشند. پیرو نکات یاده شده باید گفت که در هر دو مسئله حق با جمهوری اسلامی ایران است، نه کره ای ها. ضمن این که بر اساس گفته سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان سفر هیات دیپلماتیک کره ای به ایران قبل از توقیف کشتی متخلف کره‌ای مورد توافق طرفین قرار گرفته و دستور کار اصلی آن هم از پیش روی مذاکره در مورد چگونگی دسترسی به منابع مالی ایران در کره بوده است. اما اگر مقامات کره جنوبی با این تحرکات دیپلماتیک می‌خواهند مسئله رفع توقیف شناور خود را به موازات آزاد کردن پول‌های بلوکه شده ایران در بانک های داخلی این کشور را حل و فصل کنند، مانعی ندارد. اما این مسئله به معنای این نیست که این دو پرونده به هم ارتباط دارد. باز هم تاکید می کنم ما مسئول نگاه و تفسیر کره ای ها نیستیم. آنها می توانند هر برداشتی که می‌خواهند از مسئله داشته باشند. اما تاکنون هیچ کدام از مقامات جمهوری اسلامی ایران به صراحت عنوان نداشته اند که تهران برای آزاد کردن اموال بلوکه شده خود دست به توقیف شناور کره ای زده است و یا از کره ای ها درخواست کرده باشد که برای آزاد کردن شناور خود و یا رفع کردن اموالشان در بانک های کره، گفت وگوهای دیپلماتیک داشته باشند. 

حتی اگر در راستای تحلیلی که شما ارائه کردید اساساً مسئله تلاش ایران برای آزاد کردن اموال بلوکه شده در بانک های کره جنوبی هیچ ارتباطی به اقدام دوشنبه هفته گذشته نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در توقیف شناور کره‌ای نداشته باشد و این اقدام صرفاً به دلیل مسائل زیست محیطی صورت گرفته باشد، نمی توان آثار و تبعات مخرب و منفی اینگونه اقدامات را نادیده گرفت. به حال این اقدامات علاوه بر آثار و تبعات دیپلماتیک مانند تخریب چهره جمهوری اسلامی ایران در مجامع جهانی با محوریت هجمه رسانه و سیاسی با پررنگ کردن مسئله راهبرد گروگانگیری و یا باج گیری ایران، می‌تواند آثار مخرب امنیتی را هم به دنبال داشته باشد. کما این که بعد از این اقدام سپاه در توقیف شناور کره جنوبی، سئول تصمیم به اعزام ناوشکن خود به خلیج فارس و دریای عمان کرده است. پیرو این اقدام کره جنوبی و بر اساس اطلاعات موجود، یک فروند ناوشکن نیروی دریایی ارتش این کشور از کلاس « Chungmugong Yi Sun-sin » به نام « Choe Yeong » که جزو تیم مبارزه با دزدی دریایی و اسکورت نیروی دریایی این کشور در منطقه دریای سرخ و تنگه باب المندب بوده به تنگه هرمز ارسال شده و در حال حاضر نیز در نزدیکی این منطقه حضور دارد. در این ناو کره ای همچنین برخی از اعضای یگان عملیات ویژه ارتش کره که برای عملیات های مخصوص آموزش دیده اند نیز حضور دارند. ارزیابی شما در این رابطه چیست؟

اولاً این که شناورهای نظامی کره ای از مدت ها پیش در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز حضور داشته اند. یعنی حضور نیروهای نظامی کره‌ای در این منطقه، ذیل ائتلاف نظامی با ایالات متحده آمریکا به چندین سال پیش باز می‌گردد. پس این اقدام کره ها برای اعزام شناورهای نظامی بعد از توقیف شناورشان توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اقدام تازه‌ای نیست و نمی تواند تبعات امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران در آب‌های خلیج فارس و تنگه هرمز داشته باشد. نکته مهمتر این است که حضور ناوگان دریایی ایالات متحده آمریکا به عنوان ابر قدرت جهان تاکنون تهدیدی برای امنیت جمهوری اسلامی ایران در آب‌های خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان نبوده است، لذا حضور یک یا چند شناور نظامی کره جنوبی قطعاً هیچگونه تبعاتی مخرب امنیتی برای ما ندارد. به بیان روشن تر اقدام کره ای ها برای اعزام شناور نظامی چه تهدیدی می تواند برای ما در پی داشته باشد، آن هم در شرایطی که در اواخر قرن گذشته شاهد حضور بیش از ۹۷ شناور و ناو نظامی آمریکا در آب های خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان بودیم که نتوانستند هیچ گونه تهدیدی برای ما داشته باشند؟ حال به فرض کره جنوبی یک شناور نظامی هم به خلیج فارس اعزام کند؛ مطمئن باشید هیچ اتفاقی برای ایران روی نمی دهد. ضمن اینکه نکته مهمتر ناظر به قدرت نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران است. این قدرت باید در جای خود و به شکل درست اعمال شود. قدرت نظامی برای دفاع از منافع جمهوری اسلامی ایران باید به کار گرفته شود در غیر این صورت وجود قدرت نظامی بی خاصیت است. چون قدرت و نیروی نظامی جمهوری اسلامی ایران، چه در سپاه و چه در ارتش دکوری نیست، بلکه این نیروهای نظامی و امنیتی برای دفاع از حقوق و منافع جمهوری اسلامی ایران باید به کار گرفته شود. هرچند که تاکنون این اقدام انجام نشده است ولی به فرض هم اگر چنین اقدامی صورت گیرد، کاملا مشروع است. مثلاً در قبال رفتاری که انگلیسی ها در تنگه جبل الطارق برای توقیف نفتکش ایرانی انجام داده است. این یک رفتار کاملاً طبیعی است. چرا هیچکس رفتار انگلیسی ها در توقیف کشتی ایرانی در تنگه جبل الطارق را سیاست باج گیری نمی داند؟ چرا هیچکس اقدام کره ای ها برای بلوکه کردن اموال ایران در بانک های این کشور را بدون هیچ گونه توجیه حقوقی و دیپلماتیک راهزنی، باج گیری و اخاذی نمی داند. پس مسئله را باید درست و واقع بینانه ارزیابی کرد.