بایدن و ایران: مصائب و امیدها

نویسنده: کاوه افراسیابی

دیپلماسی ایرانی: جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده، در مصاحبه خود با نیویورک تایمز در تاریخ 2 دسامبر درباره طیف وسیعی از موضوعات از جمله ایران نظر داد و مسیر سیاست گذاری دولت آتی در قبال این کشور را مشخص کرد. مصاحبه که توسط توماس فریدمن، حامی پرشور اسرائیل با ذهنیت شناخته شده «اول اسرائیل» انجام شد، در حقیقت تلاشی برای مانع تراشی در دیپلماسی دولت بایدن با ایران با درخواست محدودیت های جدید در برنامه موشکی پیشرفته و محدودیت در فعالیت های منطقه ای این کشور و حفظ تحریم های اساسی اعمال شده توسط دولت دونالد ترامپ بود. به عبارت دیگر، فریدمن هم مانند دیگر شاهین های اسرائیلی، به دنبال تداوم سیاست گذاری در قبال ایران از دولت ترامپ به بایدن و نگران منافع اسرائیل (توسعه طلب و نظامی گرا) است.

در نتیجه، در مصاحبه فریدمن مواردی که نادیده گرفته شدند به اندازه سوال هایی که پرسیده شدند، اهمیت داشتند که از نمونه این موارد می توان به ترور دانشمند ایرانی توسط اسرائیل که برخی مقامات سازمان ملل و حتی برخی از مقامات سابق آمریکا آن را تحت اقدامی «جنایتکارانه» محکوم کردند، اشاره کرد. با این حال، فریدمن هم احتمالا مانند بسیاری از دیگر شاهین های طرفدار اسرائیل این ترور را تایید می کند که نشان می دهد اسرائیل حامی تروریسم در جهان است و حتی مسئول انفجار چند ماه پیش در بندر بیروت که خسارات سنگینی به لبنان تحمیل کرده نیز بوده است. سکوت بایدن در قبال اقدامات تروریستی اسرائیل غیرقابل توجیه و متاسفانه نشان دهنده محدودیت های اساسی رویکرد سیاست خارجی او در فضای سیاسی تحت سلطه نیروهای طرفدار اسرائیل در ایالات متحده است.

در این مصاحبه از بایدن نقل شده: «با مشورت با متحدان و شرکای خود مذاکرات و توافق های بعدی برای تقویت و تمدید محدودیت های هسته ای ایران را پیش خواهیم برد و به برنامه موشکی این کشور نیز خواهیم پرداخت. اما مشکل این رویکرد در نادیده گرفتن این واقعیت است که امنیت ملی ایران به شدت به توانایی بازدارندگی موشکی آن متکی است و به علاوه، رقبای ایران مانند اسرائیل و عربستان هم برنامه های موشکی دارند و باید درباره آنها نیز مذاکره شود. این در حالی است که رقبای ایران در منطقه به طور نامتوازنی در زمینه نیروی هوایی قدرتمندتر و مجهز به جنگنده های پیشرفته هستند و در شرایطی که ایران در عمل همچنان تحت تحریم تسلیحاتی است، تمرکز روی مساله موشکی این کشور حتی دشوارتر خواهد بود. در یک  چارچوب گسترده تر، رقابت تسلیحاتی منطقه ای مطرح است.

با این حال، شایستگی رویکرد آشتی جویانه بایدن در قبال ایران تایید ضمنی اهمیت توافق هسته ای 2015 است که به رغم خروج ایالات متحده از آن، دیگر امضا کنندگان همچنان برای زنده نگه داشتنش تلاش می کنند. دولت های اروپا از تعهد بایدن به بازگرداندن آمریکا به برجام به عنوان یک شرکت کننده استقبال کرده اند چرا که این رویکرد اختلافات ناشی از یک جانبه گرایی ترامپ در دو سوی اقیانوس اطلس را التیام می بخشد.

با این حال، کل ایده مطرح شده توسط تونی بلینکن و جیک سالیوان، نامزدهای بایدن برای سمت های وزیر خارجه و مشاور جدید امنیت ملی، مبنی بر اینکه پیش از ورود مجدد ایالات متحده به توافق ایران باید به تعهدات برجامی خود عمل کند، با توجه به بی اعتمادی قابل درک ایران به آمریکا مشکل ساز خواهد بود. آمریکا باید ابتدا اقدام اولیه ای برای پل زدن و ایجاد اطمینان در ایران انجام و نشان دهد که هرگونه تغییر در سیاست گذاری ها واقعی است. یعنی، اقدامات مقدماتی اعتماد سازی شرط لازم برای دیپلماسی جدید آمریکا در قبال ایران است. به علاوه، دیگر اقدامات دولت بایدن در قبال سایر بحران های خاورمیانه مانند یمن نیز اهمیت دارد. بایدن باید با شروع گفت و گو با حوثی های تحت حمایت ایران، چک سفید امضای ایالات متحده به حاکمان بی رحم سعودی را که باعث یک فاجعه بزرگ انسانی در یمن شده، مجددا بررسی کند. هیچ صلحی در یمن امکان پذیر نخواهد بود مگر اینکه ایالات متحده واقعیت های جدید در یمن را به رسمیت بشناسد و برای هدف سازمان ملل برای احیای این کشور جنگ زده تلاش کند.

البته سوال بزرگ این است که بایدن مایل و قادر به ایستادگی در برابر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سرکش اسرائیل، خواهد بود؟ اسرائیل در سال های گذشته برای حفظ انحصار سلاح های هسته ای در خاورمیانه برای اسرائیل تلاش و جنگ افروزی زیادی کرده است. بایدن می تواند با برگزاری یک کنفرانس از تلاش سازمان ملل برای ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته ای در خاورمیانه حمایت و اسرائیل را به رعایت موازین و أصول ان.پی.تی ترغیب کند. اما با توجه به تعهد آشکار بایدن و بلینکن در حمایت و محافظت از اسرائیل بدون اعمال هیچ محدودیتی، بعید است چنین اتفاقی رخ دهد.

در حقیقت، تقریبا هیچ کارشناسان سیاست خارجی در ایالات متحده انتظار ندارد که استانداردهای دوگانه طولانی مدت در قبال اسرائیل در دولت بایدن تغییر کند. با این حال، امید بر این است که بایدن بتواند زیر فشار اسرائیل دوام آورد و به وعده های خود درباره توافق هسته ای ایران عمل کند.

خلاصه کلام اینکه در نگاه به آینده می شود نشانه هایی از تغییرات بالقوه و در عین حال، نشانه هایی از تداوم روابط ایالات متحده و ایران مشاهده کرد. بایدن قطعا بایدن درک کند که نمی تواند از ایران انتظار خلع سلاح شدن در برابر رقبای منطقه ای بی رحم خود را داشته باشد. ایران به عنوان یک کشور مغرور و مستقل، در برابر فشارهای دولت ترامپ مقاومت کرد و بی شک در برابر فشارهای دولت بایدن تسلیم نخواهد شد.

منبع: یوراشیا ویو / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34