اگر ترامپ در انتخابات پیروز شود، رویکرد جدیدی در قبال ایران نیاز دارد

نویسنده: باربارا اسلاوین

دیپلماسی ایرانی: سیاست آمریکا در قبال ایران در روزهای نزدیک به انتخابات ماه نوامبر ترکیبی بی فایده، متناقض و شرم آور از تحریم های اقتصادی، دیپلماسی سنبل شده و لفاظی های شدید الحن با برنامه های اعلام شده خروج هزاران سرباز آمریکایی از عراق و افغانستان (چیزی که ایران از مدت ها پیش می خواسته) بوده است.

اینکه هدف واقعی کارزار «اعمال فشار حداکثری» دولت ترامپ چیست، از همان ابتدا مرموز بود. درخواست ها برای اینکه ایران از برنامه هسته ای خود و حمایت از متحدان عربی دست بکشد، از جمله مواردی بودند که وزیر خارجه مایک پمپئو در سخنرانی در سال 2018 بیان کرد؛ اما تحقق آنها بدون تغییر نظام در ایران دشوار است! فرصت هرگونه مذاکره مجدد معنادار درباره توافق هسته ای 2015 در نتیجه رویکرد کنونی در سیاست گذاری صفر است و جهان می خواهد ببیند که ترامپ رئیس جمهوری یک دوره ای می شود.
ترامپ مدعی است که در صورت پیروزی مجدد در انتخابات «ظرف چهار هفته» به توافق جدیدی با ایران دست خواهد یافت؛ اما ایران هرگونه مذاکره را تا پیش از آنکه ایالات متحده به برجام برگردد، رد می کند و حتی در آن صورت هم تنها در یک شرایط چندجانبه با طرف آمریکایی به مذاکره خواهد نشست. در همین حال، ایران در حال افزایش ذخایر اورانیوم کم غنی شده است که زمان تولید سوخت کافی برای سلاح هسته ای را در تئوری به چند ماه کاهش می دهد. البته ایران تاکید دارد که هر گامی در عقب نشینی از برجام برداشته، قابل برگشت است. به علاوه، ترامپ همانطور که در اعلان بازگشت سریع تحریم ها علیه ایران در شورای امنیت مشهود بود، از نظر دیپلماتیک منزوی شده است؛ اعضای شورا از جمله متحدان اروپایی آمریکا این اعلان دولت ترامپ را رد کردند.

ترامپ در صورت پیروزی مجدد در انتخابات فرصتی خواهد یافت تا رویکرد شکست خورده خود در قبال ایران را بازنگری و مقاماتی را در دولت خود منصوب کند که کمتر به دنبال تغییر نظام در ایران باشند. اگر او حقیقتا به توافق جدید با ایران علاقه دارد، باید در ازای اهداف واقعی انگیزه های اقتصادی مشخص ارائه دهد. حتی در آن صورت هم با توجه به عدم اعتماد قابل درک ایران به ایالات متحده پس از تجربه خروج یکجانبه ترامپ از برجام در سال 2018 و اعمال تحریم ها، نمی توان به موفقیت آن مطمئن بود. توافق جدیدی ممکن است توسط کنگره ایالات متحده تدوین شود تا از اقدامات ناگهانی رئیس جمهوری از طریق دستورات اجرایی در امان بماند.

ایالات متحده اگر خارج از برجام باقی بماند، هیچ کانال آماده ای برای تعامل با ایران حتی در یک نشست چندجانبه، ندارد. یک گزینه جایگزین ترغیب به رویکرد منطقه ای در زمینه امنیت و منع گسترش سلاح های هسته ای با استفاده از کانال های موجود بین ایران و کشورهای عرب همسایه است. ایران بارها گفته به دنبال سلاح هسته ای نیست و احتمالا از منطقه ای عاری از سلاح های کشتار جمعی در حاشیه خلیج فارس پشتیبانی می کند تا مطمئن شود عربستان سعودی و امارات متحده عربی هم فعالیت هسته ای در حال گسترش خود را به اهداف غیرنظامی محدود می کنند. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، سال گذشته طرح «امید/صلح هرمز» را با هدف گرد آوردن 8 کشور همسایه خلیج فارس برای گفت و گوی امنیتی ارائه داد. پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل که کشورهای مجهز به سلاح هسته ای هستند و اتحادیه اروپا می توانند با استفاده از نسخه الگوبرداری شده از نتیجه موفقیت آمیز برجام، چنین گفت و گوهایی را ارتقاء دهند. مذاکرات می تواند در وین یا ژنو یا عمان، قطر یا کویت انجام شود. توافق درباره محدودیت های هسته ای که ایران تحت برجام پذیرفته، مانند پروتکل الحاقی، کنوانسیون های بین المللی، محدودیت های غنی سازی و ممنوعیت فرآوری مجدد پلوتونیوم، در سطح منطقه ای قابل دستیابی است.

اما برای تسهیل مذاکرات اینچنینی دولت ترامپ باید سیاست تحریمی خود در قبال ایران را تغییر کند و دست کم امکان دسترسی این کشور به درآمد نفتی در بانک های خارجی را فراهم آورد. این مساله به ویژه زمانی اهمیت خواهد داشت که آمریکا بخواهد مسیر خروج نیروهایش از کشورهای همسایه ایران را به طور مستمر هموار سازد. تحریم های ایالات متحده پیشرفت اقتصادی در عراق و افغانستان را دشوارتر کرده و شهروندان عادی این کشور و مردم ایران را مجازات می کند.

با توجه به آسیب مضاعف همه گیری ویروس کرونا به اقتصاد و چشم انداز نامطمئن صنعت نفت در بلند مدت، همه کشورهای منطقه باید بر روش های متنوع سازی اقتصاد خود و کاهش هزینه های بیهوده دولت از جمله هزینه برای سلاح های پیشرفته، تمرکز کنند. این کشورها باید تجارت با یکدیگر را به حداکثر برسانند و به تحریم های غیرسازنده مانند آنچه عربستان و امارات از سه سال پیش به قطر تحمیل کرده اند، پایان دهند.

قطعا تصور پیوستن مجدد آمریکا به برجام تحت ریاست جمهوری بایدن با توجه به ابراز تمایل او به چنین کاری در صورت موافقت ایران با بازگشت به تعهداتش، ساده تر است. توافق هسته ای همواره قرار بوده مبنایی برای گفت و گوهای گسترده تر درباره مسائل منطقه ای و روابط ایالات متحده و ایران باشد که چنین اتفاقی پس از پیروزی ترامپ در انتخابات 2016 رخ نداد. اکنون، هر کسی که رئیس جمهوری آمریکا شود با این واقعیت روبروست که جمهوری اسلامی هر اندازه هم که تحت فشار تحریم ها قرار بگیرد، پابرجا می ماند. سیاست گذاری ایالات متحده صرفا بر مبنای خواسته های اسرائیلی ها و اعراب سنی بی شک انگیزه «مقاومت» در ایران و شرکای آن ایجاد می کند که بی ثباتی در پی خواهد داشت و به منافع ایالات متحده، دوستانش و جامعه جهانی بیشتر آسیب می رساند.

منبع: شورای آتلانتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34