برنامه های منطقه ای ایران وابسته به دولت ها نیست

نویسنده: حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: انفجار یا فاجعه بیروت، در محاسبات ایران و محوری که آن را فرماندهی می کند، در زمانی نامناسب روی داد. این محور به رغم آن که با یک رشته ضربات دردناک و گیج کننده رو به رو شد، ولی پاسخ نداد و صرفا تاکید کرد «زمان بزن و در رو» به سر آمده است.

تهران و حزب الله لبنان معتقدند اوضاع در منطقه در خصوص رویارویی آنان با واشنگتن و متحدانش، نسبتا به نفع آنان پیش می رود و محاصره ایران که پیامدهای آن دامنگیر متحدانش شده و نفس های اقتصادی و سیاسی آن را به شماره انداخته، با برنامه مشارکت راهبردی اقتصادی و سیاسی و امنیتی با چین و توسعه روابط با روسیه از جمله شراکت دو کشور در خاورمیانه، به لرزه افتاده است.

ایران و حزب الله معتقدند هدف راهبردی محور مقابل، کشاندن ایران به جنگ مستقیم تمام عیار یا محدود یا جنگ غیرمستقیم در سوریه و لبنان است تا به این ترتیب بهانه ای برای ضربه زدن بیشتر به ایران و متحدانش از طریق بی ثبات کردن اوضاع داخلی ایران و از بین بردن باقیمانده پایگاه مردمی و سیاسی حزب الله در لبنان ایجاد شود. از این رو منافع راهبردی ایران و متحدانش ایجاب می کند به ضرباتی که به آنان وارد می شود پاسخ ندهند و واکنشی نشان ندهند که به نفع دشمنان باشد و برنامه اصلی این محور را به خطر اندازد.

ایران که منطقه خاورمیانه را عرصه حیاتی برای خود می داند، به دنبال تحکیم مفهوم «جهانشمولی اسلامی» با محوریت ایران است. این مفهوم در زمان محمد خاتمی تحت عنوان «خاورمیانه اسلامی» در برابر مفهوم آمریکایی «خاورمیانه جدید» مطرح شد و در دوره حسن روحانی نیز به دعوت برای ایجاد «منطقه قدرتمند» تبدیل شد که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از آن سخن گفته است.

طرح ایجاد «خاورمیانه اسلامی» یا «منطقه قدرتمند» به تشکیل ائتلافی منطقه ای با محوریت ایران نیازمند است که شامل کشورهای عربی و خاورمیانه ای می شود و در برابر طرح آمریکا برای خاورمیانه با محوریت اسرائیل قرار می گیرد. این رویداد به معنای عمل به درخواست رهبران ایران برای اخراج نیروهای آمریکایی از منطقه غرب آسیا و تقویت نقش تهران است که در این صورت خواهد توانست شروط خود را بر این کشورها تحمیل کند.

ممکن است برخی زیان دیدگان از نفوذ و بلندپروازی ایران، معتقد باشند تغییری سیاسی در ایران تغییر رفتار و نحوه برخورد آن با موضوعات داخلی و خارجی را موجب خواهد شد. چنین باوری اگر غیرممکن نباشد ولی تحقق آن دشوار است. هر تغییری در ایران، شاید تاثیراتی در داخل آن داشته باشد ولی راهبرد منطقه ای این کشور تغییر چندانی نخواهد کرد و تنها بلندپروازی های منطقه ای ایران را با استفاده از ادبیات سیاسی دیگری که کمتر موجب تحریک دیگران شود ادامه خواهد داد. جاه طلبی های نظام کنونی ایران شبیه به جاه طلبی های راهبردی نظام پادشاهی است که قصد داشت به بازیگر اصلی منطقه با حمایت آمریکا تبدیل شود.

به این ترتیب تغییر رفتار ایران که دولت آمریکا چهار دهه به دنبال آن است، بخشی از تلاش واشنگتن برای مجبور کردن تهران به بازگشت به چارچوب مدنظر آمریکا است به طوری که ایران به عنوان شریکی قدرتمند با کشورهای منطقه رفتار کند و اختلافات بین قدرت های تاثیرگذار منطقه را کنترل کند و از تهدید دیگران و ایجاد بی ثباتی به منظور تقویت نفوذ و سلطه خود در منطقه دست بردارد. اینجاست که تهران نگران است انفجار بیروت به مقدمه ای برای تحمیل تغییرات و معادلات جدید در منطقه به زیان نقش و جایگاه ایران در این معادلات تبدیل شود.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11