برتری ایران در رقابت با روسیه در سوریه

دیپلماسی ایرانی: به ظاهر، جمهوری اسلامی ایران و روسیه در مناقشه سوریه در کنار یکدیگر قرار دارند. هر دو کشور استدلال ها و روایت های مشابهی برای حضور خود در سوریه ارائه می دهند: اینکه دولت بشار اسد نماینده مردم سوریه است و اینکه دولت این کشور سرگرم مبارزه با گروه های تروریست و ستیزه جو است.

حضور ایران در سوریه در مقایسه با روسیه به مراتب چشمگیرتر است چون ایران از ابتدای مناقشه سوریه انواع کمک های نظامی، مالی، مستشاری و اطلاعاتی در اختیار دولت سوریه قرار داده است. ایران میلیاردها دلار در سوریه هزینه کرده است تا بشار اسد را در قدرت نگه دارد.

روسیه دخالت نظامی خود در سوریه را در سال 2015 و هنگامی که بخش قابل ملاخظه ای از خاک سوریه در تصرف مخالفان و گروه های شورشی بود و دولت اسد در آستانه سقوط قرار داشت، آغاز کرد.

سوریه برای ایران در مقایسه با روسیه از لحاظ راهبردی و ژئوپولیتیک از اهمیت بیشتری برخوردار است. منافع راهبردی روسیه در سوریه به حضور نظامی در دریای مدیترانه و در اختیار داشتن بندر طرطوس و ادامه فروش اسلحه به این کشور مربوط می شود.

با اینکه حکومت سوریه سکولار و حکومت ایران دین سالار است اما به هر حال سوریه مهمترین کشور متحد منطقه ای ایران محسوب می شود و هر گونه ناامنی و آشوب در سوریه که یکی از محورهای مهم راهبرد ایران در منطقه نیز محسوب می شود که حزب الله و حماس دیگر اعضای آن را تشکیل می دهند، به خطر می اندازد.

با اینکه ایران و روسیه مشارکت راهبردی عظیمی را ایجاد کرده اند اما این دو کشور در عین حال برای اعمال نفوذ بیشتر در سوریه با یکدیگررقابت نیز دارند. بشار اسد با زیرکی خاصی توانسته است حمایت هر دو کشور ایران و روسیه را به دست آورد. اما اکنون چنین به نظر می رسد که تهران در این رقابت طرف پیروز بوده چون رویکردی متفاوت از روسیه، در دمشق در پیش گرفته است.

مسکو رویکرد هرمی را در پیش گرفته و تلاش کرده است تا قدرت و اقتدار توانمندی دولت سوریه را افزایش دهد و این کشور را به ادامه خرید اسلحه از مسکو قادر سازد در حالی که ایران از هر دو رویکرد هرم و هرم وارونه در برخورد با سوریه استفاده کرده و ضمن تلاش برای تقویت دولت این کشور برای افزایش نفوذ خود، به ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی سوریه نیز رخنه کرده است. 

هر کس که در سوریه حکومت کند، ایران نفوذ خود در این کشور را حفظ خواهد کرد. برای مثال، ایران قراردادهای مهمی برای تولید برق و راه اندازی شرکت های ارائه خدمات تلفن همراه با طرف های سوری امضا کرده است، ترفندی که به ایران این امکان را خواهد داد تا به گردآوری اطلاعات مهم در این کشور مبادرت کند.  ایران از دولت سوریه هزارن هکتار زمین برای ایجاد پایانه های نفت و گاز دریافت کرده است. ایران در ضمن به خرید املاک و مستغلات فراوان در سوریه اقدام کرده است.

ایران همچنین ترکیب جمعیتی سوریه را نیز دستکاری و برخی از مناطق این کشور را به اسکان دادن شیعیان اختصاص داده و زمینه را برای حمایت آنها از حزب الله و دیگر گروه های شبه نظامی و دولت بشار اسد، فراهم آورده است. دانشگاه آزاد اسلامی شعبه های تازه ای در سوریه ایجاد کرده است. افزون براین، ایران به ساختن مساجد ویژه شیعیان و بازسازی و توسعه زیارتگاه ها در سراسر سوریه مبادرت کرده است.

ایران در تقویت توانمندی سوریه در زمینه دفاع هوایی، از روسیه پیش افتاده است. در دیدار ماه گذشته ژنرال محمد باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران با علی ایوب، وزیر دفاع سوریه، توافقی جامع در زمینه فراهم آوردن امکان بیرون راندن همه نیروهای خارجی از سوریه و تقویت دفاع هوایی این کشور به امضا رسید.

حکومت ایران در ضمن ائتلاف نیروهای شبه نظامی طرفدار خود را که از عراق، پاکستان، افغانستان و لبنان به سوریه آورده و ترکیب آنها را با گروه های شبه نظامی محلی، تقویت کرده است. بسیاری از این گروه های شبه نظامی توانسته اند پایگاه اقتصادی و اجتماعی خود را در سوریه تقویت کنند. ایران با در اختیار داشتن پایگاه های نظامی در سوریه، می تواند با هزینه کمتر و راحت تر، جنگ افزار تولید و در اختیار گروه های متحد خود از جمله حزب الله  لبنان قرار دهد.

در مجموع می توان گفت که همکاری های ایران و روسیه در سوریه به ایجاد رقابت بین دو کشور برای اعمال نفوذ بیشتر در این کشور انجامیده است. در این مقطع زمانی، ایران در رقابت با روسیه آشکارا دست بالا را دارد.

منبع: عرب نیوز/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11