بهانه هایی که ترامپ می گیرد

نویسنده: علی اسمعیلی اردکانی، دکتری روابط بین‌الملل، پژوهشگر مسائل و روابط فراآتلانتیکی- سردبیر ماهنامه امنیت بین‌الملل

دیپلماسی ایرانی: پیش از این و در زمان اولین اقدام آمریکا برای تحریم شرکت هواوی چین و تهدید شرکای اروپایی به مجازات اقتصادی در صورت ادامه همکاری با این شرکت، در یادداشتی (یکجانبه‌گرایی آمریکا و سیاست شناسایی چین) نوشتم که اصل مساله را در تلاش آمریکا برای به رسمیت نشناختن و شناسایی نکردن یکی از ابعاد قدرت چین به عنوان ابرقدرت جهانی می‌بینم. 

در موضوع خروج احتمالی از معاهده «آسمان‌های باز» هم مساله برخلاف آنچه بهانه خروج ذکر شده یعنی مستثنی کردن منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی از پروازهای شناسایی نیست. مساله اصلی تجهیز هواپیماهای شناسایی روسیه به تکنولوژی سنسور الکتریکی دیجیتال و دوربین‌های مجهز به مادون قرمز برای ارتقای کیفیت تصویرپردازی در پروازهای شناسایی است. در این راستا دولت ترامپ علی رغم نظر منفی جامعه اطلاعاتی، ارتش و متحدین ایالات متحده درباره خروج از معاهده و استدلال‌های فراوان اینها درباره فواید ادامه حضور در معاهده، موضوع خروج را پیگیری می‌کند.‌ راهبردی که نوعی «انکار» پیشرفت و رشد رقباست تا به واسطه آن در فرایند اجتماعی شناسایی قدرت آنها در نظام بین‌الملل خللی ایجاد کند.

این در حالی است که تا پیش از این و در موضوع هواوی می‌توانست با اعتماد به مراکز تحقیق و توسعه آمریکا در این زمینه، با چین رقابت کند. در زمینه تجهیزات فناوری‌های نظامی برای شناسایی نیز می‌توانست از نهادهای مربوطه بخواهد دوربین‌های مشابه را برای بهره برداری مشابه در دستور کار قرار دهند. البته در این ارتباط از سال 2012 پیشنهاد و دستورالعمل تجهیز هواپیماهای شناسایی آمریکا به این فناوری‌ها داده شده بود، اما با توجه به بی‌اهمیتی معاهده آسمان‌های باز برای پنتاگون، این اقدام تا سال 2015 در اولویت وزارت دفاع آمریکا قرار نگرفت و برای این پروژه پیمانکاری تعیین نشد. 

ترامپ طی یک سال گذشته گفته که قصد دارد در موضوعات مرتبط با کنترل تسلیحات گامی بزرگ پیش بردارد و در مورد توافق با روسیه و چین برای پوشش انواع سلاح‌های هسته‌ای مذاکره کند‌، اما دولت وی هنوز پیشنهاد یا حتی یک طرح کلی برای این این مسائل ارائه نداده است. تصمیم به خروج از معاهده آسمان‌های باز جدیدترین شاهد از این واقعیت است که دولت وی برای موضوع کنترل تسلیحات اولویتی قائل نیست. 

می‌توان گفت با این رویه، آمریکای ترامپ میان دوگانه «رهبری» و «قدرت»، دومی را انتخاب کرده است. انتخاب راهبرد انکار شناسایی پیشرفت رقبا در کنار انتخاب راهبرد انزواگرایی و بازگشت به آمریکا اگر راهبردی مورد اجماع باشد می‌تواند برای آمریکا بازآفرینی قدرت به همراه داشته باشد، اما نه تنها مورد این راهبرد اجماعی نیست، بلکه خواسته شرکای استراتژیک آمریکا از این کشور انتخاب گزینه رهبری است. رهبری که در مساله کرونا و در حال حاضر در مواجهه با روسیه و چین احساس نمی‌شود. 

با این حال، اگرچه از نظر اروپایی‌ها یک توافق نقض شده امنیتی – نظامی بهتر از نبود هیچ توافقی در این زمینه است و معاهده آسمان‌های باز بخش اساسی از معماری کنترل تسلیحات اروپاست، اما بنا به منطق فعلی کاخ سفید در مواجهه با قدرت‌های رقیب، اگر واشنگتن در یک سطح از فناوری از آنها عقب باشد، برای جبران آن، خروج، تنبیه و مجازات، مجاز است. منطقی که ترامپ با آن در تلاش برای حفظ وجهه «هژمونیک» آمریکاست.