نتیجه فشار حداکثری امریکا: ایران به دنبال توسعه توانایی موشکی است

نویسنده: فابین هینز (Fabian Hinz) 

دیپلماسی ایرانی: پرتاب ماهواره نور، با دیگر پرتاب های ماهواره ای ایران یک تفاوت کلیدی داشت و آن اینکه دکمه پرتاب را این بار سپاه پاسداران فشار می داد. دگرش در تنظیمات نهادی در محل پرتاب نیز، تفاوت قابل ملاحظه دیگری است. برای اولین بار بود که ماهواره ای در خارج از پایانه فضایی امام خمینی پرتاب می شد. با این حال، نقش سپاه تنها به این دو مورد محدود نمی شد. هم موتور مرحله دوم قاصد و هم خود ماهواره بر نور، به دست سپاه طراحی و توسعه پیدا کرده بود.

فناوری های به کار گرفته شده در ماهواره پرتابی اخیر برای توسعه موشک های بالستیک ضروری است. نشانه هایی وجود دارد که ایران در حال حاضر می خواهد از تلاش های اخیرش در فناوری پیشرانه های جامد استفاده کند. فرمانده هوافضای سپاه در این باره می گوید: از این پس توسعه موتورهای با سوخت جامد در دستور کار است و هدف سپاه ارسال ماهواره های بزرگ تر به مدارهای بالاتر است.
 
تجزیه و تحلیل موقعیت جغرافیایی سایت شاهرود نیز نشان می دهد که ایران از مدت ها قبل موتورهای با قطر بزرگ را آزمایش می کرده است. در واقع استفاده چندین ساله صنعت فضایی ایران از موتورهای با سوخت مایع دلیلی بر رد ادعای آمریکایی ها بر این موضوع بود که ایران از این برنامه ها به عنوان پوششی برای ساخت موشک های بالستیک استفاده می کند.

اگر چنین ماهواره برهایی به موشک های بالستیک تبدیل شوند، دیگر محدودیت 2000 کیلومتریِ "خود اعمالی" ایران معنی نخواهد داشت. سرعت ایران در توسعه و رسیدن به چنین مرحله ای به پیشرفت های فعلی در حوزه موتورهای با قطر بزرگ و نیز به اراده سیاسی رهبران کشور بستگی خواهد داشت.

قابلیت جابه جایی و آماده سازی در زمان پرتاب از جمله ویژگی های یک راکت برای استفاده در بخش نظامی است. ویژگی ای که هم اکنون ماهواره بر قاصد واجد آن است. داده های تاریخی نشان می دهد که سپاه برای توسعه موشک های با سوخت جامد یا رساندن این موشک ها به سطح آماده سازی و جابه جایی، مستقل از برنامه های صنعت فضایی ایران حرکت می کرد.

برخلاف برنامه های فضایی ایران، سپاه قصد دارد فناوری پرتابگرهایی را توسعه دهد که برای موشک های دوربرد مناسب هستند. با توجه به قدرت مالی و سیاسی سپاه به نظر نمی رسد که چنین برنامه هایی در معرض نظارت های دقیق مقامات ایرانی قرار گیرند.

تحلیل چنین دگرش هایی در رویکرد سپاه بدون توجه به بسترهای سیاسی آن چندان منطقی نیست. عقب نشینی ایالات متحده از برجام و اعمال فشار حداکثری، انگیزه های ایران برای محدود کردن چنین برنامه هایی را کاهش داد و امروز در ایران محافظه کاران از اقدامات سپاه حمایت می کنند.

جمهوری اسلامی ایران اکنون دیگر در صحنه بین الملل چیزی برای از دست دادن ندارد. بنابراین توسعه موشک و وسایل نقلیه پرتاب به فضا فرصتی برای گرفتن دست بالا و بازیابی اهرم سیاسی است. شاید ایران یک شبه، کره شمالی نشود ولی ترجیح می دهد تا از یک فرایند گام به گام پیروی کند.

برای به حداکثر رساندن اهرم سیاسی، برنامه فضایی ایران در مسیری جدا از برنامه هسته ای اش تحول پیدا می کند. تصمیم گیران غربی نباید فرصت سوزی کنند و سرمایه های ارزشمند سیاسی و برنامه های فضایی نسبتا خوش خیم ایران را نادیده و به مطالبات غیر واقعی با هدف کنترل و توسعه موشک های ایران دل خوش کنند.

منبع: مرکز مطالعات عدم گسترش / تحریریه دیپلماسی ایرانی