خیزش داعش در بحبوحه کرونا

دکتر محمد مهدی مظاهری استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: سازمان الحشد الشعبی بامداد شنبه- 13 اردیبهشت اعلام کرد که ۱۰ نفر از نیروهای آن در حملات تروریست‌های داعش به اطراف شهر سامراء استان صلاح الدین به شهادت رسیدند. هر چند نیروهای حشد الشعبی موفق شدند چند حمله دیگر داعش از محورهای مختلف حومه سامراء را خنثی کنند، اما حملات داعش همچنان متوقف نشده و این گروهک تروریستی همچنان به حملات خود از چهار محور مختلف و البته با برخی تجهیزات جدید ادامه می دهد. 

خیزش مجدد داعش در شرایط کنونی در حالی است که طبق گفته برخی مقامات عراقی از جمله باقر الزبیدی، وزیر کشور اسبق عراق، داعش از چند ماه قبل به مناطقی از عراق نفوذ کرده و مضیف های جدید برای خود برپا می کند و از حمایت گسترده طرف‌های منطقه ای، بین المللی و داخلی برخوردار است. 

براین اساس، از زمان شیوع کرونا، داعش قریب به ۱۵۰ یورش انجام داده و این نشانگر رشد توان این تروریست ها و حمایت داخلی و خارجی است که از آنها به عمل می آید.

اما در شرایط کنونی که عراق از یکسو با مسأله داخلی انتخاب نخست وزیر و معرفی کابینه و از سوی دیگر با بحران فراگیر و جهانی کرونا مواجه است، خیزش مجدد داعش از چه آبشخورهایی تغذیه می شود و دارای چه اهداف و رویکردهایی است؟ در پاسخ به این سؤال می توان چند سناریوی مختلف را مد نظر قرار داد. 

سناریوی نخست، سوءاستفاده داعش از خلاء قدرت موجود در عراق و ضعف دولت مرکزی در بحبوحه مقابله با بیماری کروناست که به این گروه امکان داده با تجدید قوای مجدد، به برنامه ریزی برای اشغال شهرها و مناطق مختلف عراق بپردازد و بار دیگر حوزه نفوذ خود در این دولت- ملت ضعیف و شکننده را تقویت کند. بر اساس این سناریو نیروهای اطلاعاتی، امنیتی و نظامی عراق تحت تأثیر بحران های متعدد داخلی از رد گیری و ممانعت از جابجایی داعشی ها‌ آن هم با حجم بالایی از نفرات، خودروها، سلاح و تجهیزات کامل باز ماندند و این امر سبب افزایش اعتماد به نفس نیروهای داعش شد و حال آنها با انجام اقدامات نمایشی و ایجاد فضاسازی های رسانه‌ای و رعب و وحشت، می کوشند تا شکست های گذشته خود در عراق را به نحوی جبران کرده و با ایجاد ناامنی و ترس، حضور و نفوذ مجدد خود در منطقه را اعلام کنند. 

سناریوی دوم؛ به نگرانی آمریکا و برخی کشورهای عرب منطقه از مواضع و رویکردهای «مصطفی الکاظمی»، مأمور تشکیل کابینه عراق و ترکیب کابینه مد نظر او باز می گردد، بر اساس این سناریو، حملات و ناامنی های اخیر پیامی به الکاظمی محسوب می شود که چنان که در رویکرد خود منافع و خواسته های این کشورها را مورد توجه قرار ندهد، با عدم همکاری، کارشکنی و عوابقی از این دست مواجه خواهد شد. 

اما این نکته که اکثریت عناصر تروریستی داعش از سوریه وارد عراق شده‌اند، سناریوی سوم را تقویت می کند که  مداخله آمریکا در این حمله، وجه مشترک آن با سناریوی دوم است. مفروضات این سناریو نیز بر اساس نگرانی های امنیتی مقامات آمریکایی از اوضاع عراق شکل گرفته که سبب حمایت آنها از حملات اخیر داعش در عراق شده است. در ماه های اخیر با وجود مصوبه صریح پارلمان عراق مبنی بر لزوم خروج نظامیان آمریکایی و دیگر نیروهای بیگانه از این کشور، واشنگتن همچنان بر باقی ماندن نظامیانش در عراق پافشاری می‌کند و به ترفندهای مختلف از جمله فعال کردن تروریست‌های داعشی می کوشد ادامه حضور خود در این کشور را توجیه کنند. در واقع پس از آنکه درخواست عراقی‌ها برای اخراج نظامیان آمریکایی افزایش یافت، آمریکایی‌ها به شکل علنی از بازگشت داعش و خطر این گروه سخن می‌گویند و در عمل نیز عملیات‌هایی را برای انتقال نیروهای داعشی‌ از سوریه و قاچاق آنها از زندان‌های الحسکه آغاز کرده‌اند. در نتیجه به نظر می رسد آمریکا از داعش به عنوان ابزاری برای باج خواهی از گروه‌های سیاسی عراق و دولت‌های منطقه استفاده می کند.

در مجموع باید گفت طبق اطلاعات ارائه شده از سوی مقامات امنیتی عراق و نیز بر اساس سابقه عملکرد آمریکا و کشورهای عرب منطقه، هر سه سناریوی فوق دارای شواهد و مدارک متقنی هستند که دقت در آنها می تواند به تحلیل و درک عملیات‌های اخیر داعش در عراق کمک کند. در چنین شرایطی تسریع در تشکیل دولت قانونی، مشروع و فراگیر در عراق، همدلی و وفاق ملی و هوشیاری دولت و ملت این کشور مهمترین راه‌هایی هستند که با تقویت عراق راه را بر مداخلات خارجی و نفوذ مجدد گروههای تروریستی می بندند و می توانند ضامن امنیت و استقلال این کشور باشند.