ترامپ باید یک قدم بزرگ به عقب بردارد

نویسنده: دنیل آر. دپتریس

دیپلماسی ایرانی: نزدیک شدن وقوع یک فاجعه بین ایالات متحده و ایران در هفته گذشته یک شمشیر دو لبه بود. در روی مثبت آن، هر دو کشور به این نتیجه رسیدند که پایان مسیر تنش های نظامی بن بست است. اما تنش ها در روابط ایالات متحده و ایران که با 40 سال عملیات پنهانی، انزوای دیپلماتیک و بی اعتمادی فراگیر تعریف می شود، هنوز هم بسیار شدید است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، شامگاه 7 ژانویه با تصمیم گیری به خودداری از تلافی حمله موشکی بالستیک ایران به دو پایگاه عراقی مقر نیروهای آمریکایی تصمیم درست را گرفت. حمله موشکی ایران به نوبه خود اقدامی تلافی جویانه در برابر ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، بود. گستره محدود حمله ایران، نبود تلفات در طرف آمریکایی و این حقیقت که ایران پیش از عملیات خود به دولت عراق هشدار داده بود، همگی نشان دهنده این بودند که ایران بیشتر به یک اقدام تلافی جویانه نمادین گرایش دارد. ظاهرا ترامپ پیام را دریافت و متناسب با آن عمل کرد.

اما دولت ترامپ با اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران مخاطره از بین بردن اندک فرصت باقی مانده برای کاهش تنش ها را ایجاد کرد. او 10 ژانویه با امضای یک دستور اجرایی، از مجازات هر فرد، نهاد یا دولتی با صنایع عمرانی، تولید، معدن و نساجی ایران معامله یا تبادلات مالی داشته باشد، خبر داد. این یک اقدام اشتباه با پیامدهای خطرناک است چرا که احتمال یک اتفاق دیگر مشابه افزایش تنش ها را افزایش می دهد. تا زمانی که ایالات متحده از کمپین اعمال فشار حداکثری به عنوان سنگ بنای استراتژی خود استفاده کند، روابط آن با ایران همانند باروت قابل انفجار خواهد ماند.

دولت ترامپ در ماه مه 2018 بر سر اینکه خروج از توافق هسته ای ایران، اعمال مجدد تحریم های مالی و تحت فشار گذاشتن این کشور آن را به تسلیم در برابر فهرست طولانی خواسته های آمریکا می کند، قمار کرد. فرضیه این سیاست گذاری ساده بود: هرچه ایرانی ها پول کمتری در حساب های بانکی خود داشته باشند، ساده تر در برابر ایالات متحده سر خم خواهند کرد. تقریبا بلافاصله مشخص شد که این فرضیه نادرست است. ایران آنطوری که ایالات متحده پیش بینی کرده بود، تسلیم نشد و در صدد تلافی برآمد و به شیوه ای هدفمند شروع به عقب نشینی از تعهدات برجامی کرد. هر چه آمریکا تحریم ها را تشدید کرد، ایران هم بیشتر به اتخاذ رویکرد تهاجمی روی آورد. حملات اخیر ایران به پایگاه های نیروهای آمریکایی در عراق یکی از جدیدترین اتفاقات در زنجیره ای بودند که ترامپ با اعمال فشار حداکثری آغاز کرد.

اگر سوال این باشد که آمریکا دقیقا از استراتژی اعمال فشار حداکثری چه چیزی به دست آورده، چیز زیادی برای پاسخ وجود ندارد. نتیجه ناامید کننده است: ایران هر ماه به ذخایر اورانیوم غنی شده خود می افزاید؛ خاورمیانه غرق در درگیری های نیابتی است؛ چشم انداز مذاکره تقریبا از بین رفته و آمریکا به آستانه یک جنگ بزرگ دیگر در منطقه رسیده است. اصرار بیش از اندازه بر استراتژی اعمال فشار حداکثری که کاخ سفید دنبال می کند، یک اقدام خطرناک است که به مرور زمان واشنگتن و تهران را به جای ناخوشایندی می کشد. 

اعمال فشار حداکثری و کاهش تنش ها با یکدیگر در تناقض هستند. پس این سوال مطرح می شود که واشنگتن باید چه مسیری در پیش بگیرد؟

اول اینکه ایالات متحده باید به مشکل ایران به صورت یک کل نگاه کند و به هر اقدام این کشور واکنش نشان ندهد. جمهوری اسلامی یک قدرت منطقه ای با اقتصادی تقریبا به اندازه اقتصاد ایالت میشیگان است. نگرانی ها درباره تبدیل شدن ایران به هژمون خاورمیانه کمی بیش از اندازه است. دوم اینکه کاخ سفید باید دیپلماسی را بار دیگر در صدر ابزار سیاسی در نظر بگیرد. مقامات دولت ایالات متحده از آمادگی خود برای شرکت در دیپلماسی بی قید و شرط با ایران صحبت می کنند، اما هیچ کاری برای به حرکت درآوردن توپ دیپلماتیک در زمین انجام نمی دهند. واشنگتن به جای خودداری از اعطای روادید به وزیر امور خارجه ایران، باید از هر فرصتی برای مذاکره استفاده کند. سوم اینکه دولت ترامپ باید به شرایط پیش از خروج از توافق هسته ای در ماه مه 2018 برگردد. برجام شاید توافق ایده آلی نبود، اما بزرگترین عامل مناقشه را دست کم به طور موقت از بین برده و فضایی برای بهبود روابط ایجاد کرد. کاخ سفید باید یک پیشنهاد ممکن به ایران بدهد: اگر تهران به رعایت کامل تعهدات برجامی بازگردد، واشنگتن هم به آن بازمی گردد و تحریم ها را لغو می کند. این مناسبات سریع ترین و ساده ترین راه برای تثبیت روابط ایالات متحده و ایران و ایجاد انگیزه برای مذاکرات جامع تر درباره سایر موضوعات است. 

با این حال، مساله مهم تر برای کاهش تنش ها این است که ایالات متحده نیروهای خود را از تیررس ایران دور کند. آخرین چیزی که ایالات متحده به آن نیاز دارد، تبدیل شدن کمپین اعمال فشار حداکثری به یک فاجعه نظامی است. نگرانی ها از جنگ در نتیجه تحولات چند هفته گذشته باید زنگ هشدار را در گوش دو طرف به صدا درآورده باشد؛ اگر هر دو خویشتن داری پیشه نکنند، چرخه تشدید تنش ها می تواند به خشونت بینجامد. اکنون که شرایط دست کم در ظاهر اندکی آرام شده، ایالات متحده باید از فرصت پیش آمده برای ارزیابی مجدد استراتژی خود پیش از منجر شدن آن به آسیب های بیشتر، استفاده کند.

منبع: نیوزویک / مترجم: طلا تسلیمی