پومپئو جای بولتون را در دشمنی با جمهوری اسلامی گرفته است؟

نویسنده: متیو پتی

دیپلماسی ایرانی: جنگ طلبان علیه ایران در دولت ترامپ در هفته اول ماه ژانویه شاهد یک سری اتفاقات غیرمنتظره و افزایش و کاهش بختشان در دستیابی به خواسته دیرینه یعنی جنگ، بودند. رئیس جمهوری دونالد ترامپ به رغم چندین مرتبه تهدید ایران به حمله نظامی، از درگیری مستقیم عقب نشینی کرده است و حالا، به نظر می رسد که وزارت امور خارجه او سعی دارد تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 با استفاده از جنگ در سوریه، یک اقدام آرام تر در «اعمال فشار حداکثری» علیه ایران بردارد.

جیمز جفری، بالاترین مقام ایالات متحده در سوریه، روز پنجشنبه به خبرنگاران در وزارت امور خارجه گفت که درباره تحریم های مرتبط با قانون حمایت از غیرنظامیان سوریه و سایر مسائل اقتصادی مربوط به حفظ فشار علیه دولت اسد با همتایان اروپایی خود گفت و گو خواهد کرد. بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، یکی از نزدیک ترین متحدان ایران در جهان عرب به شمار می رود؛ دولت او در سال 2011 تا آستانه سقوط پیش رفت، اما نهایتا با حمایت های ایران و روسیه توانست قدرت را در جنگ داخلی به دست بگیرد. قانون حمایت از غیرنظامیان سوریه که به عنوان بخشی از بودجه نظامی سال 2020 ایالات متحده به تصویب رسیده، به اعمال تحریم علیه بخش هایی از اقتصاد سوریه که تحت کنترل دولت اسد است و همچنین دولت هایی که به بازسازی سوریه و ارتش سوریه کمک می کنند، مربوط می شود.

روسیه در اوایل ماه ژانویه در تلاشی آشکار برای تثبیت دولت اسد، از قدرت وتوی خود در شورای امنیت سازمان ملل استفاده کرد تا به مجوزهای لازم برای ورود کمک های بین المللی به سوریه از طریق دو گذرگاه مرزی تحت کنترل ایالات متحده پایان دهد. جفری به این حق وتوی روسیه به عنوان دلیلی برای تلاش در جهت تحت فشار گذاشتن بیشتر اسد اشاره کرده است.

فیصل ایتانی، معاون مرکز سیاست جهانی که گزارش های متعددی در اختیار دولت ترامپ گذاشته، گفت: «مقامات دولت ترامپ تحریم ها را ترجیح می دهند به این دلیل که آنها از نظر سیاسی بسیار ایمن هستند و به ایران آسیب شدیدی وارد آورده اند. قطعا محدودیت هایی در اعمال فشار حداکثری وجود دارد و حدس من این است که این گروه (جنگ طلبان در دولت ترامپ) در خواهد یافت جنگ خشونت آمیز علیه ایران و متحدان منطقه ای آن در داخل کشور نامحبوب است و شخص رئیس جمهوری هم از آن حمایت نمی کند.» ترامپ پیشتر با مقابله نظامی مستقیم با نیروهای تحت حمایت ایران در عراق موافقت کرده بود که این مساله به ترور سردار سلیمانی در 3 ژانویه انجامید. ایران در اقدامی تلافی جویانه 7 ژانویه پایگاه های عراقی مقر نیروهای آمریکایی را هدف گرفت و این مساله، ترامپ را از پیشروی بیشتر به سمت تشدید تنش ها بازداشت.

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در پیشبرد کشورش به سمت رویارویی نظامی با ایران نقش قابل توجهی ایفا کرده است. طبق برخی گزارش ها، او ترور سردار سلیمانی را ماموریت شخصی خود می دانسته و وزارت تحت کنترل او بارها از تغییر نظام در ایران حمایت کرده و در این جهت اقدامات بسیاری انجام داده است. پومپئو همچنین گروهی از جنگ طلبان را برای تمرکز بر مقابله با نفوذ ایران در سراسر منطقه تشکیل داده است. در ماه آوریل 2018 که پومپئو وزیر امور خارجه شد، هیچ نماینده ویژه ای برای سوریه یا دستیار وزیر امور خارجه در امور خاور نزدیک وجود نداشت. پومپئو هر دو سمت را پر کرد و «اعمال فشار حداکثری» علیه ایران را با شدت بیشتری پیش برد و دفاتر جدیدی برای استخدام جنگ طلبان ایجاد کرد.

مایکل راتنی که از دولت اوباما در وزارت امور خارجه روی مسائل اسرائیلی-فلسطینی کار می کرد، در سال 2017 به عنوان نماینده ویژه در امور سوریه مشغول به کار شد؛ اما مقامات دولت ترامپ او را «فردی آماده پذیرش شکست» می خواندند که «تصور می کند سوریه از دست رفته است» و «رابطه دوستانه ای با اسرائیل ندارد» و در نتیجه، در دسامبر 2017 از راتنی خواسته شد که اداره امور خاور نزدیک را ترک کند. دفتر او تا زمان روی کار آمدن جوئل ریبرِن خالی بود. ریبرن یکی از اعضای گروه افسران نظامی بازنشسته بود که در ژوئیه 2018 با هدف کاهش قدرت ایران در خاورمیانه در وزارت امور خارجه به کار گرفته شدند.

پومپئو سه نفر دیگر از موسسه جنگ طلب سیاست گذاری شرق نزدیک واشنگتن را به کار گرفت که یکی از آنها جفری بود. ریچ اوتزن در ماه اوت 2018 به این گروه پیوست و دیوید شنکر در ژوئن 2019 دستیار وزیر امور خارجه در امور شام شد. سمت جفری به نوان «نماینده ویژه برای مشارکت در سوریه» زمانی که پومپئو او را استخدام کرد، ایجاد شد. برایان هوک هم که یکی از مقامات مسئول در اخراج راتنی بود، در سپتامبر 2018 در سمت تازه ایجاد شده «فرستاده ویژه برای امور ایران» به کار گرفته شد.

به گفته ایتانی، گروه مقامات تازه به کار گرفته شده در امور خاورمیانه احساس می کند که دولت اوباما به ایران جرات و جسارت داده تا به ویژه در [عراق] و سوریه پیشروی کند.

ریبرن در میانه سال 2019 نیروهای مبارزه با داعش به رهبری کردها را در شمال سوریه تحت فشار گذاشت تا با شورشی های مخالف اسد همکاری کنند و گروه جفری هم درصدد ایجاد یک نیروی جداگانه عرب ضد ایرانی در جنوب سوریه برآمد. برنامه های آنها ظاهرا در اکتبر 2019 که ترکیه با موافقت ایالات متحده به سوریه حمله کرد و به نزدیکی کردها به دولت اسد انجامید، شکست خورد. دانا استرول، یکی دیگر از اعضای موسسه واشنگتن، گفت: «اگر با مقامات دولت صحبت کنید، به شما خواهند گفت که اهداف ایالات متحده در سوریه همان است که یک سال پیش بوده، اگرچه کاهش نیروها و نفوذ کمتر ایالات متحده فضای را برای ایران باز گذاشته است. در این مرحله، تصور نمی کنم که مباحثات داخلی دولت درباره آنچه می توانیم در آنجا به دست آوریم، صادقانه باشد.»

با این حال، به نظر می رسد که وزارت امور خارجه ایالات متحده هنوز از تلاش برای بیرون راندن نیروهای ایرانی از خاک سوریه دست نکشیده است. حتی پیش از ترور سردار سلیمانی هم سیاست گذاری وزارت امور خارجه در این رابطه شدید بود. نیروهای آمریکایی 29 دسامبر 25 عضو کتائب حزب الله، یک گروه شبه نظامی تحت حمایت ایران، را کشتند. یک مقام ارشد وزارت خارجه که خواست نامش فاش نشود، در یک کنفرانس تلفنی در 30 دسامبر گفت: «این مساله که این حملات نه تنها در عراق، که در سوریه هم انجام شده اند، اهمیت دارد.» یک مقام ارشد دیگر هم گفت: «این نشان می دهد که ما نه تنها می توانیم در عراق واکنش نشان دهیم، بلکه توانایی اقدامات تلافی جویانه در هر جای دیگری که لازم ببینیم را نیز داریم. این سیاست دیرینه ایالات متحده بوده است که بارها توسط رئیس جمهوری به کنگره توضیح داده شده و مایک پومپئو و بقیه ما آشکارا درباره این مساله صحنبت کرده ایم که همه نیروهای تحت امر ایران که به نظر ما [کتائب حزب الله] را نیز شامل می شود، سوریه را ترک کنند.»

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34