در سایه سردرگمی های امریکا ایران آگاهانه عمل می کند

دیپلماسی ایرانی: اگرچه برخی راهبرد کاهش گام به گام تعهدات هسته‌ای ایران را تلاشی برای ساخت بمب هسته‌ای می‌دانند اما باید گفت ایران از این راهبرد هدف فشار بر جامعه بین‌المللی برای رهایی از تحریم‌ها را دنبال می‌کند. این رویکرد ایران تاکنون موفقیت‌آمیز نبوده و فشار بیشتری را بر تهران به همراه داشته است؛ ایالات متحده  تحریم‌های بیشتری را اعمال و اروپا هم تهدید کرده است که در صورت ادامه راهبرد تنش‌زایی هسته‌ای از سوی تهران، سازوکار ماشه را به کار خواهد گرفت.

با این حال، این راهبرد امکان از سرگیری برخی فعالیت‌های هسته‌ای محدود شده در برجام را برای ایران فراهم کرده و همچنین این پیام را به اروپا و آمریکا رسانده است که فشار آنها همیشه با شکیبایی تهران پاسخ داده نخواهد شد. ایران هم چماق و هویج‌هایی دارد که از آنها استفاده خواهد کرد.

ایران گسترش گام به گام فعالیت هسته‌ای خود را با برخی اقدامات نظامی تهاجمی در منطقه همراه کرده است. در این راستا، تهران آگاهانه متحدان آمریکا و اروپا را به تنش‌های منطقه‌ای کشانده تا به آنها نشان بدهد که نمی‌توانند فقط نظاره‌گر سیاست سختگیرانه آمریکا باشند؛ آنها بخواهند یا نخواهند وارد مخمصه می‌شوند.

این عملکرد در نظام ایران کاملا پذیرفته شده و نشان می‌دهد که شکیبایی راهبردی تهران برای حفظ برجام سرانجام به پایان رسیده است. کاملا روشن است که هر گامی که ایران تا کنون برداشته – از شکیبایی اولیه تا خروج تدریجی از برجام – با تایید بالاترین سطوح حکومت و پشتیبانی مراکز کلیدی قدرت انجام شده است.

ایران در این روند همیشه با نظم و انضباط چشم‌گیری حرکت کرده و به جای سوزاندن برجام – آنگونه که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب پیش از خروج آمریکا از برجام تهدید کرده بود – گام‌های حساب‌شده و آگاهانه برداشته است. این روند ارزشمند، درست در نقطه مخالف رویکرد واشنگتن است که فاقد راهبردی یکپارچه است. آمریکا از زمان خروج از برجام هیچ برنامه روشنی برای مقابله با تهدیدات برنامه هسته‌ای ایران نداشته و این بی‌برنامگی از دست رفتن اهرم و دشوارتر شدن تحقق اهداف سیاست خارجی آمریکا را باعث شده است.

رویکرد ایران برای خروج از تعهدات هسته‌ای جسورانه اما در عین حال حساب‌شده بوده و به جای خروج عجولانه از توافق، در راستای اعمال فشار تدریجی به آمریکا و اروپا با هدف‌ گرفتن ستون‌های کلیدی برجام طراحی شده است. اغلب اقدامات ایران کاملا آگاهانه برای در اختیار گرفتن سرخط اخبار و به شکلی تحریک‌آمیز طراحی شده‌اند چرا که این اقدامات آن دسته از بخش‌های کلیدی برجام را نقض می‌کنند که به منظور نگه داشتن ایران در گریز هسته‌ای یک ‌ساله طراحی شده بودند. به رغم تاکید ایران مبنی بر بازگشت پذیر بودن تعهدات نقض شده باید گفت دانشی که ایران از گسترش برنامه هسته‌ای به دست می‌آورد قابل پاک شدن نیست.

اگرچه ایران به دنبال نابودی کامل برجام نیست اما هشدار داده اگر تحریم‌ها ادامه یابد بیکار نخواهد نشست. ایران تا انتخابات سال 2020 امریکا می‌تواند چهار گام دیگر در راستای کاهش تعهدات هسته‌ای بردارد که این چهار گام احتمالی و البته خطرناک عبارتند از: اقداماتی که زمان گریز هسته‌ای ایران را کوتاه می‌کند؛ اقداماتی که امکان نظارت جامعه بین‌الملل بر برنامه هسته‌ای ایران را کاهش می‌دهد؛ اقداماتی که مسیر رسیدن ایران به جنگ‌افزار هسته‌ای را هموار می‌کند؛ و سرانجام گزینه هسته‌ای یعنی خروج کامل از برجام و پیمان منع‌اشاعه هسته‌ای.

ایران گام‌های بعدی خود را مخفی نگه داشته است اما با توجه به اقداماتی که تاکنون انجام داده می‌توان گفت که آمریکا و سایر طرفین برجام باید خود را برای چالش‌هایی سخت‌تر در سال آینده (2020) آماده کنند. آمریکا با خروج از برجام توانایی خود در پایش پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را از دست داد. ایران، از سوی دیگر، هنوز کارت‌‌های بیشتری برای بازی در دست دارد.

منبع: وارن دراکز / تحریریه دیپلماسی ایرانی